شاید تا به امروز هیچگاه صاحبان نفت نگران آینده شان نبودهاند. کاهش سرمایهگذاری در این صنعت که متأثر از قیمتهای پایین نفت و آینده مبهم بازار آن است، به یکی از مهمترین دغدغههای کشورهای نفت خیز تبدیل شده است. این کشورها هنوز دررؤیای سال گذشته و چنین روزهایی هستند که دلارهای 3رقمی نفت را به خزانههایشان واریز میکردند. اما روزهای خوش آنها دیری نپایید و به فاصله کمتر از 6ماه، نفت چیزی نزدیک به 70درصد از ارزشهای قیمتیاش را از دست داد.
این نزول غیرمترقبه قیمتها منجر به کاهش سرمایهگذاریها در این صنعت شد. نگرانی تولیدکنندگان نفت زمانی تشدید شد که سازمانهای بینالمللی انرژی اقدام به پیشبینی کاهش 30 تا 40درصدی میزان سرمایهگذاری در حوزههای نفتی کردند. سرمایهگذاری برای کشورهای مذکور بسیار حیاتی است؛ زیرا که مقدمات تولید را فراهم میسازد و درآمد کشورهای نفت خیز را عملی میکند. آینده اقتصاد جهان بهگونهای است که در سالهای پیش رو تقاضا برای نفت بالا خواهد رفت، اما عرضه جوابگوی آن نخواهد بود.
اوپکیها برای حفظ ظرفیت فعلی تولید باید به میزان کافی سرمایهگذاری کنند؛ زیرا درصورت عدمسرمایهگذاری تولید متوقف خواهد شد. در شرایط فعلی قیمتهای پایین نفت جوابگوی سرمایهگذاری در پروژههای توسعهای جدید نیست و بسیاری از پروژهها در دست اجرا به حالت سکون درآمدهاند و چشم انتظار روزهای آینده هستند.
کاهش شدید قیمت نفت درآمد کشورهای نفت خیز را بهشدت کاهش داده و بودجه سالانه این کشورها را که بهشدت وابسته به درآمدهای نفتی است، دچار کسری کرده است. در ایران نیز برای تحقق اهداف سند چشمانداز 20ساله، به 500میلیارد دلار سرمایهگذاری در نفت و گاز نیاز است. از سوی دیگر کشورهای عضو اوپک برای تداوم سرمایهگذاری در پروژههای نفتی به قیمت حداقل 75 دلار برای هر بشکه نفت نیازدارند و این قیمت حداقل، رقم لازم برای تخمین سرمایهگذاری پروژههای نفتی در بلندمدت به شمار میرود.
بدون شک با تداوم این روند، بازار انرژی در آیندهای نه چندان دور، با بحران کمبود عرضه روبهرو خواهد شد. بحران مالی و اقتصادی جهانی دور نمای نگران کنندهای را برای بازار نفت رقم زده است. بحران مالی و اقتصادی بهشدت به ضرر کشورهای صادرکننده نفت است.
با کاهش قیمت نفت در بازار جهانی نگرانی مدیران بلند پایه ایران بیشتر از دیگر تولیدکنندگان است؛ چون از یکسو ایران از طرف کشورهای بزرگ در تحریم است و از سوی دیگر بیشتر مخازن نفت ایران نیمه عمر خود را میگذرانند و این کاهش قیمت نفت سرمایهگذاری در این میادین را با مشکل مواجه کرده. به عقیده کارشناسان انرژی، با کاهش قیمت نفت و تشدید مشکلات مالی، وضعیت اجرای پروژههای نفتی ایران پیچیدهتر از گذشته شده و اگر مواضع سرمایهگذاری خارجی مانند تحریمهای بینالمللی ادامه یابد ایران مشکل میتواند سقف تولید خود را حفظ کند، چه برسد به آنکه بتواند اضافه ظرفیتی داشته باشد. برخی دیگر از کارشناسان البته معتقدند اگر جهان نیاز به نفت دارد باید دست از تحریم ایران بردارد تا تولیدکنندگان به راحتی بتوانند تولید خود را افزایش دهند.
اگر قرار است فعالیت سرمایهگذاری دو، سه برابر شود نیاز به یک تعامل و همکاری است و این همکاری چنانچه از جانب کشورهایی که دارای منابع مالی و تکنولوژی قابل توجهی در این زمینه هستند، صورت گیرد روند سرمایهگذاری در این کشورها رونق گرفته و تولید افزایش خواهد یافت، اما اگر این کشورها خود مانع سرمایهگذاری شوند مثل موضوع تحریم، نه تنها کمکی نمیکنند که سرمایهگذاری بیشتر شود بلکه همین روند کنونی را هم متوقف میکنند که در این صورت امکان پاسخگویی به تقاضا وجود ندارد.
شواهد گویای این است که برخی مصرفکنندگان بزرگ، چون آمریکا، روند خلاف منافع خود را طی میکنند. آنها نه تنها مشکلات چرخه تولیدی نفت را برطرف نمیکنند بلکه راه را برای کشورهای علاقهمند به سرمایهگذاری در صنعت نفت و افزایش توان تولید ناهموار میکنند. پاسخ چنین سیاستهایی، کمبود نفت در آینده است. سرمایهگذاری نیازمند امنیت است. مصرفکنندگان عمده باید سیاستهای خود را اصلاح کنند. اینگونه سیاستها بهطور حتم نتیجهای بهجز کمبود نفت در بازار بهواسطه نبود سرمایهگذاری نخواهد داشت.