همشهری آنلاین - مریم سرخوش: وضعیت به گونه‌ای رقم خورده که دارو را تا سطح یک پیتزا یا یک پُرس غذای پیکی پایین آورده‌اند و توجهی به این مساله ندارند که فروش دارو بر بستر پلتفرم‌های آنلاین، بدون مسئولیت‌پذیری درباره مشکلات و نظارت‌های داروخانه‌ای چه میزان می‌تواند خطرناک و منجر به خطر افتادن جان بیماران شود. پلتفرم‌هایی که به گفته مینا آژوغ، سرپرست اداره داروخانه‌ها و شرکت‌های پخش سازمان غذا و دارو اکنون بدون هیچ مجوزی در حال عرضه آنلاین داروی هستند و عواقب آسیب‌هایی را که به بیماران می‌زنند را هم نمی‌پذیرند. او در گفت‌وگو با همشهری به نکات عجیبی از این بستر فراهم شده برای عرضه داروهای اینترنتی اشاره می‌کند.
حواشی زیادی پیرامون عرضه اینترنتی دارو مطرح می‌شود، از جمله این که بخش خصوصی طراح پلتفرم‌های این حوزه بوده است؟
بله درست است، در حال حاضر پلتفرم‌های متعددی در حال عرضه دارو هستند که هیچ کدام از آنها مجوزی از سازمان غذا و دارو دریافت نکرده‌اند و فعالیت آنها کاملا غیرقانونی است.
گفته می‌شود که این پلتفرم‌ها به راحتی به اطلاعات بیماران دسترسی دارند و از آنها سوءاستفاده می‌کنند؟
اتفاقی که در حال حاضر در این پلتفرم‌ها رخ می‌دهد این است که با حداقل دیتایی که در دسترس دارند، نهایت سوءاستفاده از اطلاعات شخصی افراد می‌کنند یا به راحتی این اطلاعات را در اختیار دیگران قرار می‌دهند. از سوی دیگر چندی پیش برخی از این پلتفرم‌ها هک شدند و اطلاعات مردم به راحتی در اختیار همگان قرار گرفت. این پلتفرم‌ها از حمایت برخی دستگاه‌های دولتی از جمله هیئت مقررات‌زدایی نهایت سوءاستفاده می‌کنند و مشخص هم نیست که مسیر تامین دارو از سوی آنها چه بستر یا زیرپله‌ای است. در این روش عرضه دارو هم به هیچ عنوان قوانین اولیه داروخانه‌ای رعایت نمی‌شود. آنها از هر روشی استفاده می‌کنند که تنها یک گردش مالی داشته باشند. هیچ توجه و شناختی هم از حوزه سلامت ندارند و البته این موضوع اهمیتی هم برای آنها ندارد. در نهایت هم پیگیری مناسبی هم در راستای سلامتی مردم در این پلتفرم‌ها صورت نمی‌گیرد. نکته مهم این است که این پلتفرم‌ها داروهای مورد نیازشان را از جایی تامین می‌کنند که درصد بیشتری به آنها اختصاص دهند یا سود بیشتری برایشان داشته باشد. این مشکلات را با توجه به بررسی‌های میدانی از افرادی که این همکاری‌ها را انجام می‌دادند یا داروخانه‌هایی که طرف قرارداد با این پلتفرم‌ها بودند متوجه شدیم.
بیشتر بخوانید
چرا نباید دارو را آنلاین خرید؟
هشدار پلیس فتا: داروی آنلاین نخرید! | داروهای ۴ سال پیش را به مردم می‌فروشند
این نسخه‌ها اطلاعات محرمانه شما را فاش می‌کند
بسیاری از کشورهای درباره عرضه دارو نرم‌افزار ملی دارند، اما در ایران هنوز این بستر فراهم نشده است. نبود چنین بستری چه مخاطراتی برای بیماران و مردم دارد؟
ما تجربه تلخی درباره نسخه الکترونیک و سوءاستفاده از اطلاعات دارویی بیماران داریم. این تجربه باید درسی باشد برای کل تصمیم‌گیران حوزه سلامت و قانونگذاران که سلامت مردم و دیتاهای سلامت، مساله کاملا امنیتی و بااهمیت است. در این حوزه به راحتی ظرفیت سوءاستفاده وجود دارد و به همین دلیل عرضه اینترنتی کالاهای سلامت‌محور به ویژه دارو، در بسترهای مختلف اقدام کاملا اشتباهی است که اگر آن را تکرار کنیم تجربه تلخ پرونده الکترونیک سلامت را تکرار خواهد شد. اطلاعات بیماران اگر در دسترس قرار بگیرد که همین حالا هم در دسترس است، زمینه سوءاستفاده از این اطلاعات را فراهم می‌کنند و مطابق آن بیماران به مراکز خاص، داروهای خاص یا خدمات خاص ارجاع داده می‌شوند. در حوزه سلامت هدف تامین منافع مالی شرکت تامین کننده دارو یا فرآورده خاص یا برند خاص نیست، اولویت سازمان غذا و دارو سلامت مردم است با حفظ تمام اولویت‌هایی که هیچ آسیبی به سلامت مردم چه از نظر مادی و چه معنوی وارد نشود. مردم باید خدمات مناسب در این حوزه را با استفاده از ظرفیت بیمه‌ها داشته باشند. در این باره نباید هیچ تبلیغات و راهنمایی‌های اشتباه وجود داشته باشد و بیمار را به سمت استفاده از برند خاص سوق دهد. بلکه اولویت استفاده از داروی سالم برای بیماری است که به آن داروی سالم نیاز دارد.
