همشهری- زهرا رفیعی: چندی پیش مرکز پژوهش‌های مجلس با هشدار در مورد بحران آب در کشور اعلام کرد امنیت غذایی پایدار در گرو مدیریت صحیح منابع آبی است به این معنا که با این مدل بهره‌برداری که از منابع آب بخصوص در بخش کشاورزی، چشم‌اندازی روشنی در انتظار حوضه‌های آبریز کشور نیست.
بررسی های انجام شده نشان می‌دهد بحران آب در ایران تنها ناشی از تغییرات اقلیمی نیست، بلکه سوء مدیریت و عدم وجود برنامه‌ریزی در بخش آب نیز در این بحران دخیل بوده است. یافته‌های کلیدی مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد با افزایش عوامل مصرف‌کننده آب مانند افزایش زمین‌های کشاورزی، باغات و فضای سبز شهرهای بزرگ، افزایش جمعیت، خودکفایی، اشتغال‌زایی در بخش کشاورزی، مصرف آب با رشد چشمگیری مواجه شده است.
بر اساس نتایج تحقیقی دیگر با عنوان «بررسی اسنادی وضعیت منابع و مصرف آب کشاورزی در ایران: واکاوی وضعیت موجود، آسیب‌شناسی و راه‌های برون‌رفت از چالش‌ها»، منابع آب قابل دسترس در بخش کشاورزی تا سال ۱۴۲۵ فقط برای تأمین نیازهای ۵۵ میلیون نفر کافی است. یافته‌های کلیدی جواد بذرافشان و همکاران بر مبنای آمار و مستندهای گردآوری شده از مراجع معتبر نشان می‌دهد این چالش در صورت بهره‌وری آب در حوزه کشاورزی و تغییر الگوی مصرف آب قابل تغییر است.
این تیم بر روی آب مجازی کار کرده‌اند چرا که در کشور کویری و خشک ایران، ارزش آب مجازی صادراتی بسیار بالا از آب وارداتی است. حتی تغییری کوچک معادل یک میلیمتر کمتر از میانگین در میزان بارش، می‌تواند باعث زیان اقتصادی معادل ۹۰ میلیون دلار شود. از سوی دیگر همراه با کمیاب‌تر شدن منابع آب، محیط‌زیست کشور هم بیشترین خسارت را متحمل می‌شود. نشانه‌های بحران کم‌آبی از نظر محیط‌زیست شامل خشک شدن دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و تالاب‌ها و فرونشست زمین و آلودگی آب‌ها می‌شود.
میانگین آب مجازی ۱۶ محصول صادراتی کشاورزی در سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۸: ۴هزار و ۴۶۸ لیتر بر کیلوگرم
میانگین آب مجازی ۱۶ محصول وارداتی کشاورزی در سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۸: ۲هزار و ۷۱۴ لیتر بر کیلوگرم
تجارت خالص آب مجازی
ایران مثبت ۶.۸ میلیارد مترمکعب
مصر مثبت ۱۸.۹ میلیارد مترمکعب (بالاترین تراز تجارت)
سوریه منفی ۴.۱ میلیارد مترمکعب (کمترین تراز تجارت)
چند واقعیت نگران کننده
- برداشت از منابع آبی از حد بهره‌برداری قابل دوام فراتر رفته است
- بازده اقتصادی آب کشاورزی در ایران در ردیف پایین‌ترین بازده‌ها در منطقه است
- قیمت آب در مناطق شهری ایران، در میان پایین‌ترین قیمت‌ها در جهان است
- ۹۴ درصد: میزان آب مصرفی در بخش کشاورزی در ایران
- ۶۰ درصد : استاندارد جهانی برای میزان آب مصرفی در بخش کشاورزی
برای عبور از بحران کم آبی چه می توان کرد؟
- اجرای درست طرح‌های تعادل بخشی آب‌های زیرزمینی
- روی آوردن به کشت‌های فشرده (به ویژه گلخانه‌ای)
- جایگزین کردن سود ناشی از تولید فرآورده‌های کشاورزی با گزینه‌هایی مانند صنایع و گردشگری
- هوشمند کردن برداشت آب از چاه با نصب کنتورهای حجمی هوشمند
- کاهش پسماندهای فرآورده‌های کشاورزی
- تغییر الگوی مصرف
- شیرین کردن آب شور
- جمع‌آوری روان‌آب باران
- واردات آب مجازی
چشم انداز ۱۴۲۵
منابع آب قابل دسترس در بخش کشاورزی در سال‌های آتی (۱۴۲۵ خورشیدی) فقط برای تأمین غذای ۵۵ میلیون نفر کافی است
منابع آب تجدیدپذیر
ایران:
۱۲۸.۵ میلیارد مترمکعب : حجم منابع آب تجدیدپذیر در سال‌های نرمال (رتبه اول در خاورمیانه)
عراق:
۳۵.۲ میلیارد مترمکعب: حجم منابع آب تجدیدپذیر در سال‌های نرمال (رتبه دوم در خاورمیانه)
جهان :
۱۰۵ میلیارد مترمکعب : حجم منابع آب تجدیدپذیر در دوره‌های خشکسالی (مبنای بانک جهانی)
زمین‌های کشاورزی در ایران:
۱۲ میلیون هکتار زمین زراعی
۸ میلیون هکتار اراضی فاریاب
۴ میلیون هکتار اراضی دیم
بیشتر بخوانید: