به گزارش همشهری آنلاین، سه‌شنبه (۹ آبان) علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور با حضور در بخش شمالی سیستان و بلوچستان از تالاب خشکیده هامون که به‌دلیل نداشتن حقابه از سمت افغانستان مهم‌ترین عامل بروز ریزگرد در این استان محسوب می‌شود و سد جریکه واقع در شهرستان زهک بازدید و در نشست ستاد ملی مقابله با گردوغبار در سیستان و بلوچستان شرکت کرد.
چرا سلاجقه به سیستان رفت؟
رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور پیش از این یک‌بار به سیستان و بلوچستان سفر کرده بود و این بار برای اجرای مصوبات سفر قبلی خود ازجمله مرطوب‌سازی تالاب هامون، مقابله با کانون‌های بحرانی گردوغبار با استفاده از ظرفیت آب‌های داخلی، طرح‌های آبخیزداری حوضه‌های آبی مشرف به هامون، تدوین برنامه چرای دام‌ها، اخراج شترهای بدون شناسنامه از منطقه، پیگیری حقابه زیست‌محیطی تالاب هامون و پیگیری امکان تخصیص حقابه زیست‌محیطی به تالاب از طرح انتقال آب دریای عمان در این استان حضور یافت. این سفر اما به‌دلیل تشکیل ستاد ملی مقابله با گردوغبار و به‌طور خاص پرداختن به این معضل، متفاوت از دفعات قبلی بود. مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست و دبیر ستاد ملی گردوغبار کشور در حاشیه همایش ستاد ملی سیاستگذاری و هماهنگی مدیریت پدیده گردوغبار کشور در منطقه سیستان اعلام کرد: «با توجه به اینکه منشأ آلودگی هوا و افزایش حجم ریزگردها در سیستان کانون خارجی دارد این ستاد در تلاش است با تدوین برنامه‌های برون‌مرزی در کنار اقدامات داخلی به کاهش این مخاطرات کمک کند.» علی‌محمد طهماسبی گفت: «بادهای موسمی ۱۲۰روزه سیستان از گذشته‌های دور بین ۱۲۰ تا ۱۳۰ روز به‌طول می‌انجامید اما اکنون با بروز خشکسالی‌های ۲دهه گذشته به درازا می‌کشد به‌طوری که این بادها علاوه بر فرسایش خاک در منطقه سیستان، مشکلات و معضلات متعددی را برای مردم به‌وجود آورده است.» او تأکید کرد: «این ستاد درصدد است با اجرای برنامه‌های برون‌مرزی در کنار اقدامات داخلی و ملزم کردن دستگاه‌ها به کاهش مخاطرات این منطقه کمک کند، زیرا سیستان بحرانی‌ترین کانون گردوغبار کشور به شمار می‌رود که از وضعیت بدی برخوردار است. کانون‌های گردوغبار در کشور شناسایی و برنامه‌های هدفمندی نیز برای مقابله با آن تدوین شده اما این اقدامات فرامنطقه‌ای زمانبر و نیازمند تعامل همه بخش‌هاست.»
یک جلسه حیاتی برای سیستان‌وبلوچستان
فرماندار شهرستان زابل با اشاره به همزمانی سفر علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور به سیستان‌وبلوچستان و بالا رفتن شاخص آلودگی هوای سیستان به بیش از عدد ۵۰۰ به همشهری گفت: «آلودگی هوا، وضعیت نامناسب استان را بهتر نشان می‌داد. بعد از بازدید از تالاب خشک هامون و مشاهده وضعیت آلودگی به‌دلیل ریزگرد بود که تصمیم گرفته شد نخستین ستاد مقابله با گردوغبار در سیستان و بلوچستان برگزار شود.» علیرضا ملاشاهی توضیح داد که ساعتی بعد از بازدید رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور از برخی مناطق استان سیستان و بلوچستان، جلسه ستاد ملی مقابله با گردوغبار در ساختمان فرمانداری ویژه شهرستان زابل برگزار شد و در این جلسه عباسعلی نوبخت، رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، محمد کرمی، استاندار سیستان و بلوچستان، نمایندگان سیستان و بلوچستان در مجلس شورای اسلامی و نمایندگان دستگاه‌های ذیربط به ریاست علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست حضور داشتند. او که خود از حاضران در این نشست بود، یکی از موضوعات مهم جلسه را سیاستگذاری برای مقابله با ریزگردها از سر منشأ آن دانست و اینکه چطور می‌توان مخاطرات کمتری در منطقه داشت. ملاشاهی همچنین پیگیری حقابه سیستان برای آبیاری دشت سیستان و تالاب هامون را منشأ عمده گردوغبار دانست و توضیح داد: «البته بخشی از این منشأ گردوغبار داخلی است و بخش دیگر خارجی. اگر تالاب هامون و دشت سیستان آبگیری شوند، معضل گردوغبار تا حد زیادی کاهش پیدا خواهد کرد.»
