سازمان بهداشت جهانی شاخص هشدار خود را افزایش داده؛ روی هر سایت خبری حداقل یک خبر و گزارش مهم درباره آنفلوانزای خوکی به چشم می‌خورد ؛اکثر مراکز اطلاع سلامت، تمرکز خود را بر مخاطرات ویروس آنفلوانزای خوکی قرار داده‌اند؛ والدین از رفتن فرزندانشان به مدارس دلهره دارند؛ مدیران مدارس به اولیای نگران، پیغام می‌دهند که به دقت مسائل بهداشتی را رصد می‌کنند؛ رسانه‌های صوتی و تصویری به‌طور مرتب پیام‌های بهداشتی به مردم می‌دهند؛ و بدتر از همه، شهرهای مکزیک و برخی ایا لت‌های آمریکا شاهد گسترش ابتلای مردم به آنفلوانزای خوکی هستند و در وضعیت قرمز به سرمی‌برند. موارد فوق، نمونه‌هایی از شرایط فعلی جوامع مختلف در اروپا، آسیا و به‌ویژه آمریکای شمالی است.
در کنار این همه دلهره و نگرانی که در مردم و شهروندان کشورها دیده می‌شود، آنفلوانزای خوکی می‌تواند اثر کلان‌تر و گسترده‌تری بر جهان داشته باشد و آن، وخیم‌تر کردن حال رنجور اقتصاد بحران‌زده دنیاست. شاید بپرسید این ویروس کوچک چگونه می‌تواند اقتصاد جهان را تحت‌تأثیر قرار دهد؟
پاسخ این است که شیوع آنفلوانزای خوکی از طرق مختلف بر اقتصاد دنیا اثرگذار است. از یک طرف، دولت‌های مختلف مجبور شده‌اند «ارقام میلیاردی» برای مقابله با شیوع این بیماری اختصاص دهند. عبارت «ارقام میلیاردی» در شرایط فعلی که همه اقتصادهای جهان در رکود و کسادی به سرمی‌برند، اهمیت دوچندانی می‌یابد. از طرف دیگر، لغو سفرهای توریستی چه به مکزیک - که منشأ بروز بیماری آنفلوانزای خوکی است - و چه به سایر نقاط جهان، زیان‌های زیادی را متوجه دولت‌ها و شرکت‌های فعال در صنعت گردشگری کرده است. مثلا فقط در مکزیکوسیتی - پایتخت مکزیک - بسته شدن مراکز توریستی موجب از دست رفتن درآمد روزانه 57میلیون دلاری برای اقتصاد این کشور شده است.
از جنبه دیگر، کشتی‌های تفریحی و هواپیماهای گردشگری نیز به‌جای حمل گردشگر از کشوری به کشور دیگر، مجبور به توقف در بندرها و فرودگاه‌ها شده‌اند و سودی را که باید کسب می‌کردند، از دست می‌دهند. مشخص است که شرکت‌های هواپیمایی، کشتیرانی و گردشگری برای جبران این زیان، ناچار به کاهش هزینه از طریق اخراج کارگران، هرچند به‌طور موقتی، خواهند شد.
از دیگر سو، تجارت گوشت خوک نیز کاملا متوقف شده و بیش از همه آمریکا زیان خواهد دید که هر ساله میلیاردها دلار از صادرات گوشت خوک به دیگر کشورها درآمد کسب می‌کرد.
در هر صورت، شدت تبعات فوق‌الذکر، به‌علت شرایط بحرانی کنونی اقتصاد جهانی، بیشتر از آنی خواهد بود که در شرایط معمولی اقتصاد جهانی باید باشد. شاید اگر آنفلوانزای خوکی 2سال پیش شایع شده بود، نمی‌توانست همچون اکنون این همه دلهره در اقتصاد جهان بیافریند. 2سال پیش، اقتصاد جهان به بدترین رکود 60سال اخیر دچار نشده بود و برای دولت‌ها و شرکت‌ها و تجار، تحمل زیان‌ها و هزینه‌های چند میلیارد دلاری، اینقدر دشوار نبود. در شرایط فعلی که اکثر کشورها در پی مقابله با آثار رکود اقتصاد جهانی هستند و با اقتصادهای ضعیف خود دست و پنجه نرم می‌کنند، مقابله کردن با یک محرک منفی دیگر، بسیار سخت است.
در نگاه اول، اثرات آنفلوانزای خوکی بر اقتصاد جهان، کساد شدن کسب و کار شرکت‌های گردشگری و در مقابل، رونق کار شرکت‌های بهداشتی و داروسازی است. ولی، تبعات آن بسیار بیشتر از اثرگذاری بر این 2صنعت است.
