همشهری _مجید جباری : بی توجهی ترکمنستان به تعهداتش در زمینه مدیریت گرد و غبار در حالی است که یکی از کانون‌هایی که مناطق شمال و شمال شرق ایران را تحت تاثیر قرار داده در صحرای قره قوم ترکمنستان واقع شده است که ۱۰ میلیون هکتار وسعت دارد. علی‌محمد طهماسبی‌بیرگانی در این باره گفت:« متعاقب اجلاس بین‌المللی مقابله با توفان‌های ماسه و گرد وغبار که مهرماه در ایران برگزار شد، چندین نوبت با طرف ترکمنستانی مکاتبه کرده‌ام و پیگیری هایی صورت گرفته اما متاسفانه طرف ترکمنستانی هنوز پاسخی نداده است.»
او در گفتگو با همشهری با تاکید بر اینکه برای ترغیب این کشور به همکاری با ایران درزمینه مدیریت گردوغبار پیگیری‌های جدی در دست اقدام است، گفت:« کمیسیون مشترک اقتصادی ایران وترکمنستان آذرماه تشکیل می‌شود و مسئول مذاکرات اقتصادی ایران در این کمیسیون،وزارت نیرو است. برهمین اساس،من به تازگی نامه ای را به این وزارتخانه فرستادم که یکی از مباحث جلسه کمیسیون اقتصادی ایران و ترکمنستان در آذرماه، موضوع گرد وغبار باشد و این مسئله مهم نیز در کمیسیون مشترک مطرح و پیگیری شود.»
ترکمنستان می‌داند مقصر است
دبیرستادملی سیاستگذاری و هماهنگی مدیریت پدیده گردوغبار در پاسخ به این که چرا این موضوع از وزارت امور خارجه پیگیری نمی شود، گفت:« ما از وزارت امور خارجه برای ترغیب ترکمنستان جهت همکاری با ایران مدیریت گرد و غبار کمک خواسته ایم، اما این کشور سرسختی نشان می دهد.رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست در حاشیه اجلاس بین‌المللی مقابله با توفان‌های ماسه و گرد وغبار دیداری دوجانبه با وزیر ترکمنستانی داشت و در این دیدار هم بر ضرورت پیگیری مدیریت گرد و غبار تاکید کرده و خواستار اجرایی شدن تفاهمنامه ها شده است، اما با توجه به اینکه می دانند مقصر اصلی در بحث گرد و غبار ورودی به ایران هستند، رغبت به خرج نمی‌دهند.
طهماسبی افزود: «با این حال ما همچنان در حال پیگیری هستیم و مکاتباتی هم همکاران بخش بین الملل سازمان حفاظت محیط زیست داشته ایم که به اطالع ترکمنستان برسانند، ما آمادگی داریم مثل عراق بازدید مشترکی از کانون‌های بحرانی گرد و غبار این کشور داشته باشیم و پایلوت هایی را تعیین کنیم و کار را جلو ببریم.»
گره زدن اقتصاد به مدیریت گرد و غبار
دبیرستادملی سیاستگذاری و هماهنگی مدیریت پدیده گردوغبار در پاسخ به این پرسش که چه برنامه‌هایی برای ترغیب ترکمنستان به اجرای برنامه های مدیریت گرد و غبار وجود دارد،گفت: «به عقیده من برای جلب همکاری ترکمنستان، باید موضوع مدیریت کانون های گرد و غبار این کشور را به روابط و مناسبات فرهنگی،اجتماعی و اقتصادی با این کشور گره بزنیم. در همین راستا، از وزارت نیرو خواسته ایم که یکی از محورهای کمیسیون مشترک اقتصادی با ترکمنستان،پدیده گرد و غبار و راه‌های مقابله با آن باشد. اگر بخواهیم به طورمستقیم وارد بحث مدیریت گرد و غبار با ترکمنستان شویم، این کشور نشان داده است که اولویتی برای این موضوع قائل نیست. اما گره زدن ارتباطات اقتصادی ،روابط فرهنگی و اجتماعی ، داد وستد و ارتباطات ریلی ایران با این کشور ، می تواند راه حلی برای جلب همکاری در زمینه گرد و غبار باشد.»
۵ استان ایران تحت تاثیر گرد و خاک «قره قوم»
ایران مطالعاتی ذیل برنامه عمل زیرمنطقه‌ای برای شناسایی کانون‌های اصلی گرد و غبار انجام داده است که در این بررسی‌ها مشخص شد یکی از کانون‌هایی که مناطق شمال و شمال شرق ایران را تحت تاثیر قرار داده است، در صحرای قره قوم ترکمنستان واقع شده است که ۱۰ میلیون هکتار وسعت دارد. طوفان‌های گرد و غبار از صحرای قره قوم ترکمنستان، ۵ استان شمالی کشور را در فصول بهار و پاییز تحت تاثیر قرار می‌دهند به نحوی که گاهی دید افقی را به کمتر از ۱۰۰۰ متر می‌رسد.صحرای قره‌قوم (به معنای شن سیاه) بیابانی در آسیای میانه و یکی از بزرگ‌ترین کویرهای شنی جهان است که حدود ۷۰ درصد از مساحت کشور ترکمنستان (۳۵۰ هزار کیلومتر مربع) را پوشانده‌است.این بیابان از دریاچۀ خوارزم در شمال تا کوهستان‌های کپه‌داغ در جنوب، و از رودخانهٔ آمودریا در شمال شرق تا دریای خزر در باختر گسترش پیدا کرده و نواحی غربی، مرکزی و شمالی ترکمنستان را دربر گرفته، و ادامهٔ آن به قزاقستان هم کشیده شده‌است.قره‌قوم با میانگین ۶.۵ نفر در هر کیلومتر مربع سرزمینی کم‌جمعیت محسوب می شود و بارندگی هم در آن بسیار کم است؛ به صورتی که در برخی مناطق آن هر ۱۰سال یک بار مقداری بارش دیده می‌شود.