همشهری-نیلوفر ذوالفقاری: از یک تئاتر خیابانی در تئاترشهر گرفته تا اجرای نمایش موزیکال در تالار وحدت یا نمایش عروسکی در تماشاخانه ایرانشهر، همیشه جایی از این شهر نمایشی روی صحنه در حال اجراست که پاسخگوی سلایق متعدد هنری است. از این فهرست بلندبالا، گشت وگذار در برخی از خانه‌های نمایش و تماشاخانه‌های پایتخت را پیشنهاد داده‌ایم.
نام مقصد: تالار فرهنگ
نشانی: خیابان حافظ، پایین‌تر از چهارراه کالج
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: حسن‌آباد
نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: پل کالج
سال ساخت: ۱۳۵۴
روز و ساعت فعالیت: هر روز از ساعت ۹ تا ۲۳
زمینه فعالیت: تئاتر، کنسرت، سینما
امکانات رفاهی: کافی‌شاپ، سرویس بهداشتی
پارکینگ: ندارد
معرفی: تالار فرهنگ در سال‌های ابتدایی فعالیت، مرکز نمایش ایران بوده و همه موسیقی‌های ارکستر سمفونیک، ارکستر ملی و ارکسترهای مجلسی هم در آن ضبط می‌شد.
به سبک نئوکلاسیک
معمار آمفی‌تئاتر و سالن موسیقی تالار فرهنگ یک ارمنی صاحب‌نام ساکن تبریز به نام اوژن آفتاندلیانس بود که ساخت کاخ‌های نیاوران، بابل، سعدآباد، فرح‌آباد، موزه کلیسای وانک اصفهان و چند بنای دیگر را در کارنامه خود دارد. سبک معماری این بنای یک طبقه نئوکلاسیک و مصالح به‌کار رفته در نمای خارجی آن آجر و سیمان است.
تالار تئاتر و موسیقی
محوطه داخلی سالن در یک و نیم طبقه است. ظرفیت طبقه همکف ۳۸۰ نفر و ظرفیت طبقه بالکن ۱۲۰ نفر است. سال ۱۳۸۴ این سالن مجددا بعد از ۳۰ سال بازسازی شد و به‌عنوان یک اثر ارزشمند به ثبت ملی رسید. تا به حال گروه‌های شعر و سرود دانش‌آموزی، تئاتر و موسیقی زیادی در این تالار برنامه اجرا کرده‌اند.
نام مقصد: تالار مولوی
نشانی: خیابان ۱۶ آذر، جنب کلینیک دانشگاه تهران
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: بوستان لاله
نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: بلوار کشاورز و خیابان ۱۶ آذر
سال ساخت: ۱۳۵۱
روز و ساعت فعالیت: همه روزه از ساعت ۹ تا ۲۳
زمینه فعالیت: تئاتر، نمایش عروسکی
امکانات رفاهی: کافه، سرویس بهداشتی
پارکینگ: ندارد
معرفی: تالار مولوی از زمان راه‌اندازی تا به حال میزبان نمایش‌های تأثیرگذار بسیاری بوده است و بیشتر به نمایش‌های موج نو و تئاتر تجربی اختصاص دارد.
تبدیل انبار مخروبه به تالار
این تالار به‌عنوان تنها تالار تئاتر دانشگاهی ایران توانسته پذیرای اجراهای موفق دانشجویان و دانش‌آموختگان تئاتر باشد. پری صابری، یکی از فعالان عرصه تئاتر، اداره فعالیت‌های فوق برنامه دانشگاه تهران را در سال۱۳۴۷ تاسیس کرد. این مجموعه ابتدا یک انبار مخروبه بود که توسط صابری تبدیل به تالار تئاتر شد. بعدها بسیاری از نمایش‌های جشنواره تئاتر فجر در این تالار روی صحنه رفت.
سالنی برای دانشجویان تئاتر
تالار مولوی از ۲ سالن تشکیل شده است؛ سالن اصلی و سالن کوچک. سالن اصلی تالار مولوی با گنجایش ۱۷۰ تماشاگر، یکی از بهترین سالن‌های بلک‌باکس ایران است که قابلیت جابه‌جایی جایگاه تماشاگران را داراست. سالن کوچک تالار مولوی هم با گنجایش ۶۰ تماشاگر، فضای خوبی را برای نمایش تجربه‌های دانشجویی در اختیار گروه‌ها قرار می‌دهد.