تجربه تلخ سارس
تجربه همه‌گیر شدن ویرو س سارس که در سال 2003 در 29کشور جهان 810تن را به کام مرگ فرستاد، نشان می‌دهد که هر نوع بیماری که در سراسر جهان یا حتی در سطح یک منطقه شایع شود، اثرات وخیم اقتصادی در پی دارد. براساس آمارهای بانک توسعه آسیایی، سارس به اقتصاد کشورهای شرق و جنوب شرقی آسیا 18میلیارد دلار زیان رساند که معادل 6/0درصد تولید ناخالص داخلی آنها بود. صنعت گردشگری بیش از همه از شیوع سارس زیان دید و درآمد گردشگری کشورهای منطقه مذکور 20 تا 70درصد کاهش یافت که در مجموع به رقم 15میلیارد دلار می‌رسید.
کشورهای سارس‌زده، همچنین از کاهش خرده‌فروشی نیز زیان دیدند به‌طوری که بنابر اعلام بانک توسعه آسیایی، در اوایل سال 2003 میزان خرده‌فروشی در این کشورها 5تا 10درصد سقوط کرد. در مجموع، رشد تولید ناخالص داخلی این کشورها به‌شدت کاهش یافت. مثلا در نیمه نخست سال 2003، رشد اقتصادی هنگ‌کنگ 6/2درصد و رشد اقتصادی سنگاپور 2درصد کاهش پیدا کرد. سرایت ویروس سارس به کانادا نیز موجب زیان 5/1میلیارد دلاری این کشور شد که 1/1میلیارد دلار آن مربوط به کاهش درآمد گردشگری بود.
3 سناریوی اثر آنفلوانزای خوکی بر اقتصاد جهان
برای ارزیابی اثرات جهانی بحران آنفلوانزای خوکی، اقتصاددانان بر مبنای بیماری‌های همه‌گیر پیشین، 3سناریو چیده‌اند: سناریوی ملایم، براساس آنفلوانزای هنگ‌کنگی سال 1968 که حدود یک میلیون نفر را کشت. سناریوی میانه بر مبنای مدل آنفلوانزای آسیایی سال 1957 که جان 2میلیون نفر را در سراسر جهان گرفت و سناریوی حاد که درصورت تکرار فاجعه سال 1918 که میلیون‌ها نفر را به کام مرگ فرستاد، رخ خواهد داد.در سناریوی ملایم، تولید ناخالص داخلی جهان 400میلیارد دلار کاهش خواهد یافت؛ یعنی رشد اقتصادی دنیا 7/0درصد کاهش پیدا خواهد کرد. در سناریوی میانه، 2درصد از رشد اقتصادی جهان؛ یعنی حدود 2/1تریلیون دلار از تولید ناخالص داخلی آن کاسته خواهد شد.
سناریوی حاد نیز به کاهش 5درصدی رشد اقتصادی جهان یعنی حدود 3تریلیون دلار از تولید ناخالص داخلی آن خواهد انجامید. 60درصد از افول اقتصاد جهانی در هر 3سناریو، در اثر کاهش تقاضا (همچون توقف مسافرت، کاهش خریدهای غیرضروری و غیره) خواهد بود و حدودا 30درصد هم از توقف تولید و عرضه در اثر عواملی همچون کاهش بازدهی و غیبت نیروی کار ایجاد خواهد شد. 10درصد باقیمانده نیز اثرات مرگ و میر ناشی از آنفلوانزا بر اقتصاد جهانی خواهد بود.
زیان گردشگری
از آنجا که آنفلوانزای خوکی از منطقه آمریکای شمالی سر بر آورده، بیشترین اثر روانی منفی را نیز این منطقه خواهد دید. در چند روز اخیر، اکثر شرکت‌های هواپیمایی و گردشگری، تورهای تفریحی خود به آمریکا و مکزیک را لغو کرده‌اند. این روند هم بر شرکت‌های فعال در زمینه گردشگری زیان می‌رساند و هم مناطق توریستی آمریکا و مکزیک را از سودی چشمگیر، بی‌نصیب می‌سازد. هم‌اکنون صنعت گردشگری 2درصد تولید ناخالص داخلی سالانه آمریکا، یعنی رقمی حدود 200میلیارد دلار را تشکیل می‌دهد.
براساس محاسبات «اد فریدمن»، اقتصاددان مؤسسه مودیز، کاهش 5درصدی سفرهای توریستی در آمریکا می‌تواند به کاهش 3/0درصدی تولید ناخالص داخلی آمریکا در سه‌ماهه دوم سال‌جاری میلادی منجر شود. آنفلوانزای خوکی این قابلیت را دارد تا بازگشت رونق به اقتصاد بحران‌زده جهان را که تاکنون اواخر سال‌جاری میلادی پیش‌بینی می‌شد، به تاخیر بیندازد. دفتر بودجه کنگره آمریکا 2سناریو برای تبعات اقتصادی آنفلوانزای خوکی در این کشور فرض کرده است. در سناریوی شیوع ملایم، حدود 100هزار نفر در ایالات متحده جان خود را از دست خواهند داد و آنفلوانزای خوکی در نهایت یک درصد از رشد تولید ناخالص داخلی آمریکا را کم خواهد کرد. در سناریوی شیوع شدید، 2میلیون نفر جان خود را از دست خواهند داد که 4درصد از رشد اقتصادی آمریکا را خواهد کاست.
