همشهری - محمد سرابی: ده سال قبل آلودگی هوا در شهرهایی مانند پکن تا اندازه‌ای بود که ساکنان آن پنجره‌های خانه‌ها را می‌بستند تا از دود در امان باشند. استفاده از ماسک‌های صورت بیرون از خانه و روشن کردن دستگاه‌های تصفیه هوا در داخل خانه رایج بود. در این زمان وضعیت هوای پکن به شکلی بود که آن را « air-pocalypse» به معنی هوای آخرالزمان می‌نامیدند. به نوشته یورو نیوز در تابستان ۲۰۲۳ مشخص شد که چین در مدت ۱۰ سال سطح آلودگی هوا را ۴۲ درصد کاهش داده است و اثرات مثبت آن در حدی است که طول عمر مردم به علت کاهش بیماری و عوارض ناشی از آلودگی تا ۲ سال بیشتر شده است.
در سال ۲۰۱۳ شورای دولتی چین برنامه «اقدام پیشگیری و کنترل آلودگی هوا» را ابلاغ کرد. سال بعد نخست وزیر وقت به کنگره ملی خلق گفت که باید در جنگ با آلودگی همانقدر مصمم باشیم که درجنگ با فقر هستیم. در سال ۲۰۱۸ طرح «برنامه سه‌ساله دفاع از آسمان آبی» اعلام شد. آلوده‌ترین منطقه شامل پایتخت پکن و دو محدوده تیانجین و هبی بود که از سال ۱۹۹۸ درگیر هوای بسیار کثیف بودند. برنامه‌های دولتی میزان ذرات معلق را تاحدی کاهش داد اما این کار کافی نیست و تغییرات جوی مانند امواج گرما باعث واکنش‌های فتوشیمیایی می‌شود و همزمان میزان ازن هم افزایش پیدا می‌کند.
برخی طرح‌های اقتصادی با برنامه‌های کنترل آلودگی هوا هماهنگ شدند. چین باید امسال نقطه اوج تولید کربن را پشت سربگذراند و بعد از آن تولید کربن را کاهش دهد تا جایی که در سال ۲۰۶۰ به نقطه تعادل «بی‌طرفی کربن» برسد. اگر چین امسال از نقطه اوج کربن عبور کند در سال‌های آینده میزان آلودگی به یک سوم سطح فعلی خواهد رسید.
بیشتر بخوانید: آشنایی با پکن - چین
برنامه‌های اصلاحی چین شامل محدودیت‌های تردد وسایل نقلیه در معابر شهری، نظارت بر گازهای گلخانه‌ای. ساخت یک سامانه سراسری سنجش آلودگی هوا، کاهش سوزاندن زغالسنگ و دیگر صنایع آلاینده ها بود. تعداد زیادی از رستوران‌ها و تولیدکنندگان غذا که از زغالسنگ استفاده می‌کردند برق‌رسانی شدند تا اجاق‌های خود را با برق روشن کنند. این طرح‌های باعث شد که چین در رتبه‌بندی شرکت سویسی IQAir که کیفیت هوا را در سراسر جهان رتبه بندی می‌کند تا جایگاه ۲۷ پایین برود.
مقابله سریع با مه‌دود
آلودگی هوا همچنان تهدید بزرگی برای چین است اما این کشور به افزایش شاخص‌های آلاینده به سرعت واکنش می‌دهد تا قبل از شکل گیری بحران، مانع رسیدن آن به مناطق مسکونی بزرگ شود. ۹ آبان امسال شهرهای شمال چین به دلیل جریان هوای سرد که از سمت شمال می‌آمد دچار «مه دود» شدند. قوانین محدود کننده ترافیک بلافاصله اجرا شد. پروازهای فرودگاه‌ها تعلیق شدند. برخی بزرگراه‌ها بسته و تردد کشتی‌ها در بنادر ممنوع شدند. ظاهرا فعالیت کارخانه‌ها تردد کامیون‌های سنگین و آتش‌زدن محصولات کشاورزی هم به حجم آلاینده‌ها افزوده شده بود. کارخانه‌های آلاینده بیشتر مربوط به صنایع سیمان، آجر و کاشی بودند که انرژی زیادی مصرف می‌کنند. شهرداری تیانجین و مناطقه هبی و شاندونگ شاهد گسترش مه‌دود بودند که دید افقی را کاهش داده بود. پس از چند روز با تغییر جریان هوا در جو، آلودگی کاهش پیدا کرد. هشدار آلودگی به پکن نرسیده بود اما مقامات اعلام کردند که اگر لازم باشد آماده متوقف کردن بخشی از رفت و آمدها در شهر هستند.
چین آلودگی هوای خود را از سال ۲۰۱۳ کاهش داد اما میزان آلاینده های هوای آن هنوز ۶ برابر استاندارد غرب اروپا است.
برقی‌سازی پر سرعت
بخشی از برنامه مقابله با آلودگی هوای چین به گسترش استفاده از خودروهای برقی اختصاص داشت آن هم در یک دهه قبل که تولید خودروهای برقی به اندازه امروز نشده بود. به نوشته گلوبال تایمز چین نزدیک ۳۰ میلیون خودرو فرسوده را حذف کرد و تا سال ۲۰۲۲ تعداد خودروهای برقی خود را به عدد ۱۳ میلیون دستگاه رساند که این کشور را در رتبه اول جهان قرار داد. اکنون چین بزرگترین بازار خودروهای برقی را در اختیار دارد. بخش زیادی از این خودروها نه سواری‌های شخصی بلکه وسایل حمل و نقل عمومی مانند اتوبوس، تاکسی، کامیون‌های حمل زباله و ون‌های پست هستند. در سال ۲۰۰۹ فقط ۵۰۰ خودرو برقی در چین به فروش رفته بود اما بازار این محصول آنچنان در حال رشد است که در دو سال اخیر تعداد خودروهای برقی فروخته شده چینی در یک سال از ۱.۳ میلیون به ۶.۸ میلیون رسید در حالی که آمریکا در سال ۲۰۲۲ فقط ۸۰۰ هزار خودرو فروخته بود. یکی از سیاست‌های دولتی موثر این بود که در برخی شهرهای بزرگ دریافت پلاک خودرو بنزینی نیازمند سهمیه بندی و پرداخت هزینه زیاد است اما اگر کسی بخواهد خودرو برقی بخرد از این مراحل معاف خواهد شد.