نام مقصد: تماشاخانه سنگلج
نشانی: خیابان وحدت اسلامی، ابتدای خیابان بهشت
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: حسن‌آباد
نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: پارک شهر
سال ساخت: ۱۳۴۴
روز و ساعت فعالیت: هر روز از ساعت ۹ تا ۲۲
زمینه فعالیت: تئاتر، نمایش عروسکی
امکانات رفاهی: بوفه، کافی‌شاپ، سرویس بهداشتی
پارکینگ: ندارد
معرفی: این تماشاخانه با زیربنایی به مساحت ۱۰۳۴ مترمربع ساخته و همزمان با برگزاری نخستین جشنواره نمایش‌های ایرانی افتتاح شد.
خانه تئاترهای ایرانی
تماشاخانه سنگلج که ابتدا با نام تالار، ۲۵ شهریور ۱۳۴۷، شروع به کار کرد، توسط معماری به نام آرشاویر باباییان ساخته شد. زمین تماشاخانه را یک بانوی نیکوکار به شهرداری اهدا کرده بود. بیشتر از تئاترهای موج نوگرا، این تئاترهای ایرانی بود که در این تماشاخانه روی صحنه می‌رفت.
جلوه‌گری تابلو معرق
این تماشاخانه دارای یک سالن اجرا با ظرفیت ۲۳۶ تماشاگر است که از ۲ بخش همکف(به ظرفیت ۱۷۵ تماشاگر) و بالکن(به ظرفیت ۶۱ تماشاگر) تشکیل شده است. به پیشنهاد جمشید مشایخی نام تماشاخانه به‌دلیل ساخت آن در محله سنگلج، تماشاخانه سنگلج نامیده شد. این سازه در سال ۱۳۸۸ به شماره ۲۷۴۶۹ در فهرست آثار ملی ثبت شد. یکی از جاذبه‌های این سالن، تابلو معرق کاشی به ابعاد ۳ در ۱۴ متر است که بر سردر ورودی تماشاخانه نصب شده است.
نام مقصد: تماشاخانه ایرانشهر
نشانی: خیابان کریم‌خان زند، خیابان ایرانشهر
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: هفتم‌تیر
نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: طالقانی
سال ساخت: ۱۳۸۸
روز و ساعت فعالیت: هر روز از ساعت ۱۰ تا ۲۳
زمینه فعالیت: تئاتر، نمایش عروسکی
امکانات رفاهی: رستوران، بوفه، محلی برای خرید آثار هنری، کافی‌شاپ
پارکینگ: ندارد
معرفی: تماشاخانه ایرانشهر جزو سالن‌های خاص تئاتر تهران و میزبان باکیفیت‌ترین تئاترهای تولید شده در ایران است. اگر از تماشاچیان یا دوستداران تئاتر باشید حتما تا به حال گذرتان به تماشاخانه ایرانشهر افتاده است.
پاتوق تئاتری‌ها
تماشاخانه ایرانشهر در زمینی به مساحت ۲۵۰۰ مترمربع زیرنظر سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران فعالیت می‌کند و در مجاورت خانه هنرمندان ایران در باغ هنر قرار دارد. با توجه به اینکه بسیاری از کارگردانان برتر تئاتر این تماشاخانه را برای اجرای نمایش‌های خود انتخاب می‌کنند، ایرانشهر به پاتوق تئاتری‌ها معروف شده است.
سالن‌هایی با امکانات ویژه
در طراحی معماری تماشاخانه ایرانشهر، با توجه به‌وجود ساختمان‌های قبلی، سعی شده که ضمن نوآوری به جنبه تطبیق با دوره تاریخی قبلی نیز توجه ویژه‌ای شود. این مجموعه دارای ۲ سالن تئاتر به نام‌های استاد سمندریان و استاد ناظرزاده کرمانی است که هر دو سالن از مجهزترین امکانات نور، صدا و … برخوردارند.
نام مقصد: تماشاخانه ملک
نشانی: خیابان شریعتی، بالاتر از بهار شیراز، خیابان ملک
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: هفتم‌تیر
نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: ملک
سال ساخت: ۱۳۹۷
روز وساعت فعالیت: هر روز از ساعت ۱۰ تا ۲۳
زمینه فعالیت: تئاتر، نمایش عروسکی
امکانات رفاهی: رستوران، کافی‌شاپ، سرویس بهداشتی
پارکینگ: ندارد
معرفی: تماشاخانه ملک نخستین تالار نمایشی به شمار می‌آید که در بخش تئاتر خصوصی به‌صورت سالن روسی طراحی شده است.
