همشهری - سعیده مرادی: قلعه سنگی در گذشته به عنوان بنای حکومتی مورد استفاده بوده و از شاهکارهای اسلامی بشمار می رود. این بنا از دو بخش تشکیل شده است، ساختمان مرکزی که احتمالا مربوط به دوران ساسانی و پیش از اسلام است و خود قلعه که پیشینه آن به دوره آل بویه و اوایل اسلام باز می گردد.
پیشینه‌ای به قدمت اسلام
قدمت ساختمان مرکزی قلعه سنگی احتمالاً مربوط به دوره ساسانیان و پیش از اسلام است، کارشناسان معتقدند، معماری عمارت حاکم نشین قلعه سنگی از معماری دوره ساسانیان الهام گرفته است و ویژگی‌های منحصر به فردی دارد، اما پیشینه خود قلعه سنگی که از سنگ ساخته شده به اوایل دوره‌های اسلامی و زمان حکومت آل بویه در ایران باز می‌گردد، پلان این قلعه به سبک بناهای متداول دوران اسلامی، به صورت چهار ایوانی و با یک حیاط مرکزی است. قلعه سنگی پرند توسط حکومت و به دلایل گوناگون همچون اقتصاد، شرایط نظامی، جغرافیایی و مذهبی ساخته شده و در ادوار مختلف به تدریج گسترش یافته است.
قلعه‌ای که در طول ۲۰۰ سال ساخته شد
اکثر بناهای تاریخی کهن کشورمان به دلیل سهولت تهیه مصالح و کاهش هزینه ساخت با خشت خام ساخته شده‌اند، پس از آن بناهای آجری که با زحمت بیشتری نسبت به بناهای خشتی ساخته شده را می‌بینیم، اما احداث بناهای سنگی مانند قلعه سنگی پرند که هم پر هزینه و هم ساخت آن‌ها بسیار سخت بوده است، به دلیل شرایط منطقه، ناامنی، ضرورت استحکام و پایداری زیاد در جنگ‌ها ساخته می‌شد. به گفته باستان شناسان، ساخت این قلعه ۲۰۰ سال به طول انجامیده است و یکی از معدودترین قلعه‌های حکومتی در کشورمان به شمار می‌رود، که در دوم بهمن ماه ۱۳۸۲ به شماره ثبت ۱۰۸۲۲ در مجموعه آثار تاریخی ایران ثبت ملی شده است. این بنا همچنین در نیمه اول سال جاری توسط کمیته میراث جهانی یونسکو، ثبت جهانی شد.
بنایی مشابه مسجد جامع ساوه
کاروانسرای سنگی که با نام قلعه سنگی نیز شناخته می‌شود، کهن‌ترین کاروانسرای فلات ایران در نزدیکی رباط کریم است. دیوار ضخیم کاروانسرای رباط کریم ارتفاعی معادل دو برابر ارتفاع ساختمان‌هایی را دارد که در داخل کاروانسرا قرار دارند. معماری این کاروانسرا شبیه به معماری مسجد جامع ساوه است. تنها اختلاف مسجد جامع ساوه با کاروانسرای رباط کریم این است که در کاروانسرای سنگی فضای خالی گوشه‌ها را با اتاق‌های گنبد داری پر کرده‌اند. این کاروانسرا که از دیدنی‌های رباط کریم محسوب می‌شود، طرحی ساده دارد شامل چندین اتاق است به درب‌های آن‌ها به سوی حیاط مرکزی گشوده می‌شود. در سه طرف حیاط مرکزی سه ایوان وجود دارد که عرض این ایوان‌ها حدود پنج متر است. در بازدید از این قلعه متوجه چهار برج مدور که قطر هریک پنج متر است خواهید شد، در اضلاع چهارگانه قلعه، چهار اتاق مربع شکل با سقف گنبدی بسیار عالی از نظر معماری قرار گرفته است.
رازهایی که قلعه در دل خود دارد
قلعه سنگی از مرموزترین بناهای تاریخی کشورمان است، که رازهای را در دل خود جای داده است. یکی از جالب‌ترین این رازها، وجود چاه آبی است که حدود ۱۵ قرن پیش ساخته شده و عمق آن حدود ۴۰ متر است. اما نکته جالب اینجا است، که در حالی که با حفر چاه‌های ۲۰۰ متری نیز در پرند نمی‌توان به آب رسید، چاه مرموز قلعه سنگی با عمق ۴۰ متر همواره سه متر آب در خود دارد. از رازهای دیگر این قلعه وجود ۲۳ اسکلت انسان در آن است، که ۶۵۰ سال پیش و در دوره سلجوقیان در این مکان دفن شده‌اند. مطالعات نشان می‌دهد، که این اسکلت‌ها، شتابزده در این مکان دفن شده‌اند، چرا که در برخی قبرها چند جنازه یافت شده است. نکته جالب توجه دیگر آن است، که جنازه‌ها با لباس‌های شخصی دفن شدند، در حالی که مسلمان بودند و می‌بایست، با کفن دفن شوند. وجود یک دختر ۱۶ ساله در میان جنازه‌ها که سر او از بدنش جدا و نشسته دفن شده از دلخراش‌ترین یافته‌های مطالعات در خصوص این اسکلت‌ها است. اینکه اسکلت‌ها مربوط به چه اشخاصی است، چرا و چطور کشته و در این مکان دفن شدند، سوال‌هایی است، که همچنان بی پاسخ مانده‌اند و باستان شناسان جوابی برای آن ندارند.
نشانی: استان تهران، شهرستان رباط کریم، بخش مرکزی، دهستان امامزاده ابوطالب، ضلع شرقی خیابان شهر جدید پرند
دسترسی به قلعه سنگی: اگر قصد سفر به پرند و بازدید از قلعه زیبای سنگی را دارید، می‌توانید در بلوار شهید باهنر شهر پرند به سوی بلوار فرهنگ حرکت کنید تا وارد قلعه زیبای سنگی شوید، البته از آزادراه تهران-ساوه نیز اگر وارد جاده تهران-ساوه شوید، می‌توانید به قلعه سنگی برسید.
تاریخ ثبت ملی: بهمن ماه ۱۳۸۲
شماره ثبت ملی: ۱۰۸۲۲
تاریخ ثبت جهانی: ۲۶ شهریور ۱۴۰۲
هزینه بازدید: رایگان
زمان بازدید: همه روزه از صبح تا شب