آیا برای راه‌اندازی یک نسخه واحد ملی در این حوزه تصمیم‌گیری شده است؟
در این باره اطلاعات دقیقی ندارم چون زیرمجموعه پیگیر این موضوع واحد فناوری و اطلاعات وزارت بهداشت است. نمی‌دانم برنامه آینده وزارت بهداشت برای راه‌اندازی یک نسخه واحد ملی برای فروش اینترنتی دارو چیست.
در حال حاضر در پلتفرم‌های فروش دارو، خطاهای متعددی در دُز اشتباه و نسخه‌پیچی وجود دارد. ممکن است نسخه‌دستی هم که از سوی فردی که اصلا پزشک نباشد به این پلتفرم‌ها ارسال شود که به راحتی منجر به دریافت دارو می‌شود
برخی کارشناسان توصیه می‌کنند که فروش دارو بر بستر فضای مجازی با داروهای کم‌خطر آغاز شود، این روند را تایید می‌کنید؟
دارو اول و آخرش سم است و نمی‌توان آن را به کم‌خطرتر و پرخطر تقسیم‌بندی کنیم که بر اساس آن شروع توزیع دارو بر بستر اینترنت از این مرحله باشد. ما اجازه نداریم که خطر استفاده از داروها را کاهش دهیم که زمینه القایی مصرف فراهم شود. به جز بیمار واقعی به هیچ عنوان اجازه نداریم تسهیلی در زمینه دسترسی به انواع داروها برای سایر افراد فراهم کنیم.
پس قطعا اشتباهاتی هم در این باره وجود خواهد داشت؟
با توجه به چالشی که وجود دارد در حال حاضر در پلتفرم‌های فروش دارو، خطاهای متعددی در دُز اشتباه و نسخه‌پیچی وجود دارد. ممکن است نسخه‌دستی هم که از سوی فردی که اصلا پزشک نباشد به این پلتفرم‌ها ارسال شود که به راحتی منجر به دریافت دارو می‌شود. این اشتباهات می‌تواند مرگبار باشد یا به مرور زمان سلامت مردم را دچار آسیب کند. به دلیل نبود یا کمبود آگاهی اگر چنین مواردی کنترل نشود، مشکلات جبران‌ناپذیری برای سلامت مردم خواهد داشت.
مسئول چنین اشتباهاتی از سوی پلتفرم‌های عرضه آنلاین دارو کیست؟
این پلتفرم‌ها پاسخگوی چنین مشکلاتی نیستند و مسئولیت آن را نمی‌پذیرد، چون ادعا دارند که دارو را از داروخانه دریافت می‌کنند و بدون هیچ چهارچوب مشخص و اطلاعات از دارو، خودشان را صرفا حامل این محصول می‌دانند. آنها هیچ مسئولیتی برای خودشان قائل نیستند و این یکی از موارد آسیب‌زا در این حوزه و کاملا اشتباه است. نباید هیچ پلتفرمی بدون دریافت مجوز و بدون اطلاع از شرایط حمل یک دارو، با این محصول مثل یک پیتزا یا یک پرس غذا برخورد کند.
تدبیر سازمان غذا و دارو برای کاهش این مخاطرات چیست و چه باید کرد؟
تجربه تلخ نسخه الکترونیک نباید برای عرضه اینترنتی دارو تکرار شود. سازمان غذا و دارو به عنوان مرجع حاکمیت حوزه دارو باید این موضوع را به سمت و سوی مثبتی که در راستای حفظ محرمانگی و اهمیت اطلاعات در سامانه ملی و جامع زیر نظر وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو پیش ببرد. چون این موضوع تنها راهی است که می‌توانیم در راستای حفاظت و صیانت از اطلاعات سلامت و دارویی بیماران انجام دهیم که نتیجه آن حفظ امنیت کشور در حوزه سلامت خواهد بود.