سالنی برای ۱۹۰ نفر
ساختمان تماشاخانه که قبلا متعلق به سازمان تاکسیرانی بوده، با انجام تغییراتی به محلی برای تماشای تئاتر تبدیل شده است. این تماشاخانه در طبقه اول ساختمان قرار گرفته و در حال حاضر یک سالن اصلی با گنجایش ۱۹۰ صندلی و ۴ اتاق پشت صحنه دارد.
فرصتی برای گروه‌های تازه‌کار
تماشاخانه ملک با ۵۸ خط نوری و ۵۱ پروژکتور نورپردازی می‌شود و باکس صدا و تجهیزات صوتی شامل ۴ باند و امکانات تصویری آن در کناره‌های سالن تهیه شده است. با توجه به تازه‌ساز بودن این تماشاخانه، تلاش شده امکانات مدرن و تجهیزات به‌روز برای حرفه‌ای‌تر شدن اجرای نمایش‌های روی صحنه فراهم شود. ساخت این تماشاخانه باعث شد سرانه فضاهای نمایشی پایتخت افزایش پیدا کند و بسیاری از گروه‌های تازه‌کار بتوانند در کنار حرفه‌ای‌ها نمایش‌های خود را روی صحنه ببرند.
نام مقصد: پردیس تئاتر شهرزاد
نشانی: خیابان حافظ، نوفل‌لوشاتو، بعد از سفارت ایتالیا
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: چهارراه ولی‌عصر(عج)
نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: جمهوری
سال ساخت: ۱۳۹۶
روز و ساعت فعالیت: هر روز از ساعت ۹ تا ۲۳
زمینه فعالیت: تئاتر، تئاتر-فیلم، نمایش عروسکی، موسیقی
امکانات رفاهی: کافی‌شاپ، بوفه، سرویس بهداشتی
پارکینگ: دارد
معرفی: پردیس تئاتر شهرزاد نخستین و تنها پردیس تئاتر خصوصی کشور است. این پردیس دارای ۵ سالن تخصصی بلک‌باکس نمایش و به‌روزترین امکانات است.
۵ سالن برای تئاتری‌ها
در پردیس تئاتر شهرزاد، سالن‌های شماره یک و ۲ با ظرفیت تقریبی ۳۰۰ نفر، سالن شماره ۳ با ظرفیت ۱۱۰ نفر، سالن شماره ۴ با قابلیت اجرایی(دو، سه و چهارسویه) پذیرای مخاطبان است و سالن شماره ۵ مناسب اجراهای محیطی است.
تنوعی از برنامه‌های هنری
نام پردیس تئاتر شهرزاد از «شهرزاد» شخصیت اصلی هزار و یک شب قصه‌های شاهنامه و… اقتباس شده است. مجموعه این امکان را به هنردوستان می‌دهد تا برای برگزاری برنامه‌های هنری ازجمله نمایش‌های تئاتری، کنسرت‌های موسیقی، اجرای باله و… به سالن‌های مجزا با امکاناتی مانند صدای بسیار عالی، نورپردازی حرفه‌ای، تجهیزات صحنه و دیگر تجهیزات مربوط به برگزاری برنامه‌های هنری دسترسی پیدا کنند.
نام مقصد: تئاتر مستقل تهران
نشانی: ضلع شرقی چهارراه ولی‌عصر(عج) خیابان رازی، نبش کوچه زند وکیل شماره ۵۰
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: چهارراه ولی‌عصر(عج)
نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: رازی
سال ساخت: ۱۳۹۴
روز و ساعت فعالیت: هر روز از ساعت ۱۰ تا ۲۲
زمینه فعالیت: تئاتر، موسیقی
امکانات رفاهی: کافی‌شاپ، بوفه، سرویس بهداشتی، فروشگاه صنایع دستی
امکان عکاسی: ندارد
پارکینگ: ندارد
معرفی: بین مجموعه‌های حرفه‌ای تئاتر در تهران، تئاتر مستقل تهران با داشتن یکی از بزرگ‌ترین سالن‌های نمایش میزبان اجرای نمایش‌های پرمخاطب است.
