همشهری آنلاین - پریسا نوری: فرارسیدن سال نوی میلادی بهانه‌ای شد تا وضعیت این آرامستان‌ها را که اغلب در جنوب و شرق تهران بنا شده‌اند، مرور کنیم. بازدید از این آرامستان‌ها اغلب نیاز به هماهنگی دارد، ولی قطعا تجربه‌ای است که هرگز فراموشتان نمی‌شود.
نام مقصد: آرامستان ارامنه
نشانی: خیابان خاوران، بعد از خاورشهر، کیلومتر ۱۰ جاده خراسان به سمت سمنان
نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: الوند
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: کهریزک
پارکینگ: امکان پارک در محوطه وجود دارد
امکانات عکاسی: دارد
سال ساخت: ۱۳۵۲
زمان ثبت ملی: ندارد
مساحت: ۲۲ هکتار
شرط بازدید: با هماهنگی شهرداری منطقه ۱۵
معرفی: گورستان ارامنه تهران یا آرامستان «بوراستان» در جنوب شرقی تهران و در منطقه خاوران بنا شده است. در حال حاضر این آرامستان تنها محل تدفین فعال برای هموطنان ارمنی تهران به شمار می‌آید.
کلیسا در میانه آرامستان
اولین موضوعی که در آرامستان ارامنه به چشم می‌آید، وجود یک کلیسا با بنای آجری با دیوارهای بلند است که صلیبی بر بالای سقف گنبدی شکل آن جاخوش کرده است. این کلیسا که «استپانوس مقدس» نام دارد، چندان بزرگ نیست و فقط امور دینی تدفین در آن انجام می‌شود. در داخل آرامستان، سنگ مزارهای زیادی دیده می‌شود که روی هر کدام‌شان نقش و نگار خاصی به چشم می‌آید که علاقه یا شغل متوفی را نشان می‌دهد.
قطعه شهدا و نام‌آوران
ساموئل خاچیکیان (کارگردان)، کلارا آبکار (مینیاتوریست)، لوون هفتون (هنرپیشه)، لوریک میناسیان (هنرپیشه)، وارطان هوانسیان(معمار) و... از چهره‌های سرشناس مدفون در این محل هستند. همچنین یادبودی برای جانباختگان ارمنی در حادثه سقوط هواپیما در سال ۱۳۸۸ برپا شده است. اما یکی از ویژگی‌های شاخص این آرامستان، وجود قطعه‌ای به نام «بوراستان» است که در آن شهدای ارمنی که در دوران دفاع‌مقدس حماسه‌آفرینی کرده‌اند، به خاک سپرده شده‌اند.
نام مقصد: آرامستان دولاب
نشانی: بزرگراه شهید محلاتی، حدفاصل خیابان شهیدرضایی تاجری و خیابان مستفیذ
نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: اشکیب
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: آهنگ
پارکینگ: امکان پارک در محوطه وجود دارد
امکانات عکاسی: دارد
سال ساخت: ۱۳۱۵
زمان ثبت ملی: ۱۷ خرداد ۱۳۷۹ به شماره ۲۶۸۸
مساحت: ۷ و نیم هکتار
شرط بازدید: هماهنگی با اداره امور اقلیت‌های وزارت ارشاد
معرفی: این آرامستان به نام قبرستان ممنوعه تهران هم شهرت دارد و یکی از قدیمی‌ترین گورستان‌های اقلیت‌های دینی تهران به شمار می‌آید که در آن مسیحیان کشورهای فرانسه، ایتالیا، روسیه و لهستان و... و. در آن به خاک سپرده شده‌اند. آنها در سال‌های دور در ایران زندگی می‌کردند.
۹۳۷ قبر سرباز و غیرنظامی
فضای داخلی آرامستان بنا به موقعیت قبور به ۴ بخش ارامنه، کاتولیک‌ها، ارتودوکس‌ها، آشوریان و کلدانی‌ها تقسیم می‌شود. بیشتر قبرها قدیمی هستند و ملیت فرد متوفی با یک پرچم مشخص شده است. هر چند از دهه ۷۰ شمسی دیگر برای دفن اموات از این آرامستان استفاده نشده و این مکان صرفاً جنبه تاریخی دارد، اما از گذشته در این گورستان ۴۰۹ قبر سرباز و ۵۲۸ غیرنظامی در آن جای گرفته‌اند.
مشاهیر خفته
بازدید از نشان سربازان گمنام روسیه، آرامگاه کنت‌های فرانسوی، شاهزاده‌های گرجی، پزشکان دربار قاجار و پهلوی، گورستان دسته‌جمعی لهستانی‌هایی که در جنگ جهانی دوم در راه بازگشت به وطن جان باختند و بسیاری از چهره‌های سرشناس تبعه کشورهای دیگر در این قبرستان می‌تواند بسیار جذاب باشد. ژوزف دزیره تولوزان و لویی آندره ارنست کلوکه، پزشکان فرانسوی دربار قاجار، آوانس اوگانیانس نخستین کارگردان سینمای ایران و همچنین بانی نخستین مدرسه بازیگری در ایران ازجمله افراد سرشناس خفته در این مکان هستند.
