همشهری-فرناز محمدزاده؛ یک دستمال کهنه به دور گردن داشت. دَر یک بطری آبی را سوراخ کرده بود و آب کثیف و سیاهی که درون بطری بود را روی شیشه ماشین‌های سر چهارراه می‌پاشید و با شیشه‌پاک‌کن‌های دستی به جان ماشین می‌افتد. قدش آنقدر کوتاه بود که برای تمیز کردن ماشین شاسی‌بلند ناتوان مانده بود اما بالاجبار این ماشین را برای تمیز کردن انتخاب کرد چون که رئیسش به او گفته ماشین‌های خارجی خوب پول می‌دهند. لباس پاره‌ای که معلوم نیست از کجا به او رسیده بر تن داشت، دمپایی پلاستیکی را بدون جوراب پا کرده و انگار نه انگار که هوا سرد است. سر و صورت سیاه او حاصل تمیز کردن ماشین‌های سرچهارراه است. بر سر چهارراه از این ماشین به آن ماشین می‌کند تا پولی کاسب شود. جیبش از صبح حسابی پرپول شده اما ریالی از آن پول‌ها سهم خودش نخواهد شد شاید بشود اما در حد سیر شدن شکمش است تا بتواند باز هم کار کند.
معضل اجتماعی کار کودک در خیابان یکی از معضلات اصلی و اساسی تهران محسوب شده است. درواقع کودکانی که در خیابان‌ها و چهارراه‌های سطح شهر در حال کسب‌وکار هستند به‌گونه‌ای استثمار شده‌اند که گویی این شهر درندشت به کودکان کم‌سن و سال هم رحمی ندارد؛ برهمین اساس مدیریت شهری در این حوزه ورود جدی داشته است؛ به‌طوری که رئیس سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران به همشهری درباره این معضل اجتماعی می‌گوید که اگر به کودکان کار و قشر آسیب‌دیده توجه بیشتری می‌کردیم امروز دیگر مجبور نبودیم که برای معتادان فضایی ایجاد کنیم. درواقع او توجه به کودکان آسیب‌دیده را اولویت هر موضوع دیگری دانسته؛ چراکه اگر کودک آسیب‌دیده‌ای در همان سن کم ساماندهی شود از سایر معضلات دیگر در سال‌های آینده جلوگیری خواهد شد. احمد احمدی‌صدر ادامه می‌دهد: درست است که متولی بحث کودکان کار سازمان بهزیستی است، اما ما کارگروه تخصصی و ویژه‌ای تشکیل داده‌ایم و از تمام کارشناسان کمک گرفته‌ایم و به این نتیجه رسیده‌ایم که طرح جمع‌آوری کودکان کار، ابتر و بدون نتیجه است؛ برهمین اساس مدل حرفه‌آموزی و استعدادیابی را طراحی کردیم تا بتوانیم آسیب را از کودکان دور کنیم.
۱۶مرکز پویاشهر جدید به شهر اضافه شد
احمدی‌صدر ادامه می‌دهد: تا آغاز به‌کار مدیریت شهری فعلی ۲۰مرکز پویاشهر داشتیم، اما در ۲سال اخیر تعداد آنها به ۳۶مرکز رسیده است و قصد داریم به‌زودی مرکز سی‌وهفتم را افتتاح کنیم. در این مراکز به‌دنبال استعدادیابی، آموزش و تربیت کودکان کار و خیابان هستیم که ۳۶مرکز پویاشهر به‌صورت تخصصی در زمینه استعدادیابی کودکان ورود کرده است. رئیس سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران با تأکید بر اینکه ۷هزار نفر از کودکان کار و خیابان در مراکز پویاشهر پذیرش شده‌اند، گفت: بسیاری از این کودکان، اتباع بیگانه هستند و خدمت‌رسانی را از این کودکان نیز دریغ نکردیم. همچنین علاوه بر تحصیل کودکان در مراکز پویاشهر، خانواده‌هایشان که قشری کم‌درآمد هستند را حمایت می‌کنیم و با بسته‌های معیشتی سعی داریم کمک‌حالشان باشیم.
ساماندهی ویژه کودکان خیابان از چهارراه‌ها
البته این دیگر به همگان محرز شده که تمام کودکانی که در خیابان درحال پول درآوردن هستند از یک خانواده ضعیف و کم‌درآمد نبوده‌اند و متأسفانه گروهی از کودکان در دام باندها و مافیایی افتاده‌اند که به نوعی از آنان سوءاستفاده می‌کنند. این گروه‌های مافیایی سر قفلی برخی از چهارراه‌ها و معابر را به نام خود کرده و اجازه کاسبی به غریبه هم نمی‌دهند. قطعا شناسایی و پاکسازی این باندها به پاکسازی چهره شهر نیز کمک خواهد کرد. برهمین اساس به‌گفته یک منبع آگاه طرح ویژه ساماندهی کودکان کار از امروز، شنبه دوم دی‌ماه آغاز می‌شود و کودکانی که در خیابان‌ها و چهارراه‌ها تمرکز جدی دارند، شناسایی و ساماندهی خواهند شد.
