همشهری آنلاین: طبیعتا هرچه جشنواره‌ای شناخته‌شده‌تر باشد، اولا رغبت و انگیزه بیشتری برای شرکت در آن، چه به عنوان فیلمساز و چه به عنوان تماشاگر، وجود دارد و ثانیا آثار بهتر و جذاب‌تری به دست جشنواره خواهد رسید. فیلمسازان سعی می‌کنند ایده‌های بهتر و خلاقانه‌تری برای آثارشان پیدا کنند و در نتیجه اهداف علمی، آموزشی و تربیتی جشنواره هم به صورت عملی در جامعه هدفش محقق می‌شود. جشنواره فیلم رشد صرفا جشنواره‌ای سینمایی نیست. همین که بانی آن وزارت آموزش‌وپرورش است، نه مثلا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یعنی اینکه این جشنواره نهایتا باید بر جامعه دانش‌آموزی و همینطور معلمان و کارکنان آموزش‌وپرورش که در تماس مستقیم با بچه‌ها و خانواده‌هایشان هستند، اثرگذاری تربیتی و آموزشی داشته باشد. همین که جمعیت 16 میلیونی دانش آموزان کشور و خانواده‌هایشان جشنواره فیلم رشد را نمی‌شناسند، نشان می‌دهد که این جشنواره نیاز به تجدیدنظر اساسی در شکل برگزاری و اهداف و برنامه‌هایش دارد. پنجاه و سومین دوره این جشنواره از دیروز شروع شده و تا 6 دی ادامه دارد و دبیری آن بر عهده حسین عبادتی است که سوالاتی را از او درباره این جشنواره پرسیده‌ایم.
جشنواره فیلم رشد چه جور جشنواره فیلمی است و در آن چه نوع فیلم‌هایی به نمایش درمی‌آید؟
جشنواره فیلم رشد، به عنوان قدیمی‌ترین جشنواره ایران، سال ۱۳۴۲ به عنوان «جشنواره فیلم‌های آموزنده» شروع به کار کرد و رویکرد اصلی آن سیاست‌گذاری در حوزه فیلم‌های متناسب با حوزه تعلیم و تربیت است. در رویکرد ما، فیلم به عنوان یک رسانه آموزشی و تربیتی می‌تواند مکمل مناسب برای محتوای برنامه درسی باشد.
فیلم‌هایی که به این جشنواره راه پیدا می‌کنند معمولا جنبه‌های آموزشی و تربیتی پررنگ‌تری دارند. ممکن است فیلمی در گونه اجتماعی هم ساخته شده باشد اما متناسب با این جشنواره نباشد. اما در همین گونه اجتماعی نیز فیلم‌های داستانی و مستندی در این دوره و ادوار قبل حضور داشته‌اند که مناسب معلمین یا کارکنان ستادی آموزش‌وپرورش بوده‌اند. به هر نحو آنچه در قوانین جشنواره در مورد پذیرش آثار آمده صراحتا بیان می‌دارد که این جشنواره، صرفا جشنواره‌ای موضوعی نیست و هر فیلمی که بتواند کمکی به فرایند آموزشی و تربیتی داشته باشد مخاطب این جشنواره هست.
جشنواره رشد دقیقا چه فیلمی را فیلمی آموزشی می‌داند؟ به هر حال هر فیلمی در بطن خودش چیزی را به مخاطبش آموزش می‌دهد.
همان‌طور که اشاره داشتید هر فیلمی پیامی همراه خود دارد. گاهی اوقات این اشتباه پیش می‌آید که فیلم آموزشی را با فیلم‌های تدریس اشتباه می‌گیرند. فیلم آموزشی از منظر جشنواره رشد هر گونه فیلمی است که حاوی مطالب آموزنده و تربیتی باشد. مهم است که این آموزش و محتوای تربیتی مبتنی بر اسناد بالادستی و همسو با اهداف آموزش‌وپرورش باشد یعنی به ساحت‌های شش‌گانه تربیتی توجه کرده باشد. این مهم است که فیلم علاوه بر برخوردار بودن از ساختار و تکنیک متناسب، محتوای درخوری هم داشته باشد. پس فیلم‌هایی که صرفا در موضوع سرگرمی صرف، یا ترس و هیجان و یا حتی درام کار شده‌اند اما به دنبال انتقال مفهومی نیستند که بتوان از آن به عنوان یک الگوی اخلاقی (با هر نوع رویکرد) یا زیستی یاد کرد، عملا نمی‌توانند پسوند آموزشی را همراه داشته باشند.
چرا با وجود ۵۳ دوره برگزاری و قدمت ۶۰ ساله، جشنواره رشد در میان مخاطب عام شناخته‌شده نیست، در حالی که از ظرفیت مدارس و دانش‌آموزان برخوردار است؟
این جشنواره در سال‌های متمادی که برگزار شده است نشیب و فرازهای بسیاری داشته است. شناخته بودن جشنواره رشد بین اهالی هنر و سینما بر کسی پوشیده نیست، اما از منظر مخاطب عمومی و حتی معلم و دانش‌آموز به نظر این ناشناخته بودن محسوس‌تر است. این در حالی است که سالانه این جشنواره در اکران‌های استانی خود با نمایش فیلم‌های منتخب در شهرستان‌ها و استان‌های مختلف هم گامی در راستای توسعه عدالت آموزشی می بردارد و هم سالانه به ترویج اهداف و معرفی جشنواره می‌پردازد.
