همشهری‌آنلاین - گروه‌سیاسی: دومین سفر سیدابراهیم رئیسی به تاجیکستان درشرایطی انجام شد که تهران و دوشنبه طی بیش‌از دو سال‌گذشته گام‌های موثری به‌منظور تقویت روزافزون همکاری‌ها، به‌ویژه در حوزه اقتصادی و تجاری برداشته‌اند؛ رویکردی که امضای حدود ۴۳ توافقنامه و سندهمکاری درجریان رفت‌وآمدهای دیپلماتیک دو سال‌گذشته نمودی از آن به‌حساب می‌آید.
این‌درحالی‌است که اشتراکات فرهنگی – تاریخی موجود میان دو کشور بستر مناسبی برای گسترش هرچه بیشتر همکاری‌های دوجانبه فراهم کرده‌است؛ موضوعی که رئیس‌جمهور پیش از عزیمت به دوشنبه، به آن اشاره و تاکید کرد تقویت روابط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی میان دوطرف از اصلی‌ترین دستورکارهای این سفر خواهد بود. دراین‌میان، تحولات اخیر در سرزمین‌های اشغالی نیز از دستورکارهای مهم رئیس‌جمهور در سفر به تاجیکستان و پس‌از آن، ازبکستان خواهد بود.
۷ برنامه مهم رئیسی در تاجیکستان
- برگزاری مراسم استقبال رسمی در کاخ ملت دوشنبه
- برگزاری شانزدهمین کمیسیون مشترک بین ایران و تاجیکستان
- دیدار و گفت‌وگوی روسای‌جمهور دو کشور
- انجام مذاکره میان وزرا و مقام‌های دو کشور
- امضای اسناد همکاری در حوزه‌های مختلف
- صدور بیانیه مشترک روسای‌جمهور ایران و تاجیکستان
- برگزاری همایش مشترک تجاری و اقتصادی بامشارکت فعالان اقتصادی ایرانی و تاجیک
۱۳ محور رایزنی‌ها
- گفت‌وگو درباره تحولات اخیر در سرزمین‌های اشغالی و جنایات رژیم‌صهیونیستی در نوار غزه
- انجام پیگیری‌های لازم به‌منظور اجرایی‌سازی توافق‌های گذشته دوطرف
- تقویت همکاری‌های سیاسی و دیپلماتیک میان تهران – دوشنبه
- انجام توافق‌های تازه باهدف گسترش مناسبات اقتصادی و تجاری دوطرف
- رایزنی به‌منظور تقویت همکاری‌های امنیتی و ضدتروریستی ایران و تاجیکستان
- دستیابی به راهبردها و چارچوب‌های مشترک به‌منظور مقابله موثر با قاچاق مواد مخدر
- تسهیل فعالیت بخش‌های خصوصی دوطرف و بهره‌مندی از ظرفیت‌های موجود
- رایزنی برای ایجاد منطقه آزاد مشترک
- گفت‌وگو برای ارتقای همکاری‌های دوجانبه در حوزه حمل‌ونقل و ترانزیت
- گسترش همکاری‌ها در حوزه انرژی
- رایزنی باهدف تقویت مراودات دوجانبه در عرصه فرهنگی
- انجام رایزنی‌های لازم به‌منظور مانع‌زدایی از رفت‌وآمد آسان شهروندان دو کشور
- پیشبرد گفت‌وگوهای سیاسی – امنیتی درباره وضعیت افغانستان
امضای ۱۸سند همکاری
امضای یک بیانیه مشترک و ۱۸ سند و تفاهمنامه همکاری، از مهم‌ترین برنامه‌های سفر یک روزه رئیس‌جمهور ایران به تاجیکستان بود؛ توافقنامه‌هایی که کارشناسان معتقدند فصل تازه‌ای در گسترش مناسبات دوجانبه رقم خواهد زد. یادداشت تفاهم نقشه‌راه همکاری‌های تجاری و اقتصادی بلندمدت برای سال‌های ۲۰۲۳ تا ۲۰۳۰، لغو رویداد، مبارزه با قاچاق موادمخدر، حمل‌ونقل و ترانزیت، مدیریت بحران، ایجاد منطقه آزاد مشترک، فرهنگ و هنر، آموزش‌عالی، تحقیقات فناوری و نوآوری، خدمات پستی، امور ورزشی و خواهرخوانندگی میان شهرهای یزد و خجند، ازجمله اسناد و تفاهم‌نامه‌های همکاری میان ایران و بود که ازسوی مقام‌های دوکشور و در حضور رئیسی و امامعلی رحمان امضاء شد.