بزرگ‌ترین تالار خصوصی
این مجموعه فرهنگی که بزرگ‌ترین تالار خصوصی نمایش در ایران است، زیربنای ۱۱۰۰ متر و سالن انتظار ۳۰۰ متری دارد. ظرفیت چینش مجموعه، دوسویه و سه‌سویه ۲۳۰ نفر و چینش تک‌صندلی به شکل یک‌سویه به تعداد ۱۶۵ تماشاچی است. همچنین این مجموعه دارای یک تالار بلک‌باکس با ارتفاع ۱۶۸ متر با قابلیت چینش ۱۰۴ صندلی در ۳ جهت دارد.
آموزش و نمایش
تئاتر مستقل از زمان آغاز به‌کار نمایش‌های گوناگون بسیاری را روی صحنه برده است که بسیار مورد اقبال تماشاگران حرفه‌ای تئاتر و همچنین مخاطبان عادی قرار گرفته است. برگزاری دوره‌های متعدد در زمینه‌های گوناگون ازجمله بازیگری و کارگردانی تئاتر و نشست‌ها و برنامه‌های متنوع هنری از فعالیت‌های دیگر این مجموعه است.
نام مقصد: تئاتر باران
نشانی: خیابان فلسطین، پایین‌تر از خیابان انقلاب
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: چهارراه ولی‌عصر(عج)
نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: فلسطین
سال ساخت: ۱۳۹۳
روز و ساعت فعالیت: همه روزه از ساعت ۹ تا ۲۲
زمینه فعالیت: تئاتر، نمایش عروسکی، کارگاه‌های آموزشی
امکانات رفاهی: بوفه، کافی‌شاپ، سرویس بهداشتی
پارکینگ: ندارد
معرفی: مجموعه هنرهای نمایشی باران با هدف پرورش خلاقیت‌ها و فعالیت‌های هنری، حمایت از هنرمندان و بسط هنر نمایش فعالیت خود را آغاز کرد.
سالنی با تجهیزات کامل
تئاتر باران با داشتن امکانات نوری به‌روز، قابلیت صدای دالبی، اتاق نور مجهز به جدیدترین تجهیزات، بدون نقاط کور صحنه‌ای، امکانات جلوگیری از خروج صدا و فضای تمام‌آکوستیک و در خروج اضطراری ساخته شده است. این مجموعه با ظرفیت ۱۲۵ نفر و زیربنای ۵۰۰ مترمربع دارای امکانات فنی، صوتی و تصویری، لابی، کافی‌شاپ و فروشگاه محصولات فرهنگی مجهز به ۶ اتاق گریم است.
اولین کمپانی رسمی تئاتر
ضرورت تاسیس و ایجاد کمپانی‌های تئاتر در ایران مؤسسه را بر آن داشت تا نخستین کمپانی رسمی تئاتر را در ایران را راه‌اندازی کند. این مجموعه با هدف آموزش، پژوهش و تولید در عرصه فرهنگ و هنر از وزارت فرهنگ اجازه فعالیت گرفته و کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی مرتبط با هنر تئاتر در آن برگزار می‌شود.
نام مقصد: تئاترشهر
نشانی: تقاطع خیابان‌های ولی‌عصر(عج) و انقلاب اسلامی
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: چهارراه ولی‌عصر(عج)
نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: چهارراه ولی‌عصر(عج)
روز و ساعت فعالیت: همه روزه از ساعت ۹ تا ۲۴
زمینه فعالیت: تئاتر، نمایش عروسکی، نمایش موزیکال، تئاتر خیابانی
امکانات رفاهی: رستوران، بوفه، کافی‌شاپ، سرویس بهداشتی
پارکینگ: ندارد
زمان ثبت ملی: ۱۳۸۴
شماره ثبت ملی: ۱۲۲۷۶
معرفی: ساختمان فرهنگی تئاترشهر برای سال‌های طولانی محل برگزاری رویدادهای مهم سال در حوزه نمایش ایران بوده است.
