گروه دیپلماتیک - همشهری آنلاین: بیش از دو هفته از ضرب الاجل ۲۴ ساعته ارتش رژیم صهیونیستی برای تخلیه شمال نوار غزه جهت انجام نبرد زمینی در این متراکم‌ترین جای دنیا می‌گذرد. این ضرب الاجل یک روز پس از عملیات حماس با عنوان عملیات «طوفان الاقصی» اعلام شد و پس از آن ارتش رژیم صهیونیستی به استقرار پیاده نظام تا ۱۰۰ هزار نفر در پشت مرزهای غزه اقدام کرد. آرایش نظامی نیروهای صهیونیستی پشت مرزهای غزه به همراه برخی ادعاهای مقامات سیاسی و نظامی همگی حاکی از احتمال قریب الوقوع یک عملیات زمینی در داخل باریکه غزه داشت، اما این عملیات هنوز آغاز نشده و برخی منابع از تردید رژیم صهیونیستی برای ورود زمینی به غزه خبر دادند. تاخیر و تردیدی که طی بیش از دو هفته گذشته در میان ارتش رژیم صهیونیستی برای ورود به غزه ایجاد شده، دلایل متعددی دارد و در این میان یکی از مهمترین دلایل تردید ارتش رژیم صهیونیستی برای ورود زمینی به غزه، وجود تونلهای زیرزمینی گروه مقاومت حماس در این منطقه اعلام شده است. در واقع تونلهای زیرزمینی فلسطینی‌ها در نوار غزه به یک کابوس وحشتناک برای صهیونیستها تبدیل شده و به دلایل متعدد، از دست برتر مقاومت فلسطین در نبرد زمینی به اشغالگران حکایت دارد.
متروی غزه
رژیم صهیونیستی تونلهای حماس در زیر زمین را «متروی غزه» می‌نامد. علت نامگذاری این تونل‌ها به متروی غزه، طول گسترده و ساختار شبکه‌ای آن است.
«یحیی سنوار»، رهبر حماس در غزه: غزه دارای ۵۰۰ کیلومتر تونل زیر زمینی است.
تجهیزات داخلی تونل‌ها: برق، روشنایی و خطوط ریلی
سایت آمریکایی «بلومبرگ»: دست برتر حماس در غزه بدلیل داشتن شبکه وسیعی از دالان‌های مخفی و زیرزمینی
پیشینه ساخت
اگرچه تونلهای غزه اکنون به یک فاکتور تعیین کننده در جنگ علیه غزه تبدیل شده‌اند، اما این تونل‌ها موضوعی جدید در تحولات نوار غزه نیستند و دارای پیشینه‌ای مربوط به ۴ دهه پیش هستند.
شکل گیری تونلهای غزه: از اوایل دهه ۱۹۸۰ پس از تقسیم شهر رفح و تشکیل مرز جدید در معاهده صلح ۱۹۷۹ بین مصر و رژیم صهیونیستی
بی بی سی گزارش داده است که تا پیش از سال ۲۰۱۰ حدود ۲۵۰۰ تونل زیر منطقه مرزی غزه با مصر برای وارد کردن کالا، سوخت و سلاح فعال بوده است، اکنون تعداد این تونل‌ها در سراسر غزه احتمالا چند برابر شده
توسعه تونل‌ها در جنوب غزه: توسعه تونل‌ها در مناطق جنوبی در مرز غزه از سال ۲۰۰۰ بدلیل بدلیل سخت‌گیری در رفت و آمد در مرز مصر
گسترش ساخت تونل در شمال نوار غزه: توسعه تونل‌ها در مناطق شمالی غزه از سال ۲۰۰۷ بدلیل آغاز جنگ و بمباران نوار غزه و تشدید محاصره همه جانبه
تعداد تونل‌ها: پیش از سال ۲۰۱۰ حدود ۲۵۰۰ تونل و در حال حاضر، ساخت تونل ها در سراسر غزه به میزان چند برابر پیش از سال ۲۰۱۰
اهمیت نظامی و استراتژیک
تونلهای زیر زمینی غزه از نظر تهاجمی و دفاعی در زمان جنگ‌ها و همچنین اداره روزمره نوار غزه در زمان‌های غیرجنگی برای حماس دارای اهمیت حیاتی است.