از «واگرایی» تا «همگرایی»
روابط ایران و تاجیکستان طی دهه‌های گذشته خالی از فراز و نشیب نبوده‌است. در سال‌های میانی دهه ۹۰ شمسی، روابط دو کشور روبه‌سردی گرایید و روند واگرایی درپیش گرفت؛ موضوعی که دوطرف دلایل مختلفی برای آن مطرح می‌کردند. برهمین‌اساس هم بود که درمقطع سال ۱۳۹۷، مخالف تاجیکستان با عضویت ایران در سازمان‌همکاری شانگهای سبب شد موضوع پیوستن ایران به این سازمان در دستوکار قرار نگیرد. با این وجود اما با آغازبه‌کار دولت‌سیزدهم و اولویت یافتن «دیپلماسی همسایگی»، روند همگرایی میان دوطرف کلید خورد تا جایی که دوشنبه مقصد نخستین سفر خارجی رئیس دولت‌سیزدهم بود؛ سفری که در آخرین روزهای شهریورماه ۱۴۰۰ و به‌منظور شرکت در اجلاس سران سازمان‌همکاری شانگهای انجام شد و مسیر عضویت کامل ایران دراین سازمان مهم بین‌المللی را هموار کرد.
چرا توسعه روابط ایران و تاجیکستان مهم است؟
سفر رئیسی به تاجیکستان در شرایطی انجام می‌شود که گسترش مناسبات دوجانبه در حوزه‌های مختلف، برای دوطرف از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. تاجیکستان به‌عنوان یکی از کشورهای «درحال توسعه محصور در خشکی»، اهمیت قابل‌توجهی برای تقویت روابط با ایران قائل است، چراکه ایران از اصلی‌ترین مسیرهای دسترسی این کشور به آب‌های آزاد به‌شمار می‌رود. این‌درشرایطی است که دسترسی به بندر چابهار، نه‌تنها برای تاجیکستان، بلکه برای بیشتر کشورهای حوزه آسیای‌مرکزی، از اهمیتی راهبردی برخوردار است. ازسوی دیگر تقویت نقش‌آفرینی ایران در حوزه آسیای‌مرکزی برای تهران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، چراکه اهمیت ژئوپلتیک این‌منطقه، در شرایط کنونی آسیای مرکزی را به عرصه‌ای برای رقابت قدرت‌های بزرگ منطقه‌ای و بین‌المللی تبدیل کرده؛ موضوعی که حضور پررنگ‌تر ایران را ناگزیر کرده‌است.
تاشکند؛ مقصد دوم
رئیس‌جمهور ایران پس‌از دوشنبه، راهی تاشکند، پایتخت ازبکستان خواهد شد؛ سفری که با دو دستورکار کلی «رایزنی‌های دوجانبه» و «شرکت در شانزدهمین اجلاس اکو» انجام می‌شود. تقویت پیوندهای اقتصادی با اکو از اهمیت‌ویژه‌ای برای تهران برخوردار است و به‌گفته رئیسی، مساله محوری دراین سفر به‌حساب می‌آید. ازسوی دیگر رئیس‌جمهور در حاشیه اجلاس اکو در تاشکند، دیدارهای نیز با کشورهای عضو خواهد داشت. این‌درحالی‌است که رایزنی مقام‌های ایران و ازبکستان به‌منظور تقویت روزافزون همکاری‌های دوجانبه، از دیگر دستورکارهای حضور رئیسی در تاشکند خواهد بود. علاوه‌بر اینها، با توجه به تحولات جاری در سرزمین‌های اشغالی، رایزنی با سران کشورهای عضو اکو درباره جنایات رژیم‌صهیونیستی در سرزمین‌های اشغالی، از دیگر محورهای مدنظر رئیس‌جمهور در تاشکند خواهد بود.