همشهری- لیلا شریف: مافیای زباله، مافیای دستفروشان، مافیای کودکان کار، مافیای ساخت‌وساز و مافیای وانتی‌ها؛ ۵ضلعی که هر روز برای رسیدن به درآمد بیشتر، یکدیگر را با بی‌رحمی حذف و حلقه را تنگ‌تر می‌کنند و حالا مدیریت شهری جدید نور تابانده به هویت آنها و برای حذف آنها آستین بالا زده است.
مافیای دستفروش‌ها و جذب کارگر در اپلیکیشن‌ها
شرایط اقتصادی نامناسب موجب شده تا در سال‌های اخیر تعداد دستفروش‌های شهر زیاد شود، اما در کنار افراد نیازمند، کم نیستند گروه‌ها و شبکه‌هایی که برای پیشبرد اهداف خود و کسب درآمدهای غیرقانونی، خیابان‌ها و پیاده‌روهای شهر را قرق می‌کنند. سال‌های ابتدایی حضور دستفروشان، پیاده‌روهای شهر برای بسیاری از شهروندان دارای جذابیت بود و بسیاری با خیال اینکه اجناس را ارزان‌تر از یک فرد نیازمند خریداری می‌کنند، مشکلی با افزایش گسترده دستفروش‌ها نداشتند، اما اندک اندک دستفروشان نه‌تنها خود را مالک پیاده‌روهای شهر دانستند، بلکه دستفروش‌های سیار نیز به جمع‌شان اضافه شدند تا دردسر جمع‌آوری و ساماندهی آنها بیشتر شود؛ آنقدر که تماس با ۱۳۷در این خصوص زیاد و ساماندهی دستفروشان جزو ۱۰خواسته اول تهرانی‌ها شد.
بیشتر بخوانید: نقشی که کرونا در شکل گیری مافیای دستفروشان داشت | دستگاه های امنیتی باید به ماجرای مافیای تهران ورود کنند
ببینید:شهر علیه مافیا!
این روزها نه‌تنها دستفروشی در پیاده‌روها، بلکه حضور دستفروشان در خطوط مترو نیز با ساماندهی مافیاها و استخدام از سوی برخی تولیدکنندگان رقم می‌خورد تا جایی که اپلیکیشن‌های آگهی اینترنتی به محلی برای استخدام دستفروشان تبدیل شده است و دستفروشان بدون اجازه سر شبکه هر خط نمی‌توانند در قطارهای آن دستفروشی کنند. به‌گفته سعید بیگی، مدیرعامل شرکت ساماندهی مشاغل شهر تهران «اگر در برخی از اپلیکیشن‌هایی که آگهی اینترنتی می‌گذارند جست‌وجو کنید، می‌بینید درحال استخدام دستفروش با حقوق‌های خیلی بالا مثل روزانه ۷۰۰هزار، ۸۰۰هزار یا یک‌میلیون تومان هستند و نشان می‌دهد که مراودات ناسالمی وجود دارد. ما موارد مختلفی از این قبیل داشتیم؛ مثلا در خیابان پانزده‌خرداد، ما فردی را می‌شناسیم که ۸۰ بساط دستفروشی دارد.»
نیم‌نگاهی به اپلیکیشن‌های آگهی اینترنتی و جست‌وجوی کلمه «استخدام دستفروش» ناگفته‌هایی از پشت پرده دستفروشی در خیابان‌های شهر را عیان می‌کند. دستفروش پوشاک، کیف، کفش، اسباب‌بازی باسابقه حداقل یک‌سال کار و جای فروش، دستفروش سیار مترو بدون سابقه و... مواردی است که در آگهی‌های استخدام دستفروش بر آن تأکید شده است.
