روزنامه همشهری؛ گروه خانواده- سحر جعفریان: فرمالیته نخست به گرفتن چند عکس از روزهای پایانی دوران مجردی محدود می‌شد اما بتدریج به تب داغ مدگرایی و رواج فرهنگِ رسانه‌ای دچار شد و فاخرنمایی در لوکیشن‌های باشکوه از طبیعت تا کاخ‌های سلطنتی اجاره‌ای جزوی لاینفک از آن شد. تشریفاتی با هزینه‌های نجومی که سور و سات ازدواج‌های ساده را در بی‌نهایت ضرب و به توانِ مدرنیته رساند؛ حال حاصل این ضرب و توان چیست؟ برای یافتن پاسخ به میدان رفتیم و با مسئولان و کارشناسان مربوطه گفت و گو کردیم.
درخشش به بهای سقوط و بدهی
این روزها در منوی خدمات و پکیج‌های سطح‌بندی شده اغلب استودیوهای تهیه عکس، فیلم و کلیپ‌های مراسم عروسی، لیستی بلندبالا از هزینه‌های نجومی عکس‌ها و کلیپ‌هایی با عنوانِ لوکس‌مآبِ فرمالیته، می‌بینیم. فرمالیته‌هایی که حالا از اصلِ مراسم عروسی مهمتر شده‌اند و علی‌رغم تحمیل هزینه‌های صعودی به عروس‌خانم‌ها و آقادامادها، کمتر زوجی راضی می‌شود به آسانی از خیرِ پُرطمطراقیِ آنها بگذرد! عکس‌های محدود و کلیپ‌های چند دقیقه‌ای فرمالیته معمولا با تجهیزات خاص و پیشرفته تصویربرداری، ثبت می‌شوند. در فریم به فریم و سکانس به سکانس آنها، زوج‌های خوش‌پوش و خوشحالی دیده می‌شوند که با فیگورهایی سینمایی و مدلینگ‌طور در ایوانِ آجرنمای عمارت‌های قدیمی، میان باغ‌های سرسبز ویلاهای فراخ، پای دامنه کوه‌های سنگی، نوک قله، پهنه وسیع جنگل‌ها، روی شنِ داغ کویرهای مرکزی، سواحل آرام یا طوفانی، بالن‌های رنگارنگِ هوایی و یا حتی لوکیشن‌های پرهزینه خارج از کشور از برج‌های به اوج رسیده دوبی، سواحل پرتعداد ترکیه تا بعضی اماکن تاریخی و هنری روم، سعی در درخشش دارند. درخششی که به روایت اخبار، گاه حادثه سقوط از ارتفاع می‌آفریند و گاه باری از قرض و بدهی بر جای می‌گذارد.
با فرمالیته، ستاره ایده‌آلِ بهترین شب زندگی‌ات شو
تا همین چند سال پیش، فقط قشر محدودی از جامعه که درآمدهای بالا داشتند، مشتری ثابت تهیه عکس و فیلم‌های فرمالیته برای مراسم عروسی‌شان بودند. اما حالا هم تعداد مشتری‌ها در طیف وسیعی از درآمد خانوار افزایش یافته و هم تنوع خدمات استودیوها وسوسه‌انگیز شدهاست. طوری که برخی از زوج‌های اختلاف و زیر بار قرض رفتنِ سال‌های نخست زندگی مشترک را به جان می‌خرند تا هر طور شده با عکس و فیلم‌های فرمالیته مراسم خود، حسابی حسرت بر دل و جان دوستان و اقوام خود برجای گذارند. مریم و رضا یکی از همین زوج‌ها هستند که مراسم عروسی خود را فقط به شوق عکس و فیلم فرمالیته برگزار کردند. مریم در این باره می‌گوید: «کیفیت خدمات این استودیوها آنقدر گوناگون است که از سویی، ضروری و واجب، نشان‌شان می‌دهد؛ طوری که انگار مراسم عروسی بدون فرمالیته، امکان‌پذیر نیست و هم انتخاب را دشوار می‌کند. منو و پکیج‌هایی با انواع خدمات تصویری در ۳ سطح معمولی، سفارشی و وی‌آی‌پی که در هر کدام‌شان می‌توانی مانند سلبریتی‌ها ظاهر شوی. ما مراسم عروسی را برای ۱۰۰ نفر از اقوام درجه یک برگزار کردیم تا بتوانیم بیشتر هزینه‌هایمان را به عکس و فیلم فرمالیته اختصاص دهیم. با این عکس و فیلم‌های شیک می‌توان ادعا کرد که یک مراسم عروسی شیک داشته‌ایم!» نگین و همسرش نیز متقاضی خدمات فرمالیته برای مراسم ازدواجشان هستند. او می‌گوید: «اینکه روز عروسی از ۶ صبح بیدار شوی و همه جوره به خودت برسی تا در چشم مهمانان مراسم مثل ستاره بدرخشی، خسته کننده و تقریبا ناشدنی است. برای همین تهیه عکس و فیلم‌های فرمالیته چند روز قبل از مراسم به ایده‌آل بودنمان کمک فراوانی می‌کند.»