اهمیت دفاعی و نظامی: محل انبار تسلیحات، مقر فرماندهی و استقرار نیروهای مسلح و برگزاری جلسات نظامی و سری حماس
اهمیت استراتژیک: ایجاد دشواری جنگ و تهاجم زمینی به غزه از سوی صهیونیستها بدلیل ناآگاهی از ورودی و خروجی‌ها و همچنین بی اطلاعی از نقشه سری تونل‌ها
اداره روزمره نوار غزه: استفاده از تونلهای زیرزمینی غزه برای انتقال کالا از مصر به داخل غزه در زمان‌های غیرجنگ
درک مقایسه‌ای تونل‌ها
برای درک اهمیت و گستردگی تونلهای نوار غزه، می توان نگاه مقایسه‌ای به وسعت و طول این تونل‌ها داشت.
طول تونلهای مترو استان تهران با ۱۳ هزار کیلومتر مربع و دستِ‌کم ۱۳ میلیون نفر جمعیت: حدود ۲۵۰ کیلومتر
طول تونلهای غزه با۳۶۰ کیلومتر مربع مساحت و ۲ میلیون و ۳۳۰ هزار نفر جمعیت: ۵۰۰ کیلومتر (۲ برابر خطوط متروی تهران)
طول تونلهای مترو لندن: ۴۰۲ کیلومتر
عرض و پهنای تونلهای غزه: قابلیت عبور ماشین و کامیون و محموله‌های موشکی در تونل‌ها
گستردگی تونلهای غزه: از صحرای سینا تا غزه
امتداد تا زیر پای صهیونیستها : تونل های حماس دست کم تا ۲۲ شهرک صهیونیستی نزدیک نوار غزه که حماس در عملیات طوفان الاقصی به آنها وارد شد، امتداد دارد.
انواع تونل‌ها
تونل های تهاجمی: کاربری برای نفوذ به مرزها و انجام حملات در عقبه و خطوط مقدم نیروهای اشغالگر اسرائیل و انجام حملات غافلگیرکننده؛ کاربرد برای شلیک موشک و خمپاره و حفاظت از واحدهای توپخانه در برابر حملات هوایی
تونلهای دفاعی: استفاده برای ایجاد کمین و انتقال رزمندگان به اقصی نقاط غزه به دور از دید هوایی هواپیماها و پهپادها و کاربردی برای استتار و محافظت از نیروها، نگهداری اسرا و افزایش قدرت مانور در جنگ شهری
تونل های لجستیکی: کاربردی به عنوان مراکز فرماندهی و کنترل و مدیریت عملیات و هدایت نیروها، اسکان فرماندهان میدانی، ذخیره مهمات و تجهیزات نظامی و جمع آوری نیروها در این نوع از تونل‌ها
عملیات‌های شکست خورده علیه تونل‌ها
تاکنون رژیم صهیونیستی عملیات‌های مختلف عمرانی، نظامی و بمباران‌های سنگینی را در نوار غزه برای نابودی تونلهای حماس انجام داده، اما این بمباران‌ها نتیجه‌ای نداشته و نتوانسته شبکه تونلهای غزه را دچار اختلال کند.
جنگ‌های شکست خورده قبلی: اسرائیل در چهار تقابل قبلی با حماس در سال‌های ۲۰۰۸-۲۰۰۹، ۲۰۱۲، ۲۰۱۴ و ۲۰۲۱ تهاجمات زمینی محدودی به غزه انجام داد و ادعای بمباران و نابودی تونلهای حماس را مطرح کرد اما عملا از تخریب تونل ها ناتوان ماند.
ساخت دیوار زیر زمینی در سال ۲۰۱۴: حدود ۹ سال پیش رژیم اشغالگر قدس با درک شمه‌ای از آنچه زیر پوست غزه می‌گذرد، سرمایه‌گذاری هنگفت یک میلیارد دلاری در حاشیه غزه برای ساخت یک مانع زیرزمینی به طول ۶۰ کیلومتر انجام داد، اما این دیوار زیرزمینی نیز نتوانست مانع نفوذ نیروهای حماس به درون مناطق اشغالی شود.
دیدگاه کارشناسان خارجی درباره تونلهای غزه
«هارل چورف»، مورخ فلسطینی در مرکز مطالعات خاورمیانه و آفریقا «موشه دایان» در دانشگاه تل‌آویو: «هیچ‌کس واقعا نمی‌داند که زیر زمین غزه چه خبر است. اعتقاد بر این است که شبکه پیچیده‌ای از تونلهای پیچیده با ژنراتورها، تجهیزات، تله‌های انفجاری و فضای زیادی برای پنهان کردن گروگان‌ها وجود داشته باشد.»