زیان کشاورزی و دامپروری
با شیوع آنفلوانزای خوکی و ممنوع شدن واردات و صادرات گوشت خوک، واحدهای پرورش خوک در کشورهای مختلف خصوصا آمریکا که بزرگ‌ترین صادرکننده گوشت خوک دنیاست، در آستانه ورشکستگی قرار گرفتند. تعطیلی واحدهای پرورش خوک، موج جدیدی از بیکاری را ایجاد کرده است. مثلا وزارت کشاورزی آمریکا اعلام کرده که تعطیلی واحدهای پرورش خوک، فقط در ایالت میشیگان که رتبه 13 پرورش خوک در این کشور را داراست، موجب بیکار شدن 6هزار نفر خواهد شد.
تعطیلی مدارس
شیوع آنفلوانزا موجب تعطیلی همه مدارس مکزیک و بسیاری از مدارس در آمریکا شده است. تصویر زیر مربوط به مدرسه‌ای در نیویورک است که به‌علت ابتلای مشکوک 8 دانش‌آموز، تعطیل شده است.
اثر روانی و فیزیکی آنفلوانزای خوکی
نریمان بهراوش، اقتصاددان ارشد مؤسسه اقتصادی گلوبال اینسایت، معتقد است آنفلوانزای خوکی به 2شیوه بر رشد و فعالیت اقتصاد جهان اثر می‌گذارد: یکی از طریق مستقیم و اثرگذاری بر بخش عرضه اقتصاد که شامل اثرات روانی و فیزیکی بحران بر بازدهی نیروی کار است و دیگری اثر غیرمستقیم بر بخش تقاضا که نتیجه تغییر در رفتار مصرف‌کنندگان و تجار به‌علت ترس و دلهره از شیوع آنفلوانزای خوکی است.
اثر روانی بر کارگران
علاوه بر سناریوهای فوق‌الذکر، آنفلوانزای خوکی اثرات نامحسوس هم بر اقتصاد دنیا دارد. مثلا افرادی که تصور می‌کنند علائم آنفلوانزای خوکی را در خود دیده‌اند، مطمئنا از ترس و دلهره، ترجیح می‌دهند توبیخ غیبت شغلی را بپذیرند و در خانه بمانند و سر کار نروند. در نتیجه، کارفرمایان با افزایش غیبت کارکنان روبه‌رو خواهند شد. غیبت ناگهانی و غیرمنتظره کارکنان موجب کاهش بهره‌وری شرکت‌های مختلف در این شرایط بحرانی اقتصادی خواهد شد.
استقراض برای مهار بحران
اثرات آنفلوانزای خوکی بر کشوری همچون مکزیک آنقدر گسترده است که این کشور ناچار به استقراض از نهادهای منطقه‌ای و بین‌المللی شده است. مثلا بانک توسعه آمریکا اعلام کرد 3میلیارد دلار به دولت مکزیک وام خواهد داد تا با آثار اقتصادی آنفلوانزای خوکی مقابله کند. صندوق بین‌المللی پول نیز در ارزیابی تازه خود از اقتصاد مکزیک، پیش‌بینی کرد که اقتصاد این کشور در سال‌جاری میلادی در اثر بحران آنفلوانزای خوکی 7/3درصد رشد منفی تجربه خواهد کرد.
خبر خوب
به اعتقاد اقتصاددانان، خبر خوب درباره آنفلوانزای خوکی، تجربه کشورها از سارس است. اکنون سیستم بهداشتی اکثر کشورها به‌ویژه کشورهای توسعه‌یافته در مقابل بیماری‌های همه‌گیر نسبت به چند سال پیش، بسیار آماده‌تر است.
دیدگاه صندوق بین‌المللی پول
دیدگاه‌های صندوق بین‌المللی پول درباره جریانات و وقایع مختلف اقتصاد دنیا، همواره اثربخش و مورد توجه است. پس از وقوع آنفلوانزای خوکی، اولیویر بلنچارد، اقتصاددان ارشد صندوق بین‌المللی پول، دیدگاه این نهاد را اعلام کرد. وی گفت: همه‌گیری این ویروس آسیب زیادی به صنعت گردشگری وارد خواهد آورد اما در مقایسه با بحران مالی جهانی، معضل بزرگی برای اقتصاد دنیا نخواهد بود.