کاسبی پررونق دستفروشان بازار
یکی از افرادی که آگهی استخدام دستفروش لباس را در اپلیکیشن آگهی اینترنتی ثبت کرده است، در رابطه با حقوق یک دستفروش تازه‌کار به همشهری گفت که اگر کسی بخواهد تازه این کار را شروع کند، حداقل در ماه ۶تا ۷میلیون تومان درآمد خواهد داشت. فارغ از بحث استخدام دستفروش، نبرد بر سر محل‌هایی که به‌اصطلاح پاخور هستند، در میان این دستفروشان بسیار رایج است؛ چراکه مدیریت برخی از نقاط در اختیار چند نفر است.یکی از استخدام‌کنندگان دستفروش‌ها توضیح داد: «خودتان دیده‌اید که بازار چقدر دستفروش داره، به این سادگی کسی نمی‌تونه اینجا بساط کنه، یهو می‌گیرن، چاقو می‌زنن طرف رو. منم خودم این کار رو نکردم، اما می‌دونم که وقتی یکی می‌خواد بیاد توی این کار باید قبلا دستفروشی کرده و سابقه داشته باشه.»
نصرالله پیچگاه، معاون فنی و اجرایی شرکت شهربان و حریم‌بان شهرداری در رابطه با آمار و ارقام دستفروش‌های شهر به همشهری می‌گوید: ۲۵هزار بساطی در تیرماه در سطح شهر تهران شناسایی شده بودند، اما این آمار در هفته اول آبان‌ماه با ۱۰درصد کاهش به ۲۲هزار و ۵۲۲بساطی رسید. به‌گفته او در رابطه با «انواع بساط‌گستری» باید دانست که «در بساط‌گستری اصناف مربوط به مغازه‌دارها، ۱۴هزار و ۲۳۳مورد را ثبت کرده‌ایم که ۶۳درصد آمار بساط‌ها را شامل می‌شود، بساط‌گستری ثابت با شناسایی ۵هزار و ۱۴۲مورد، دستفروشی با ۲۱۷مورد، شبه‌متکدی‌گری با ۵۹۶مورد شناسایی شده به‌ترتیب ۲۲.۵درصد، یک‌درصد و ۲.۵درصد از بساط‌گستری‌ها و سدمعبرهای شهر را تشکیل می‌دهند.»
رد پای مافیا در حوزه ساخت‌وساز
شاید کمتر کسی تصور کند که در حوزه ساخت‌وساز هم مافیا دست دارد و شبکه‌های مخوفی در این حوزه فعال هستند و حتی می‌توانند پا را فراتر از نقشه‌های مصوب شهرسازی و طرح تفصیلی بگذارند. خلازیر نمونه بارز نفوذ مافیا به حوزه مسکن و شهرسازی و ساخت‌وساز است؛ کسانی که موفق شدند یک‌شبه ساختمان‌های چندطبقه را در حاشیه بزرگراه شهیدکاظمی بالا ببرند. البته که پیش از این هم اقداماتی در محلاتی چون گلابدره داشته‌اند؛ محدوده‌ای که مجوز ساخت در ۳طبقه و سطح اشغال ۴۰درصد داده می‌شد اما امروز پایتخت‌نشینان و سکنه شاهد برج‌های ۱۰طبقه هستند؛ بناهایی که دستاورد شبکه مافیاست. شاید غفلت یا عدم‌جدیت در برخورد با این شبکه در دوره گذشته سبب شده تا اینچنین بی‌محابا در مناطق جولان دهند و با جان شهروندان بازی کنند. در این دوره مدیریت شهری اهتمام ویژه‌ای برای ریشه‌کن‌کردن مافیا در تمام حوزه‌ها، به‌ویژه ساخت‌وساز دارد و در خلازیر هم نشان داد با کسی شوخی ندارد و مماشات نمی‌کند.
سرشبکه مافیای وانتی‌ها
اداره چندین وانت از سوی یک نفر موضوعی است که نشان می‌دهد حضور پررنگ وانت‌ها با بار میوه و سبزیجات در شهر اتفاقی نیست. برخی از وانت‌ها با مدیریت سرشبکه‌ها اداره می‌شوند تا جایی که چندی پیش مدیریت ۵۰وانت از سوی یک نفر در تهران رسانه‌ای شد. وانت‌بارهای شهر نیز به ۲دسته افرادی که برای مشکلات مالی به این اقدام دست می‌زنند و برخی که مافیای گسترده‌ای هستند و منافع زیادی از این سد معبر به‌دست می‌آورند، تقسیم می‌شوند؛ بنابراین شهرداری تهران تلاش کرده برای آن دسته از افرادی که مشکل سرمایه دارند در مراکز مختلف امکانی را فراهم کند که مشکل این افراد مرتفع شود.
