همشهری آنلاین- سحر جعفریان: کافی‌ست در برخی معابر سری بچرخانیم و یا گشتی در بورس فروش موتورسیکلت‌ها بزنیم؛ جمعیت قابل ملاحظه‌ای از بانوان نسبت به سالهای گذشته را می‌بینیم که در حال موتوسواری و یا خرید موتورسیکلت‌های رنگارنگ هستند. در این نوشتار سعی شده ضمن گفتگو با مسئولان و کارشناسان مربوطه، موضوع گرایش در حال افزایش بانوان به موتورسواری به عنوان یک پدیده اجتماعی بررسی شود.
خرید موتورسیکلت با دعوا و نارضایتی
یکی از مراکز اصلی خرید و فروش انواع موتورسیکلت در محدوده میدان رازی یا همان گمرک است. مغازه‌هایی با ویترین‌های شیشه‌ای بزرگ که موتورسیکلت‌هایی از ۵۰ میلیون تا ۵۰۰ میلیون تومان را نمایش می‌دهند و پیاده‌روهایی شلوغ از عابرانِ عشق موتور. کامران، فروشنده دفاتر نمایندگی مرکزی یکی از شرکت‌های معروف تولیدکننده موتور سیکلت است. او می‌گوید: «اگر تا ۵ سال پیش، ۱۰ درصد مشتری‌های ما بانوان بودند، الان آمارشان به ۳۰ تا ۴۰ درصد رسیده. بانوانی که اغلبشان دنبال هیجان و خودی نشان دادن هستند و تعداد کمی‌شان هم موتورسیکلت را برای فرار از ترافیک تهران تهیه می‌کنند.» محمد، فروشنده دیگری است که در این باره می‌گوید: «موتورسیکلت خریدن بانوان هم ماجراها دارد! با خانواده می‌آیند اینجا موتور بخرند؛ خانواده‌هایی که اغلب رضایت به این خرید ندارند. برای همین طولی نمی‌کشد که ماجرایشان به دعوا و دلخوری ختم می‌شود. این دعوا و درگیری زمانی شدت می‌گیرد که سلیقه خانمِ خریدار موتورهای سرعتی، مسابقه‌ای و آفرود باشد.»
برقی‌های صورتی پاستیلی!
در میان هیاهوی موتورفروشان میدان رازی، با هانیه و عسل آشنا می‌شویم. دختران تقریبا ۲۵ سالهای که با پول قرض کردن و گرفتن وام، قصد خرید موتور سیلکت‌های تازه مُد شده با رنگ‌های پاستیلی دارند. هانیه به نظر بزرگ‌تر است و آشنا به ویژگی‌های فنی موتورسیکلت که می‌گوید: «موتورهایی که تازه مُد شده‌اندهم سبک و هم بعضی‌شان گازی و برقی هستند یعنی نهایت سرعتشان به ۸۰ کیلومتر در ساعت می‌رسد! این سرعت نه برای منِ راکب خطرناک است و نه برای عابران پیاده!» عسل نیز بی‌معطلی صحبت‌های دوستش را کامل می‌کند و می‌گوید: «موتورسیکلت که داشته باشیم هم به نوعی وسیله شخصی جمع و جوری داریم و هم در پرداخت هزینه‌های کرایه تاکسی و اتوبوس صرفه‌جویی کرده‌ایم. تازه، گیر نیفتادن در دام ترافیک و خوش رنگ بودنشان را هم می‌توان به مجموع ویژگی‌هایش اضافه کرد. اصلا همین که از آقایان کم نیاوریم؛ کافی‌ست!» یکی از مشتری‌های آقا در پاسخ به صحبت‌های این ۲ دختر جوان می‌گوید: «بحث کم آوردن یا تخلیه هیجانات یا برقی و بنزینی بودن موتورهای زنانه نیست که، بحث سر این است حدود قانون را رعایت کنید. اصلا با فرض اینکه شما موتورسوار حرفه‌ای باشید و حادثه هم ایجاد نکنید، اولین خطایتان این است که بدون گواهینامه موتورسیکلت، تردد کرده‌اید!»