سرباز ارتش رژیم صهیونیستی که سابقا در غزه جنگیده در گفتگو با میرور: «ما می‌دانیم که آنها در انتظار ما هستند و به همان اندازه که غزه در بالای زمین بد است، زیر زمین بسیار بدتر است.»
«ریچموند باراک»، عضو ارشد موسسه قانون و جنگ زمینی لیبر و موسسه جنگ مدرن در آکادمی نظامی وست‌پوینت: «تونل‌ها همیشه جنگ را دشوار می‌کنند، حتی وقتی در منطقه کوهستانی باشند، اما وقتی در منطقه شهری مانند غزه هستند، شرایط پیچیده‌تر می‌شود.»
«ژنرال ناداو پادان»، از فرماندهان ارتش رژیم صهیونیستی در جنگ ۲۰۱۴ با حماس: «ما عمدتاً به صورت تئوری با تونل ها آشنا هستیم و تجربه عملیاتی برای جنگ در محیط این تونل‌ها را نداریم.»
« دیوید ایگانتیوس»، تحلیلگر روزنامه واشنگتن پست: «اسرائیل نمی تواند حماس را همانطور که بنیامین نتانیاهو وعده داده است، درهم بشکند. یافتن تمام تونلهای حماس در غزه به عملیات طولانی‌مدت نیاز دارد. حتی اگر ارتش صهیونیستی به طور گسترده از ربات‌ها برای کشف و خنثی سازی تونل‌ها استفاده کند این ربات ها با موانع طبیعی و غیرطبیعی قادر به پیشروی نخواهند بود.
تهدیدهای چهارگانه
پایگاه اینترنتی ال‌مانیتور در گزارشی با اشاره به «معضل تونل‌ها» برای اسرائیل می‌نویسد: دست‌کم ۴تهدید اصلی این تونل‌ها برای امنیت اسرائیل همچنان پابرجاست درحالی‌که چشم‌انداز روشنی برای مهار این تهدیدها وجود ندارد:
۱- تنها راه ورود سلاح به غزه: با توجه به محاصره همه‌جانبه غزه توسط اسرائیل، تونلهای مخفی تنها راه دستیابی حماس به سلاح و سایر کمک‌های اساسی از خارج به شمار می‌روند. اگرچه از زمان روی کار آمدن ژنرال سیسی در مصر و آغاز برنامه سازمان یافته تخریب تونل‌ها در صحرای سینا، بخش مهمی از این شبکه مخفی آسیب دیده اما به‌نظر می‌رسد همچنان تکیه‌گاه اصلی حماس برای ارتباط با جهان خارج همین تونل‌ها هستند.
۲- پناهگاه صعب‌العبور: با توجه به مشکلات استراتژیک در جغرافیای غزه(فقدان موانع طبیعی و یکدست‌بودن سرزمین)، تونل‌ها تنها پناهگاه مقاومت برای مراقبت از تسلیحات مهم و همچنین فرماندهان میدانی به‌حساب می‌آیند. ارتش اسرائیل ظرف سال‌های اخیر با توجه به ممکن نبودن نابودی کامل تونل‌ها، انسداد نقاط اتصال تونل با سطح زمین را در دستورکار خود قرار داده است.
۳- مقابله با حمله نظامی: تجربه نشان داده نیروی زمینی اسرائیل توانایی چندانی برای مقابله مستقیم با حماس ندارد. علت اصلی این ناتوانی، استفاده حماس از شبکه تونل‌ها برای اجرای عملیات هجومی و یا طراحی کمین است. در این زمینه تانک‌های اسرائیلی بیش از هر چیز در معرض خطر حملات غافلگیرانه چریک‌های حماس با استفاده از تونل‌ها قرار دارند. مجموعه این عوامل باعث شده ارتش اسرائیل بخش اصلی توان خود برای نبرد با حماس را بر نیروی هوایی متمرکز کند.
۴- راه نفوذ به سرزمین‌های اشغالی: تاکنون چندین‌بار از شبکه تونلهای زیرزمینی برای نفوذ به عمق سرزمین‌های اشغالی و اجرای عملیات‌های محدود نظیر کمین و یا ربایش سربازهای دشمن استفاده شده است. ارتش اسرائیل در سال‌های گذشته حفاری‌های متعددی را برای کشف تونلهای احتمالی در اطراف غزه انجام داده است. با این حال احتمال توسعه تونل‌ها به داخل سرزمین‌های اشغالی تهدیدی دائمی برای رژیم صهیونیستی به شمار می‌رود.