معاون فنی و اجرایی شرکت شهربان و حریم‌بان شهرداری تهران در این رابطه به همشهری گفت: ۲هزار و ۳۷۰وانتی در شهر تهران شناسایی شده است که مردم نسبت به موقعیت ایستادن۹۰۰ مورد شکایت دارند و بر همین اساس پلاک این خودروها را شناسایی و به پلیس راهور تهران بزرگ اعلام کردیم تا با آنها برخورد شود.
۱۲۰وانت با یک لیدر
پیچگاه افزود: در برخی از مناطق شهر طرح جمع‌آوری و ساماندهی برگزار کردیم و ۵۰تا ۱۲۰وانت شناسایی شدند. متأسفانه بخشی از این وانت‌ها تحت مدیریت لیدرهای خاص بودند؛ به‌عنوان مثال افرادی در خیابان امام خمینی شناسایی شدند که ۱۰تا ۳۰وانت داشتند. لیدرها ده‌ها وانت در مناطق تهران قرار می‌دهند و زمانی که نیروهای ما می‌خواهند دست به جمع‌آوری این وانتی‌ها بزنند، همه به یکدیگر خبر می‌دهند و با هم هماهنگ هستند و به محض حضور نیروهای معبربان، با قمه دست به زد و خورد می‌زنند.
به‌گفته پیچگاه «در رابطه با نحوه عمل لیدرها باید گفت که این لیدرها در یک شیوه دست به خرید ده‌ها وانت می‌زنند و این وانت‌ها را در نقاط مختلف شهر از طریق استخدام کارگر روزمرد مدیریت می‌کنند که در برخی مناطق این دستمزد به روزی ۲میلیون تومان و ماهانه ۵۰میلیون تومان می‌رسد.» براساس شناسایی‌های اداره پایش و کنترل شرکت شهربان و حریم‌بان شهرداری تهران به‌طور کلی در بحث وانتی‌ها، ۶۰درصد لیدرها و ۴۰درصد افراد نیازمند، نقش‌آفرینی می‌کنند.
مافیای کودکان کار
کودکان ایستاده پشت چراغ‌های قرمز و تلاششان برای فروش دستمال کاغذی، گل، فال و... به تصویر ثابت خیابان‌های شهر تبدیل شده است؛ همواره شهروندان در دوراهی کمک به این کودکان یا پرهیز از گسترده شدن فعالیت مافیا معلق هستند. براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، طرح ساماندهی و جذب کودکان در شهر تهران طی سال‌های گذشته موفق نبوده و این طرح با ۳۲مرحله اجرا، نتوانسته بود موفق عمل کند؛ به همین دلیل مدیریت شهری فعلی دست به رصد دقیق ۹۲نقطه پایتخت -که محل فعالیت کودکان کار و خیابان بود-زد تا با برنامه‌ریزی و بررسی تمام ابعاد مسئله، طرح ساماندهی کودکان کار را کلید بزند.
حضور مافیا در موضوع کودکان کار، مسئله‌ای است که به‌گفته احمد احمدی‌صدر، مدیرعامل سازمان خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران نمی‌توان آن را انکار کرد. او در گفت‌وگو با همشهری توضیح داد: «متأسفانه برخی می‌گویند که شما از کجا می‌گویید که این افراد سرشبکه هستند؟ پاسخ ما این است که سوله‌های چند هکتاری کشف شده در تهران که درآن محصولات و بسته‌های سر چهارراهی مانند دستمال کاغذی‌های نصفه و نیمه و غیربهداشتی تولید می‌شود که نشان می‌دهد کودکان کار سرشبکه دارند و نمی‌توان این موضوع را انکار کرد.»
اجاره‌کردن کودکان از شهرهای دیگر
احمدی صدر افزود: «در شهرستان‌ها به خانواده این کودکان کار در ازای هر کودکی که در اختیار این شبکه‌ها قرار بگیرد، پول داده می‌شود تا کودکان آنها راهی تهران شوند و در کارگاه‌ها و بیغوله‌های غیربهداشتی مستقر شوند. بخش عمده پولی که کودکان کار به‌دست می‌آورند را سرشبکه‌ها برمی‌دارند و بخش کمی هم به خانواده این کودکان می‌دهند؛ بنابراین گام دوم ما این است که با سرشبکه‌ها و گروه‌های مافیایی که در سراسر کشور، از اتباع و کودکان به‌عنوان نیروی کار استفاده می‌کنند، برخورد جدی شود؛ نه اینکه آنها را برای مدت کوتاهی بازداشت کنیم و بعد از چند روز آزاد شوند.»
