همشهری-زهرا رفیعی: مراغه قطب علمی برای شناخت فسیلهای مهره‌دار و بی‌مهره در سطح کشور است. تا کنون بیش از ۵ هزار قطعه فسیل مهره‌دار در کشور پیدا شده است.
۴۰۰ قطعه فسیل ۱۰ میلیون ساله
شهنام اشتری، مدیر کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی: محیط زیست در راستای حفاظت و معرفی تاریخ گذشته ایران زمین، سالهاست با پذیرفتن مسئولیت، در زمینه حفاظت، کاوش و مطالعه فسیلهای مهره‌دار فعالیت می‌کند. این سازمان از سال ۱۳۵۳ با عقد قرار داد مطالعه فسیلهای سازند مراغه با دانشگاه کالیفرنیای آمریکا به عنوان اولین مرکز سیستماتیک سازند مذکور را انجام داده و در سال ۱۳۸۳ با همکاری دانشگاه تبریز به سرپرستی دکتر پور ابریشمی اقدام به مطالعه فاز دوم سیستماتیک در منطقه فسیل مهره دار مراغه کرده است. از آنجا که سایت فسیلی مراغه و فسیلهای مهره‌دار در تاریخ گذشته ایران زمین از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند ماموریت حفاظت از این سازند بر عهده سازمان حفاظت محیط زیست کشور است.
اولین اثر طبیعی ملی فسیلی مراغه ازسال ۱۳۸۴ از سوی شورای عالی حفاظت محیط زیست کشور تصویب شد. استان‌های کرمان، اردبیل، اصفهان و سیستان بلوچستان به عنوان مناطق دارای اثر طبیعی ملی در حال بررسی و مطالعه و معرفی هستند. نزدیک به ۵ هزار نمونه فسیل مهره‌دار از سال ۱۳۸۴ تاکنون از سایت‌های مختلف حفاری و استخراج به مرکز تحقیقات دیرشناسی آورده شده است. اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی آمادگی کامل جهت همکاری با دانشگاه‌ها و گروه‌های زمین‌شناسی در خصوص مطالعه و پایان‌نامه‌های مربوط به علم دیرین شناسی را دارد. چنانکه طی سال‌های گذشته حدود ۱۶ پایانامه کارشناسی ارشد و ۷ پایانامه دکترا با حمایت این سازمان تهیه شده است.
بیش از ۴۰۰ قطعه فسیل ۱۰ میلیون ساله از منطقه آهق مراغه تا کنون کشف شده است. در این حفاری فسیلهای با ارزش اسب، ببر دندان شمشیری، گوزن، غزال، زرافه، کرگدن، فیل و گوشتخواران بدست آمده است. مرحله اول این کاوش با تخصیص اعتبار ۳۵۰ میلیون تومان انجام شد و برای مرحله دوم تحقیقات و کاوش فسیلی ۵۰۰ میلیون تومان ابلاغ شده است.
فسیلهای سالم مراغه
غلامرضا زارع رییس اداره محیط زیست مراغه: منطقه مراغه به دلیل وجود فسیلهای مهره‌دار بسیار منحصر به فرد و جزو چهار منطقه فسیلی مهم دنیاست. مرکز تحقیقات و موزه دیرینه شناسی کشور در مراغه در حال ساخت است. اداره محیط زیست شهرستان مراغه با همکاری دفتر موزه تاریخ طبیعی اکتشاف، کاوش، حفاری و استخراج فسیل‌ها را انجام می‌دهد. در سال‌های اخیر اولین سایت در بخش زیرین سازند مراغه انجام داده است. ۴۵۰ قطعه فسیل از سایت «آهق ۱» استخراج کرده و به مرکز تحقیقات و موزه دیرینه شناسی کشور منتقل کرده است. این فسیل‌ها مربوط به خانواده جوندگان، اسب‌سانان، گاوسانان، گوشتخواران مانند ببر دندان شمشیری، کفتار، گرگ و خرس، خانواده گوزن ها، زرافه ها، کرگدن ها، فیل ها و آنتولوپ هاست. عمر فسیلهای این سایت به ۱۰ میلیون سال پیش باز می‌گردد. بیشتر فسیلهای بدست آمده شامل جمجمه، فک گوشت خواران، اندام‌های حرکتی و لگن سالم استخراج شده است. حفاری و استخراج فسیل در منطقه آهق مراغه برای اولین بار، از ۲۰ مهر آغاز شده است.
گستردگی افقی سایت فسیلی بسیار بیشتر از حد تصور پیشین است. یک‌سوم آن را در فاز اول حفاری کرده‌ایم و مابقی در سال ۱۴۰۳ کاوش خواهد شد. بیشترین زمینه کاری سایت مراغه، گونه‌های مهره‌دار است. تحقیق در مورد بی‌مهره‌گان را بیشتر دانشگاه‌ها، شرکت نفت و سازمان زمین‌شناسی انجام می‌دهند ولی اگر مرکز دیرینه شناسی راه‌اندازی شود، همه گروه‌های فسیلی یکجا جمع‌اوری خواهد شد. و الا در اطراف مراغه سایت‌هایی حاوی آمونیت‌ها (گروهی منقرض شده از جانوران دریایی)، نومولیت و ... وجود دارد. پایان‌نامه‌های متعددی در مرود آنها کار شده است.
اولین مرکز تحقیقات و موزه دیرینه شناسی کشور در شهرستان مراغه برای تحقیق و مطالعه دانشمندان در زمینه علم دیرین‌شناسی در حال احداث است. امسال اعتبار ۱۰ میلیارد تومان برای این منظور اختصاص داده شده است و تا سه سال آبنده این مرکز به بهره‌برداری خواهد رسید.
غنای فسیلی ایران بسیار بالاست. علاوه بر شناخت لایه‌های معدنی و هیدروکربنی، فسیل‌ها می‌توانند به ما در پایش تاریخ طبیعی کشور شناخت جغرافیای دیرینه و ثبت رکوردهای جهانی کمک کنند. فسیل‌ها تنها موجوداتی هستند که با تخریب هرگز بازآفرینی نمی‌شوند. احداث جاده، راه‌آهن، سد، کشاورزی و ... می‌تواند این پدیده طبیعی را به طور کامل از بین ببرد.