همشهری آنلاین: نشانه‌هایی از سکونت‌های اولیه و چندین گور در نزدیکی دهانه این غار، قدمتش را به قرن‌ها قبل بازمی‌گرداند، اما در دوره حاضر، یک گروه کوهنورد زنجانی بودند که در سال ۱۳۳۰ پای بازدیدکنندگان را به آنجا باز کردند. رفت و آمد کوهنوردان و زمین‌شناسان به این غار ادامه داشت تا این‌که در سال ۱۳۷۲ دهانه و دالان ورودی غار به کمک ماشین‌های حفاری بزرگ شد و به بهره‌برداری رسید.
کُتل خور که در گویش عامیانه امروزی به «کَتله خور» معروف شده، از دو کلمه «کُتل» به معنای کوه کم‌ارتفاع و «خور» به معنای خورشید تشکیل شده و احتمالا «کوه خورشید» معنا می‌دهد. شاید تابش نورانی و زیبای نور خورشید به بعضی قسمت‌های این غار آهکی تماشایی، باعث چنین نام‌گذاری بامسمایی شده است.
امکانات یک غار
در نزدیکی دهانه غار کتل‌خور، امکاناتی رفاهی مختلفی مثل پارکینگ، سرویس بهداشتی، نمازخانه، آلاچیق، سوئیت، غذاخوری و سوپرمارکت وجود دارد.
رو به سوی گرمـاب
از تهران: اگر از تهران راهی شده‌اید، می‌توانید برای این سفر یک تا یک و نیم روزه برنامه‌ریزی کنید. از تهران تا غار تقریبا ۴۱۰ کیلومتر راه دارید. از تهران وارد آزادراه زنجان شوید و تقریبا ۴۰ کیلومتر مانده به این شهر از سه‌راهی سلطانیه جدا شده و به سمت شهر سلطانیه برود که تا آزادراه کمتر از ۵ کیلومتر فاصله دارد. بعد از گذشتن از سلطانیه باید جاده را مستقیم به سمت جنوب و شهر «قیدار» ادامه دهید. بعد از قیدار به شهر «زرین‌رود» می‌رسید. در آنجا باید جاده سمت راست را ادامه دهید تا به شهر «گرماب» برسید. بعد از رسیدن به گرماب باید وارد جاده اختصاصی غار شوید و تابلوها را دنبال کنید. غار در پشت کوه «ساقیزلو» قرار دارد.
از همدان: باید از شهرهمدان به سمت کبودرآهنگ رفته و از آنجا مستقیم و به سمت شمال وارد جاده قیدار شوید. بعد از «شیرین‌سو» و «زرین‌رود» به سمت گرماب بپیچید.
درمیان‌گل‌های آهکی
اگر در ماه‌های پربازدید مثل نوروز و تعطیلات تابستان به غار بروید، باید برای تهیه بلیت و تماشای غار چند ساعتی را در انتظار بمانید، اما در فصل پاییز برای ورود چندان منتظر نخواهید شد. ضمن آنکه راهنمایان غار فرصت بیشتری برای پاسخ به سوال‌های شما دارند. بخشی از غار که برای بازدید عمومی آماده شده، یک راهروی تقریبا یک هزار متری است و شما امکان زیادی برای خارج شدن از این راهرو ندارید. تا ۴۰۰ متری اول مسیر، زیبایی خاصی به چشم‌تان نخواهد آمد، اما پس از آن به بخش‌های مختلف آهکی خواهید رسید.
در طول مسیر با چکیده (استلاگتیت)، چکنده‌ها (استلاگمیت) و رسوبات آهکی زیبا و منحصر به فرد متفاوتی روبه‌رو خواهید شد که باید به دقت به آنها توجه کنید. تقریبا تمامی بدنه غار پوشیده از تزئینات و رسوبات آهکی متنوع به نام‌های گل کلمی، استلاگتیت، استلاگمیت، آبشار سنگ، قارچ‌های معلق و چلچراغ است که رنگ آنها کرم متمایل به سفید است. بعضی از این رسوبات و تزئینات با توجه به شکل‌های مختلف‌شان اسم‌های جالبی مثل نخل سوخته، عروس و داماد، پنجه شیر، سفره عقد، سگ شکاری، جادوگر و پای فیل به‌خود گرفته‌اند.
دست‌نزنید
از دست زدن و کندن هرگونه تزئینات آهکی خودداری کنید. چراکه نه تنها به یک شاهکار طبیعی چند میلیون ساله صدمه می‌زنید که برای خودتان هم دردسر درست کرده‌اید؛ چون تمام غار مجهز به دوربین‌های مدار بسته است.
یک لباس گرم همراه‌تان به داخل غار ببرید؛ چون دمای داخلی غار حدود ۱۵ درجه سانتیگراد است. در فصول بارانی تقریبا تمام نقاط غار چکه می‌کند، یک کاپشن سبک گرم و ضدآب همراه داشته باشید.
به هیچ وجه همراه‌تان خوراکی به داخل غار نبرید؛ اگر مواد خوراکی داخل غار بریزد، باعث ایجاد کپک‌های بخصوصی در غار می‌شوند که برای اکولوژی داخل غار مضر است.
آب نوشیدنی را برای مسیر پیاده‌روی فراموش‌نکنید.
برای غارگردی کفش راحتی بپوشید تا در این راهپیمایی دچار مشکل نشوید.
داخل هیچ غاری از آنتن تلفن همراه خبری نیست. می‌توانید برای چند ساعت آن را خاموش‌کنید.
فقط در طول مسیر و محل‌هایی که مشخص شده حرکت کنید و به دلیل خطرات احتمالی وارد مسیرهایی نشوید که با زنجیر جدا شده‌اند.