نام مقصد: آرامستان قصر فیروزه
نشانی: بزرگراه بسیج، بعد از میدان شهدای پدافند هوایی، بلوار هجرت، ضلع شرقی استادیوم تختی
نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: شهید کلاهدوز
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: نیروی هوایی
پارکینگ: امکان پارک در محوطه وجود دارد
امکانات عکاسی: دارد
سال ساخت: ۱۳۱۴
شماره ثبت ملی: ندارد
شرط بازدید: هماهنگی با انجمن زرتشتیان ایران
معرفی: تنها آرامستان شهروندان زرتشتی است که در شرق تهران قرار دارد؛ قدمت این آرامستان به چند صد سال پیش برمی‌گردد ولی روی قدیمی‌ترین سنگ قبری که در آنجا دیده می‌شود تاریخ ۱۳۱۴ شمسی حک شده است.
جانمایی آتش‌دان و عود
آرامستان بر حسب دوره‌های زمانی مختلف به بخش‌های مختلف تقسیم شده و سنگ قبرهای قدیمی از دیدنی‌های آن هستند، اما قبور جدید یکدست سفید هستند و رویشان ضمن درج ذکر «اهورامزدا»، نام، یادگار و چهره متوفی حک شده است. نام‌ها با عناوینی چون «روان شاد»، «انوشه روان»، «شادروان» و... این مسافران به مقصد رسیده را خطاب می‌کند و پایین سنگ علت فوت درگذشته حک شده است. همچنین روبه‌روی هر مزار جایی برای روشن کردن آتش و عود جانمایی شده است.
یادمان شهدای زرتشتی
در ورودی آرامستان یادمانی از شهدای زرتشتی دفاع‌مقدس نصب شده که به یادمان بیاورد، در این محل ۱۴ تن از دلاورمردان و شهدای زرتشتی جنگ تحمیلی آرمیده‌اند. همچنین از مشاهیر دفن شده در آرامستان، دکترپرویز شهریاری، ریاضیدان؛ ارباب هرمز جمشید، مؤسس محله تهرانپارس و ماه‌خورشید پارینه، نخستین معلم ورزش ایران؛ ارباب کیخسرو شاهرخ، نماینده زرتشتیان در مجلس، گشتاسب فیروزگر، واقف بیمارستان فیروزگر، رستم شهزادی، اسفندیار یگانگی و... نام برد.
نام مقصد: آرامستان متفقین
نشانی: خیابان شریعتی، حد فاصل خیابان دولت و پل صدر، ضلع جنوبی باغ سفارت بریتانیا
نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: زرگنده
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: قلهک
پارکینگ: امکان پارک در محوطه وجود دارد
امکانات عکاسی: دارد
سال ساخت: ۱۳۴۲
شماره ثبت ملی: ندارد
مساحت: ۳ هزار و ۷۴۰ مترمربع
شرط بازدید: هماهنگی با انجمن زرتشتیان ایران
معرفی: گورستان متفقین در شهر تهران که با عناوین دیگری از قبیل «گورستان جنگی تهران» یا «گورستان دولت» نیز شناخته می‌شود، یکی از زیباترین آرامگاه‌های تاریخی در شهر تهران و محل دفن تعداد زیادی از سربازان و نیروهای متفقین در جنگ‌های جهانی (اول و دوم) است.
گورستان متفقین
فلسفه وجودی گورستان سربازان متفقین در دل تهران این است که در زمان جنگ جهانی دوم با وجود اینکه کشور ایران به‌صورت رسمی اعلام بی‌طرفی کرد، اما به‌دلیل موقعیت استراتژیک و بسیار مهم ایران، این کشور نیز درگیر جنگ شد و سربازان بسیار زیادی در این زمان وارد خاک ایران شده و در همین کشور نیز از دنیا رفتند. حدود ۶۰۰ قبر در این گورستان وجود دارد که البته صرفاً برای سربازان جنگی نبوده و حتی دیپلمات‌های مختلف نیز در این آرامستان دفن شده‌اند.
یادبود سربازان
یکی از جذابیت‌های این آرامستان بنایی با گنبد فیروزه‌ای زیباست که با الهام از معماری ایرانی ساخته شده است و در آن ۸ کتیبه موازی که نام ۴ هزار سربازی که طی جنگ کشته شدند، روی آن حک شده است. بد نیست بدانید هر سال در تاریخ ۶ ژوئن در این محل مراسم یادبودی برای این سربازها با حضور نمایندگان کشورهای مختلف برگزار می‌شود.