به‌گفته احمدی‌صدر «درگام چهارم تلاش خواهد شد تا یک مابازا به کودکان بدهیم. آیا ما می‌توانیم درآمد سرشاری که این کودکان کسب می‌کنند را تأمین کنیم؟ در مصاحبه‌ای که ما با برخی از این کودکان کار داشتیم، متوجه شدیم که یک خانواده با ۴ فرزند درآمدی بیش از ۳۰ تا ۴۰ میلیون کسب می‌کند. سؤال این است که آیا دولت می‌تواند به این خانواده بگوید که ما این مبلغ را تأمین می‌کنیم تا فرزندانشان به خیابان نیاید؟ واقعیت این است که دولت توان این کار را ندارد، اما دولت می‌تواند بگوید که اگر این کودکان کار در مراکزی مانند پویاشهر که شهرداری ایجاد کرده است، حضور پیدا کنند، مورد استعدادیابی قرار خواهند گرفت و از خدمات ویژه‌ای برخوردار می‌شوند تا تهدید کودک کار تبدیل به فرصت شود.»
مافیای طلای کثیف در تهران
«دم بچه‌های شهرداری منطقه یک رو ببین، بگو پیمانکاری ضایعات و زباله‌شون رو بدن به ما و شما نمی‌دونید که زباله‌های منطقه یک توش طلائه طلا!» این دیالوگ اسی قلک در سریال یاغی است؛ شخصیت منفوری که مافیای زباله دارد و خانه‌اش در بیغوله‌ای پر از زباله‌های خشک است، اما حساب صفرهای درآمدش را ندارد. مافیای زباله‌گردهای تهران دست‌کمی از مافیاهای سیسیل ندارد، مردان ژنده‌پوش اما ثروتمندی که تک‌به‌تک مخازن زباله تهران حکم ناموسشان را دارد و حاضرند برای آن روی هم تیزی بکشند. علیرضا زاکانی، شهردار تهران چهارشنبه هفته گذشته در حاشیه جلسه هیأت دولت پرده از این مافیا برداشت و گفت: «ما مافیای بزرگی از زباله و ضایعات در تهران داریم؛ مثلا در یک منطقه صفر تا ۱۰۰دریافت زباله از منزل تا امحای آن دست یک نفر است که با تغییر شیوه جمع‌آوری پسماند و قراردادها به‌دنبال خشکاندن ریشه آنها هستیم.»
مدیریت شهری در این دوره به‌دنبال شناسایی کلونی مافیای طلای کثیف تهران است. بازار تهران از دیگر مناطق طلایی آنهاست. شهردار منطقه ۱۲در این‌باره گفته بود: «متوسط تولید زباله در شهر تهران به ازای هر نفر حدود ۸۰۰گرم است، ولی در بازار تهران ۳برابر این رقم زباله داریم و به همین دلیل زباله‌گردها در تمام ساعت شبانه‌روز در این محدوده پرسه می‌زنند و حتی برای جمع‌آوری زباله با یکدیگر دست به یقه می‌شوند.»
مافیای دستفروشان، کودکان کار، ساخت‌وساز، وانتی‌ها و زباله‌گردها ۵ ضلع خطرناکی هستند که سالیان سال است، حلقه درآمد اقشار آسیب‌پذیر را تنگ می‌کنند. مافیایی که در قدم اول مدیریت شهری این دوره آنها را شناسایی می‌کند و در قدم دوم با روش‌های قانونی مانند تغییر قرارداد پیمانکاران جمع‌آوری پسماند، ساماندهی کودکان کار، محدود کردن کسب دستفروشان در ساعت و مکان خاص و مبارزه با وانتی‌هایی که سد معبر می‌کنند، در حال حذف آنها از شهر است؛ مافیایی که به جان شهر افتاده و شیره آن را می‌مکد.