موتورسواری با اعمال شاقه
تردد بانوان با موتورسیکلت در پارکینگ‌های مختلف مناطق شهری به ویژه در مناطق شمالی پایتخت نیز دلالت بر این موضوع دارد که آمار بانوان موتورسوار در حال افزایش است آن هم در حالی که قانون راهنمایی و رانندگی ما در مورد موتورسواری این قشر از جامعه، ضعف اساسی دارد و بی‌توجهی به عدم اصلاح آن، تنها به بی‌قانونی و سرپیچی از قانون و نظم کشور دامن می‌زند. بسیاری از کارشناسان جامعه‌شناس و مسئولان راهور، تنها راه اصلاح وضع موجود را ورود مجلس شورای اسلامی به این موضوع می‌دانند. اتفاقی که هنوز رخ نداده است. در برهه‌های زمانی مختلف، راهور اعلام داشته مبنای عمل ما قانون است. در بند «الف» ماده ۲ آیین‌نامه صدور انواع گواهینامه‌های رانندگی، فقط داشتن حداقل ۱۸ سال تمام، ارایه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت‌دار پزشکی، ارایه گواهی طی دوره‌های آموزش نظری و عملی از آموزشگاه‌ها یا مراکز مجاز آموزش رانندگی و قبول شدن در آزمون‌های تئوری آیین‌نامه و مهارت عملی رانندگی با موتورسیکلت دویست سی‌سی جزء شرایط صدور گواهینامه موتورسیکلت شناخته شده و شرط مرد یازن بودن برای صدور گواهینامه موتور در هیچ کجای این آیین نامه ذکر نشده است. با استناد به همین بند و تبصره که بسیاری معتقدند حقوق بانوان در آن پیش‌بینی نشده، داشتن گواهینامه برای استفاده از موتورسیکلت الزامی‌ست. به بیانی ساده اگر بانوان با رعایت همه جوانب قانون، موتورسیکلت سوار شوند چون هنوز گواهینامه دریافت نکرده‌اند، عملی غیرقانونی انجام داده‌اند. عملی که در صورت بروز تصادف، جرایم فرد با توجه به گواهینامه نداشتن، ضریب می‌گیرد.
جلوه‌گری با پدیده‌ای سوار بر موج و هیجان
نکته جالب توجه این است که تبلیغات مربوط به فروش موتورسیکلت‌های ویژه بانوان را می‌توان در سایت‌های الکترونیکی شرکت‌های بزرگ و معروف تولیدکننده موتورسیکلت‌های داخلی ملاحظه کرد. در بسیاری از این سایت‌ها، صفحات اختصاصی معرفی موتورسیکلت‌های ایمن و سبک (با ارتفاع و کارآیی‌های مناسب با قد و فیزیلوژیک بانوان) بانوان همراه با تصاویری از موتورسواری بازیگران و بخش‌های از فیلم‌های سینمایی و نمایش خانگی که در آن بانوان بازیگر به موتورسواری پرداخته‌اند، پربازدید است. تبلیغِ پدیده‌ای که هنوز الزامات قانونی آن مشخص نشده است! «احمد ابراهیمی»، روانشناس و رفتار درمانگر می‌گوید: «در جامعه، پدیده‌های بسیاری وجود دارد که در گذر زمان دستخوش تغییرات ضمنی و بنیادی می‌شوند. به عنوان مثال، رفتار و یا پدیده‌ای که در دهه‌های گذشته نکوهیده بوده ممکن است اکنون یا خنثی تلقی شوند و یا حتی پسندیده باشند! بنابراین لازم است جامعه‌شناسان و قانون‌گذاران ضمن موضوع‌شناسی پدیده‌ها، به شناسایی حدود و الزامات آنها بپردازند.» ابراهیمی می‌افزاید: «اینکه یک رفتار و گرایش انسانی، سوار بر موج و هیجان بروز کند نه تنها برای پیشرفت جامعه با توجه به اقتضائات عصر نوین، سودمند و مفید نیست بلکه پیامدهای زیان‌باری از جمله بروز حوادث روانی و جانی در بر خواهد داشت. گرایش بانوان به موتورسواری اگر برخاسته از هیجان و خلاهای درونی (دیده شدن، قدرت‌نمایی، شوی توانمندی‌ها و فمینیست‌گرایی) باشد به انحراف و انحطاط می‌انجامد. اینجاست که دیگر سخن از پدیده اجتماعی نیست بلکه از معضل و آسیب اجتماعی سخن می‌گوییم.» «ساجده امانی»، فعال حقوق زنان نیز معتقد است: «شاید ضرورت عصر حاضر ایجاب کند که بانوان نیز از موتورسیکلت استفاده کنند درست مانند زمانی که از سایر خودروها بهره قانونی دارند و یا حتی در مسابقات موتورسواری درخشان ظاهر می‌شوند اما نکته اینجاست که شان و کرامت بانوان مقید بر پایبندی آنها به قوانین جمعی است. حالا، اصلاح برخی از این قوانین جمعی در سایه شرع و ارزش‌ها، بحث دیگری‌ست.»
شرع در این مورد چه می‌گوید؟
در تاریخ اسلام بسیار به سوارکاری بانوان بر مرکب‌های مختلف اشاره شده است که زنان از شتر و یا اسب برای پیمودن مسافت‌ها استفاده کرده‌اند. حالا سؤالی که براساس همین رویه تاریخی پیش می‌آید این است که چرا امروز باید موتورسواری برای بانوان ممنوع باشد؟ دفتر مقام معظم رهبری در پاسخ به این پرسش، اعلام داشتند: «با بسط موضوع موتورسواری بانوان به موضوع دوچرخه‌سواری آنها، اگر این فعل مصادیقی از مفسده مانند بی‌حجابی نباشد، مانعی ندارد.» همچنین دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی نیز بیان داشته: «در این ارتباط مانع شرعی وجود ندارد اگر مفسده و انحرافی در فعل نباشد.» پاسخ دفتر آیت‌الله وحید خراسانی نیز این چنین است: «بر حسب حکم اولیه شرعی این فعل حرام نیست اما در شرایطی که به مثابه عرضه بانوان و یا سبب تحریک نامحرمان شود، حرام است.»