جمع‌شدن تمام دستگاه‌های مسئول دور یک میز
به‌تازگی علیرضا زاکانی، با یادآوری گسترش تأسف‌بار آسیب‌های اجتماعی در سطح شهر، بیان می‌کند که حتما باید با دقت، همت و تلاش عقب‌افتادگی‌ها را جبران کرد. با کوشش مضاعف می‌توان ورق را برگرداند. او ادامه می‌دهد: از ۲سال پیش تا امروز تجربه جدیدی در زمینه آسیب‌های اجتماعی شروع و قرارگاه آسیب‌های اجتماعی تشکیل شد و همه دستگاه‌ها در کنار هم قرار گرفتند. این تجربه دستاوردهایی داشت و می‌توان گفت این اقدام موجبات هم‌افزایی همه دستگاه‌های درگیر برای مدیریت موضوع آسیب را فراهم کرد. شهردار تهران با اشاره به اینکه قرارگاه آسیب‌های اجتماعی نقش مهمی ایفا کرده، می‌افزاید: این قرارگاه منشأ قانونی جز اهتمام و اعتماد دستگاه‌ها به یکدیگر نداشت. وقتی به ماحصل این کار در صحنه واقعی نگاه کردیم، دیدیم باز با شرایط مطلوب فاصله داریم و روزبه‌روز دیو سیاه آسیب‌های اجتماعی رخ‌نمایی می‌کند و آسیب خود را میزند. درست است که ریشه بسیاری از اینها استضعاف اقتصادی و اجتماعی و عدم‌انسجام اجتماعی است، اما در کنار آن تلاش می‌شود که نظام اسلامی را زمینگیر کنند.
حکم رئیس‌جمهور برای شهردار تهران
حضور جدی و پررنگ مدیریت شهری در حل این آسیب اجتماعی آنقدر مثمر ثمر واقع شد که رئیس‌جمهور طی حکمی، شهردار تهران را به‌عنوان دستیار ویژه خود در رفع معضلات اجتماعی منصوب کرد. درواقع برخلاف مدیران شهری سابق که معضلات اجتماعی را جزو وظایف شهرداری نمی‌دانستند و به نوعی شانه خود را بالا می‌انداختند و زیرلب زمزمه می‌کردند به ما چه، در این دوره شهرداری تهران از حیث مسئولیت اجتماعی خود به این امر ورود جدی داشت و مجموعه این اقدامات منجر به آن شد که شهردار تهران حکمی مهم از رئیس‌جمهور دریافت کند. زاکانی در این‌باره می‌گوید: «ما متوجه شدیم میدان مدیریت آسیب‌های اجتماعی دارای گسیختگی است و باید مجموعه‌های مختلف آثارشان به هم پیوسته و در کنار هم قرار گیرد. این جمع با در کنار هم قرار گرفتن، یک ضریب به‌خود خواهد گرفت؛ به همین دلیل رئیس‌جمهور عنایت و اعتماد کردند و براساس اصل ۱۲۷این وظیفه به بنده برای ایجاد زمینه کار مشترک و ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌ها واگذار شد. برای این منظور دست به‌دست هم می‌دهیم تا این اراده منجر به یک اقدام مبتنی بر برنامه شود و اثر مشخصی را داشته باشد. نخستین مقصود ما این بود که دستگاه‌ها در سطوح عالی با هم هماهنگی داشته باشند؛ بالطبع این هماهنگی منجر به هم‌افزایی و افزایش ظرفیت خواهد شد؛ چراکه خواسته اساسی این است که چهره شهر از این وضعیت پاک شود.»
مکث
از مقابله با مافیا تا آموزش و استعدادیابی کودکان کار
علیرضا زاکانی، شهردار تهران به دفعات در خصوص مافیای کودکان کار واکنش نشان داده است و شهرداری را متعهد دانسته تا از استثمار کودکان جلوگیری کند. زاکانی در رابطه با کودکان کار در نشست های مختلف واکنش نشان داده است:
۲۳ خرداد ۱۴۰۱: خدمت به فرزندان این مرز و بوم و کودکان کار، انسان‌هایی که مورد استثمار قرار دارند، نعمت بزرگی است. وقتی از کودکان کار و خیابان صحبت می‌کنیم، بی‌شک باید بیاندیشیم که این کودکان تحت عنوان کودک کار دچار استثمار هستند.کودکی که قدش به اندازه مخزن زباله نیست اما تا کمر در آن فرو می‌رود و غلت میزند، مشخص می‌کند که شبکه مافیایی پشت او قرار گرفته است.
۱۹ تیر ۱۴۰۲: کودکان کار در گذشته شهروند درجه ۲ محسوب می‌شدند، اما ما خود را متعهد به بهبود وضعیت آنها کرده‌ایم تا دیگر شاهد استثمار این کودکان نباشیم. .چراکه این ظلم بزرگی به کودکان است. این کودکان استعداد دارند و باید این استعدادها شناسایی و شکوفا شود.
۱۲ مهر ۱۴۰۲: ۷۲۰۰ نفر را به عنوان کودک کار مورد حمایت و آموزش قرار داده ایم و مراکزی برای آنها ایجاد کرده ایم.