توجه ناکافی به بُعد رسانه‌ای، رویکرد غیراقتصادی، عدم ارتباط با حوزه آکادمیک مرتبط، فقدان آرشیو مناسب و در دسترس عموم و نهایتا فعالیت منقطع و عدم تداول فعالیت موثر دبیرخانه در طول سال از عوامل اصلی این وضعیت است. البته نمی‌توان از کمبودهای مالی چشم‌پوشی کرد که شاید اگر در طی این سال‌ها این مشکل نبود، برخی از موانع یادشده حل می‌شد.
چه کسانی در این جشنواره شرکت می‌کنند و به آن فیلم می‌فرستند؟
همان‌طور که از عنوان جشنواره پیداست این جشنواره در حوزه بین‌الملل اجرا می‌شود. تمامی فیلمسازان ایرانی و خارجی می‌توانند در این جشنواره شرکت کنند. در سال‌های اخیر بخش ملی نیز به این جشنواره اضافه شده است. بخش ملی اختصاصا به فرهنگیان و دانش‌آموزان فیلمساز می‌پردازد. دانش‌آموزان فیلمسازی که در مقطع متوسطه دوم تحصیل می‌کنند اگر آثاری مرتبط با جشنواره داشته باشند می‌توانند در فراخوان جشنواره شرکت کنند.
کم‌سن‌ترین شرکت‌کننده جشنواره چند ساله بوده؟
با توجه به قوانین جشنواره حداقل سن شرکت‌کنندگان برای متوسطین دوره دوم است که بازه سنی‌شان تقریبا از ۱۵ سال به بالاست. البته امسال یک دانش‌آموز پایه ششم ابتدایی سه اثر برای جشنواره ارسال کرده بود که به‌رغم مغایرت با آیین‌نامه جشنواره (که به همین دلیل در بخش داوری امکان حضور نداشت) به‌طور جداگانه و با نظر دبیر در اختتامیه از او قدردانی خواهد شد.
به عنوان دبیر جشنواره، فیلمی که در کودکی از نظر آموزشی روی شما اثر گذاشته چه فیلمی بوده؟
پویانمایی «بچه‌های مدرسه والت» را خیلی دوست داشتم. هنوز هم هروقت و هرجا تکرار شود دوباره می‌بینم. اما «چوبین»، «بچه‌های کوه آلپ»، «بل و سباستین»، «بینوایان»، «حنا دختری در مزرعه»، «خانواده دکتر ارنست»، «مهاجران» و «هایدی» هم برایم آموزنده، دلنشین و خاطره‌انگیز بود.
چه فیلمی را برای آموزش فرزند خودتان انتخاب می‌کنید؟
«پاندای کونگ‌فوکار» را بارها با دخترم نگاه کردیم. هم سه‌گانه سینمایی‌اش را و هم سریالش را. به نظرم موفق‌ترین کار حوزه کودک و نوجوان دو دهه گذشته بوده. پویانمایی «روح» (سول) هم کار خوبی بود. «مجموعه پهلوانان» از کارهای تولیدی داخل هم واقعا ارزشمند است و من هم با دخترم به تماشایش نشسته‌ایم.
بزرگترین نقطه قوت و نقطه ضعف جشنواره رشد از دید شما چیست؟
دو نکته ارزشمند در دوره اخیر به نظرم برجسته بود. اول اینکه در حوزه هیات انتخاب و هیات داوران از خوش‌نام‌ترین و زبده‌ترین افراد بهره بردیم که بنا به تایید صاحب‌نظران تقریبا قوی‌ترین تیم چند دوره اخیر بوده است. همچنین بهره‌گیری از افراد باتجربه در حوزه مدیریت برنامه‌ریزی و رسانه. در عین حال به عنوان نقطه مثبت دوم ما سعی کردیم از ظرفیت دانشجوـ‌معلمان در اجرا بهره بگیریم. یعنی شور و انگیزه جوانی در کنار تجربه و کاربلدی پیش‌کسوتان.
اما نقطه ضعف که زیاد داریم! طبیعتا منتقدین باید به آن بپردازند. اما دیر شروع کردن فرآیند جشنواره و زمان نامناسب اکران‌ها و اختتامیه مهم‌ترین آن بود. ما مجبور شدیم فعالیت‌های شش ماه را در یک ماه فشرده کنیم و این از کیفیت کار ما کاست.
این دوره از جشنواره چه ویژگی مهمی دارد؟
در حوزه بین‌الملل گستردگی خوبی داشتیم. دریافت 3 هزار و 700 اثر از 128 کشور دنیا به نظرم یک رکورد است. با توجه به وقایع فلسطین اشغالی، بخش جایزه ویژه دانش‌آموزی این دوره به موضوع دفاع از حقوق کودکان با محوریت حمایت از کودکان غزه اختصاص پیدا کرده. در واقع ما جایزه ویژه این دوره را به بهترین اثر در بیان ظلم وارد شده به کودکان غزه اختصاص دادیم.