به گزارش همشهری، در روزهای گذشته تصمیم مجلس درباره تصویب ۲ موافقتنامه در حوزه امنیت سایبری و فرهنگی انتقادهایی را به همراه داشته ولیکن چالش اصلی اینجاست که آیا افزایش سهم کشورمان از بازار بزرگ روسیه بدون یک نقشه راه و راهبرد بلندمدت ممکن است؛ به ویژه اینکه سهم ایران از بازار روسیه چندان مطلوب نیست و ۲ کشور به رغم همکاری در زمینه‌های سیاسی و امنیتی، موفق به گسترش سطح روابط اقتصادی، مالی و تجاری‌شان نشده‌اند.هرچند در ۲ سال گذشه حجم تجارت ایران و روسیه به بالای ۲ میلیارد دلار رسیده، اما سوال اینجاست که تهران و مسکو تحت تحریم‌های غرب برای برون رفت از وضعیت کنونی چه راهی در پیش دارند؟
به گزارش همشهری، حجم روابط تجاری ایران و روسیه پس از ۱۰ سال دوباره و از سال ۲۰۲۱ دوباره وارد کانال ۲ میلیارد دلاری شده و مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی از فرصت‌ها و چالش‌های تعامل بین روسیه و ایران پرده‌برداری کرده و می‌گوید: ایران حتی پس از تحریم‌های غرب و نیاز روسیه به جایگزینی و تغییر در ترکیب شرکای اقتصادی‌اش، نتوانسته جایگاه مطلوبی را در بین شرکای تجاری روسیه به دست آورد. این در حالی است که برخی کشورهای دیگر نطیر ترکیه، قزاقستان و بلاروس حتی با تحریم مسکو از سوی غرب توانسته‌اند سهم خودشان از بازار روسیه را به تدریج افزایش دهند.
۴ مانع پیش روی تهران – مسکو
بازوی تحقیقاتی مجلس می‌گوید ۴ عامل اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی باعث پایین ماندن سطح مبادلات اقتصادی بین ۲ کشور شده که از منظر اقتصادی می توان به موانعی چون دشواری مراودات بانکی، عدم وجود زیرساخت مناسب حمل‌ونقل، وجود رقبای منطقه‌ای و جهانی چابک، ضعف بسته‌بندی مناسب کالاها، فقدان تناسب قوانین گمرکی دو کشور اشاره کرد.
عدم شناخت بازارها و با قوانین کار و مالیات روسیه، فقدان کنسرسیوم صادراتی کارآمد، بازاریابی غیرهدفمند، اندازه نامتقارن اقتصادی، نوسان قیمت نفت، تمرکز توزیع کالاها به چند شهر بزرگ روسیه، رقابت منفی میان صادرکنندگان ایرانی، بازار رقابتی بسیار شدید، سنتی بودن شیوه مبادله کالا و حضور کمرنگ صادرکنندگان ایرانی در نمایشگاه‌های روسیه از دیگر موانع اقتصادی در این زمینه محسوب می شوند.
چالش بر سر صدور روادید، تحریم‌ها، تعداد پایین سفر اعضای بلندپایه ۲ کشور، فشار کشورها دیگر و عدم پیگیری مفاد تفاهم‌نامه‌ها از جمله موانع سیاسی بر سر گسترش روابط اقتصادی تهران – مسکو به شمار می‌رود.
از منظر فرهنگی هم عمده مشکلات رصد شده به فرهنگ مصرفی روسیه برمی‌گردد که از جمله غربگرایی فرهنگ استفاده از کالاهای اروپایی و آمریکایی در روسیه، تفکر انتقادی به روابط اقتصادی با روسیه، ترجیح مصرف‌کنندگان روس به کالاهای باکیفیت، تأکید روسها بر استفاده از زبان بومی و عدم آشنایی با سایر زبانها، عدم آشنایی با فرهنگ کسب‌وکار و بروکراسی اداری در روسیه را شامل می شود.
نتیجه اینکه تجربه اندک مراودات تجاری با روسیه، فقدان برنامه‌ریزی، شرایط آب و هوایی کشور همسایه شمالی، حمایت ناکافی دولت از صادرات غیرنفتی و عدم همخوانی استانداردها هم مزید بر علت شده است.
فرصت‌ها را دست کم نگیریم
این گزارش می‌افزاید: هرچند ایران در منطقه اوراسیا با چالش تحریم نسبت به دیگر کشورها مواجه است که باعث شده تا روسها قزاقستان و ارمنستان را اولویت نخست خود قرار دهند اما نکته اینجاست که این کشورها دارای ظرفیت‌های و فرصت‌های کمتری نسبت به ایران هستند.
مرکز پژوهش‌های مجلس با اذعان به اینکه تا پیش از جنگ روسیه و اوکراین، مقامات مسکو در همکاری با تهران، نگاه خریدارانه به ایده افزایش تعامل با اقتصاد ایران را دنبال می‌کردند اما پس از این جنگ، روسیه رویکرد خود را به همکاری با کشورهای دیگر از جمله در جغرافیای جنوبی خود تغییر داده که با این حال افزایش سطح روابط راهبردی و اقتصادی بین ۳ کشور را تقویت می‌کند.
بازوی تحقیقاتی مجلس می‌گوید: تعمیق روابط ایران و روسیه نیازمند فهم دقیق سویه تحولات ژئوپلیتیک اخیر، ارتقای دانش تجارت در دو کشور، اصلاحات نهادی و توسعه زیرساختهای اقتصادی است و ابتکار راهبردی ایران در تعامل با روسیه می‌تواند شامل انرژی، غلات، کود، زیرساخت و ترانزیت، همکاری سطح بالای صنعتی و باشد.
تهران – مسکو در مسیر تازه
روسیه بزرگترین کشور جهان و دارای ۱۱.۵ درصد خشکی کره زمین و دارای منابع طبیعی فراوان و اقلیمی سرد است. افزون بر اینکه این کشور در زمره کشورهای برخوردار از فناوری محسوب می‌شود و با این‌حال صادرکننده انرژی و مواد خام به شمار می‌رود و در عرصه بین‌المللی، روس یه کشوری تأثیرگذار در مناسبات جهانی است که اقتصادی نوظهور و متکی به واردات دارد، و البته تراز تجاری آن مثبت است. نتیجه اینکه موقعیت مناسب اقتصادی و صنعتی روسیه این زمینه را ایجاد کرده که ایران تحت تحریم ، در دوره‌هایی از بازار روسیه به‌ویژه محصولات صنعتی آن به عنوان یک فرصت برای رفع نیازمندی های خود استفاده کند و نزدیکی فاصله ۲ کشور و پایین بودن هزینه حمل ونقل می‌تواند موجب تسهیل در روابط تجاری می شود.