هزینه‌هایی برای چند عکس و فیلمی ۳ دقیقه‌ای
ساناز، مدیر داخلی یکی از استودیوهای شمال تهران ادعا می‌کند، بیش از یک سوم از زوج‌های مراجعه کننده به دفترشان، همه هزینه‌های مراسم خود را معطوف به عکس و فیلم فرمالیته می‌کنند تا لوکس بودن مراسم پیوندشان در یکی از لوکیشن‌های باشکوه و متفاوت خارج از کشور را به اطرافیان‌شان نمایش دهند. او همچنین می‌گوید: «خیلی از زوج‌های جوان زیر بار قرض و وام می‌روند تا از عهده پرداخت ۳۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان هزینه ثابت تهیه و ساخت عکس و فیلم فرمالیته در باغ عمارت‌های تهران، جنگل‌های شمال، سواحل جزایر جنوبی کشور، لوکیشن‌های کوهستانی، تورهای ترکیه، قبرس، مالزی و برخی کشورهای اروپایی، برآیند. البته به این هزینه ثابت که با نرخ دلار هم نوسان پیدا می‌کند باید هزینه‌های رفت و آمد و اقامت خود به همراه گروه استودیویی و نیز در صورت درخواست خدمات جانبی مانند استایلیست، لباس، میکاپ، اکسسوری (دسته گل، زیورآلات اجاره‌ای) و خودروهای کلاسیک تا میلیاردی را هم اضافه کنید.» گویا هزینه‌های فرمالیته‌سازی و تشریفاتِ پیش از ازدواج، نقطه پایان ندارد؛ چرا که ادامه می‌دهد: «اگر برای روز فرمالیته، مهمان یا ساقدوش همراه داشته باشید یا تصویربرداری سینمایی با دوربین‌های فوق‌حرفه‌ای هلی‌شات و رونین ضمن تدوین استار کلیپ پروجکشن درخواست کنید و یا حتی برای تهیه یک فیلم فرمالیته ماندگار، کارگردانی و موسیقی متن خاص تقاضا کنید، هزینه‌هایتان بیشتر خواهد شد.»
هزینه بیمه برای لوکیشن‌های پرخطر، جداست!
پاسخ‌گوی تلفن یکی از استودیوهای نام و نشان‌دارِ اصفهان علی‌رغم اینکه ادعای برخی استودیوهای عکاسی و فیلم‌برداری مراسم مبنی بر مجزا بودن هزینه‌های کارگردانی و موسیقی متن فرمالیته را غیرحرفه‌ای، بازی با کلمات برای تخصص‌گرایی و به نوعی کلاهبرداری می‌داند، هزینه‌های خدمات مربوط به فرمالیته در استودیویش، نجومی‌ست: «اگر خودتان تاریخ فرمالیته را مشخص کنید، هیچ آف و تخفیفی شامل حالتان نمی‌شود. ولی اگر تاریخِ انتخابی‌تان با تاریخِ تورهای فرمالیته ما مانند تور ژانویه یکی باشد از خدمات استایلیست و میکاپ‌آرتیست به طور رایگان بهره‌مند می‌شوید. قیمت فرمالیته لوکیشن‌های داخل کشور از ۳۰ تا ۵۰ میلیون تومان است و قیمت لوکیشن‌های منتخب در ترکیه از ۸۰ میلیون تومان آغاز می‌شود. البته برای بیمه باید هزینه جداگانه پرداخت کنید.» او در ارتباط با هزینه بیمه توضیح می‌دهد: «اگر لوکیشن انتخابی شما جزو مناطق پرخطر مانند کوهستان و قله کوه باشد ترجیحا طبق قرارداد، خودتان را بیمه کنید هم به نفع ما و هم هم به سود شماست. به هر حال ممکن است حادثه سقوط پیش آید!»