مسئله تالاب هامون
بروز خشکسالی، قطع آب رودخانه هیرمند و خشک شدن تالاب بین‌المللی هامون خاصیت فرسایش بادهای ۱۲۰روزه سیستان را افزایش داده است؛ بادهای ۱۲۰روزه در گذشته از نیمه خرداد تا نیمه مهر می‌وزیدند و با عبور از هامون پرآب، هوای مطبوعی را برای منطقه به ارمغان می‌آوردند، اما در 2دهه گذشته منشأ گردوغبار شده‌اند و خشکسالی موجب شده به جای 120روز تا 220روز ادامه یابند. به همین دلیل است که تامین حقابه هامون و آبگیری دشت سیستان بخش زیادی از مشکل گردوغبار پیش آمده در منطقه را رفع خواهد کرد. معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست هم در جریان سفر خود به سیستان‌وبلوچستان و بازدید از دیاچه هامون گفت: «با توجه به وضعیتی که مردم سیستان و بلوچستان به‌ویژه شهرستان‌های زابل، هامون، هیرمند، زهک و نیمروز دارند رئیس‌جمهوری بر بازدید و بررسی از نزدیک مسائل و مشکلات تأکید دارند تا جلسات مورد نیاز میدانی تشکیل و تدابیر و اعتبارات لازم اندیشیده شود.» علی سلاجقه که در این سفر از سد جریک هم بازدید کرد، با بیان اینکه مرطوب‌سازی دریاچه هامون در دستور کار دولت سیزدهم قرار دارد، ادامه داد: «مرطوب‌سازی دریاچه هامون در نشست‌های هیأت‌های کارشناسی که اعزام می‌شوند مطرح و با همکاری و هماهنگی استاندار سیستان و بلوچستان اجرایی خواهد شد.» به‌گفته رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست کشور، چاه نیمه‌های سیستان وضعیت مناسبی ندارد، اما دولت تمهیداتی اندیشیده و جایگزین‌هایی برای شرایط اضطراری وجود دارد.
پیگیری برای حقابه
رودخانه هیرمند به طول 1150کیلومتر از ارتفاعات هندوکش و کوه‌های بابایغما در افغانستان در غرب کابل سرچشمه می‌گیرد و در مسیر خود از ارتفاعات مختلف به آب آن افزوده می‌شود که سیلاب بسیار سهمگینی می‌آفریند. قبل از اینکه بند کمال‌خان در افغانستان ایجاد شود، آب جاری شده در مسیر، رودخانه‌های زیادی را سیراب می‌کرد و بعد به سمت مرز ایران می‌آمد و از محل فعلی بند کمال‌خان 70کیلومتر را طی می‌کرد تا به منطقه جریکه در مرز وارد شود. اما با احداث این بند عملا آبی به هامون سرازیر نمی‌شود. رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست کشور در سفر خود به سیستان‌وبلوچستان در این‌باره هم توضیح داد که براساس آخرین مذاکره‌ها بین مسئولان ۲ کشور ایران و افغانستان قرار است طرف مقابل حقابه تالاب بین‌المللی هامون را بدهد و در این زمینه هیچ شبهه‌ای وجود ندارد: «به محض اینکه بارندگی در افغانستان به اندازه کافی باشد حقابه تالاب بین‌المللی هامون رهاسازی می‌شود. نشست‌های مشترک بین ایران و افغانستان برای بازپس‌گیری حقابه تالاب بین‌المللی هامون در قالب تقویم زمانی مشخص در حال انجام است.»