لباس فرمالیته از دست‌دوم تا برند و مزون‌دوز
رونق بازارِ خدمات عکس و فیلم فرمالیته باعث شده تا شبکه‌ای از بازارهای خُرد و متعدد نیز پدید آید. نسرین، فروشنده لباس‌های دست‌دومِ فرمالیته در یکی از سایت‌های اینترنتی فروش اجناس است. او می‌گوید: «لباس‌های فرمالیته با توجه به ویژگی‌هایشان مانند به‌روز و هماهنگ بودن بین زوجین، قیمت بالایی دارند. قیمت‌هایی از ۵ تا ۲۰ میلیون تومان (برند بودن، جنس عالی و رنگ‌بندی منحصربه‌فرد) که برخی عروس‌خانم‌ها و آقادامادها برای صرفه‌جویی تصمیم می‌گیرند لباس‌های فرمالیته را ساعتی یا روزانه اجاره کنند. وگرنه که اگر باید مزونی سفارش دهند که آن نیز به بیش از ۱۰ میلیون برای هر دست لباس نیاز است.» پریسا نیز در آنلاین‌شاپ خود، لباس‌های فرمالیته عرضه می‌کند: «لباس‌های فروشگاه اینترنتی من، به صورت مستقیم از کشورهای ترکیه و دوبی تامین می‌شود. مشتری‌های خاص خود را دارم. مثلا برخی از همین استودیوهای عکاسی و فیلم‌برداری مراسم برای راه‌اندازی و تکمیلِ لاینِ اجاره لباس ویژه آتیله خود از من خرید می‌کنند؛ آنها قیمت عمده می‌خرند اما گاهی به قیمت‌های مزونی و سفارشی‌دوز به مشتری‌ها اجاره می‌دهند!» برخی افراد هم تحت عنوان استایلیست و میکاپ‌آرتیست به صورت مستقل یا همان خصوصی در مراسم فرمالیته زوجین خدمات ارائه می‌دهند که تبلیغات گسترده آنها را نیز می‌توان در شبکه‌های مجازی با کلیدواژه‌های اقناع کننده مانند «شبیه‌سازی روز عروسی» و «نه به خستگی و استرس عروسی» مشاهده کرد.
از نرخ مصوب نداشتن تا جهانی شدن فرهنگی نمایشی و مصرفی
هزینه‌های عکاسی و فیلم‌برداری فرمالیته، نرخ مصوب ندارد. این را «ظفر یاوری»، رئیس اتحادیه عکاسان و فیلم‌برداران تهران می‌گوید و ادامه می‌دهد: «نرخ مصوبی در این فیلد کاری آتلیه‌ها و استودیوها نداریم چون طیف خدمات در آن گسترده و منوط بر توافق طرفین قرارداد است. توافقی که بر پایه رضایت دو طرفه قرار گرفته. بنابراین تا زمانی که تخلفی صورت نگیرد و یا شکایتی ثبت نشود، نظارت بر نرخ‌ها با مفهوم عام انجام نمی‌شود. در این شرایط توصیه می‌شود برای پیشگیری از بروز حوادث احتمالی شامل حادثه در محل لوکیشن‌های ناایمن و یا هرگونه تعرض و تخلفی، عروس‌خانم‌ها و آقادامادها فقط به مراکزی مراجعه کنند که مجوز و تخصص فعالیت دارند نه استودیوهایی تجهیز شده در واحدهای غیرمجاز مسکونی یا زیرزمینی. در صورتی هم که شکایتی از آتلیه و استودیوی زیرمجموعه اتحادیه داشته باشند می‌توانند نسبت به پیگیری و بررسی آن از طریق کمیسیون حل اختلاف اتحادیه، اقدام کنند. ایجاد بخشی از تحول و تغییر در کمیت و کیفیت خدمات عکاسی و فیلم‌برداری مراسم عروسی مانند بسیاری دیگر از پدیده‌های اجتماعی و اقتصادی، تابعی از فرهنگ و تقاضاست.» «مسعود دانش»، جامعه‌شناس و پژوهشگر نیز مسایل اجتماعی در ارتباط با موضوع گزارش، می‌گوید: «با توسعه تکنولوژی و دسترسی عمومی به شبکه‌های مجازی آن هم بدون توجه به زیرساخت‌های فرهنگی آن ابزار و تجهیزات فناورانه، ارزش‌های معیار جامعه دستخوش تغییر و یا تحریف می‌شوند. تغییر و تحریفی که در یک بازه زمانی مشخص، ضمن نهادینه کردن ارزش‌های غیربومی که در تضاد و تقابل ارزش‌های بومی‌ست، به ضدفرهنگ تبدیل می‌شوند.» دانش می‌افزاید: «اهمیت و ضرورت یافتن مسایلی مانند عکس و فیلم‌های فرمالیته در برابر اصلِ ازدواج، مصادیقی از همین تغییر و تحریفِ ارزشی است که به واسطه خصوصیات فردی مانند خلا داشتن، احساس کمبود، شوق به دیده شدن و هدف نداشتن، استفاده و تاثیرپذیری نادرست از تکنولوژی، جهانی شدن گونه‌هایی از فرهنگ نمایشی و فرهنگ مصرفی (تجمل‌گرایی در سایه مدپرستی، چشم و هم چشمی) و انتقال مرجعیت در سبک‌سازی از گروه‌های نخبه و فرهیخته به گروه‌های دارای شهرت، اپیدمی می‌شود.»