از کافه شهرداری تا تئاترشهر
تئاترشهر تهران بهمن سال ۱۳۵۱ افتتاح شد و نمایش باغ آلبالو نوشته آنتوان چخوف به کارگردانی آربی آوانسیان، نخستین اجرای تئاترشهر بود. ساختمان تئاترشهر امکانات مطلوب و استاندارد مورد نیاز را برای اجرای نمایش‌های امروزی دارد و بخش‌های مختلف؛ واحد نورپردازی، صدا، تاسیسات، چهره‌پردازی، حمل‌ونقل دکور، آکسسوار و طراحی صحنه در مجموعه تئاترشهر فعالیت می‌کند. در سایر طبقات نیز امکانات تفریحی و خدماتی، بخش‌های اداری و مدیریتی و کتابخانه تخصصی قرار دارد. پیش از ساخت مجموعه تئاترشهر در این مکان ساختمان مهمان‌خانه بلدیه یا کافه‌شهرداری قرار داشت که محلی برای تفریح و گذران اوقات فراغت شهروندان تهرانی بود. این مهمان‌خانه سال ۱۳۰۹ ساخته شد. در محوطه فضای باز اطراف کافه‌شهرداری برنامه‌های نمایشی اجرا می‌شد و گروه‌های مختلف مانند سیرک باران برنامه اجرا می‌کرد. کافه‌شهرداری پاتوق مناسبی برای نویسندگان، شاعران و هنرمندان برجسته‌ای مانند فروغ فرخزاد و جلال آل‌احمد بود.
معماری رومی و یونانی
مهم‌ترین مشخصه ساختمان تئاترشهر، شکل مدور آن است. این سبک ترکیبی از معماری روم و یونان است و زمان حکومت قاجار در ایران رواج پیدا کرد. گرداگرد ساختمان تئاترشهر را ستون‌هایی با اقتباس از ستون‌های تخت جمشید فراگرفته است. این ستون‌ها با تزیینات خاص حالت اتصال به بالن را تداعی می‌کند. نمای بیرونی ساختمان تئاترشهر با گنبد دایره‌ای شکل آن در محیط سنگ‌فرش پارک دانشجو، تصویری از تابلو تکیه‌دولت اثر نقاش برجسته کمال‌الملک را تداعی می‌کند. در حال حاضر چند سالن مختلف برای اجرای نمایش در مجموعه تئاترشهر وجود دارد. سالن‌های تئاترشهر فضاها و امکاناتی متفاوت دارند و هرکدام برای نمایش‌های مخصوص به‌خود طراحی شده‌اند. سالن‌های تئاترشهر شامل تالار اصلی نمایش، تالار سایه، تالار قشقایی، تالار چهارسو و کارگاه نمایش است. فضای باز جلو ساختمان تئاترشهر نیز مناسب اجرای تئاتر محیطی است. جز سالن اصلی تالار نمایش بقیه تالارها در طبقه زیرین ساختمان تئاترشهر قرار گرفته‌اند و ورودی آنها از داخل ساختمان اصلی و اطراف آن در محوطه بیرونی است. سالن چهارسو امکان تغییر ظرفیت دارد و بسته به دکور نمایش می‌توان صندلی‌های تماشاگران را کم و زیاد کرد.
نام مقصد: تالار وحدت
نشانی: خیابان حافظ، تقاطع خیابان شهریار
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: چهارراه ولی‌عصر(عج)
نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: چهارراه کالج
روز و ساعت فعالیت: همه روزه از ساعت ۹ تا ۲۳
زمینه فعالیت: تئاتر، کنسرت، نمایش عروسکی
امکانات رفاهی: بوفه، کافی‌شاپ، سرویس بهداشتی
پارکینگ: ندارد
زمان ثبت ملی: ۱۳۹۰
شماره ثبت ملی: ۳۰۵۰۱
معرفی: تالار رودکی مجهزترین تالار اپرا، موسیقی و تئاتر ایران است که براساس مدل نمونه تالار اپرای وین ساخته شده است.
تئاتر و اپرا در یک سالن
این مجموعه ۲ سالن اجرا به نام‌های تالار رودکی و سالن کوچک دارد. زیربنای این تالار در حدود ۱۵۷۰۰ مترمربع است و شامل یک سالن همکف و ۳ طبقه بالکن به‌صورت نعل اسب است که در مجموع گنجایش ۷۴۰ تماشاگر را دارد. «رودکی» در گذشته تنها تالار فاخر شهر برای اجرای برنامه‌های صحنه‌ای، موسیقی، تئاتر و اپرا بود. سالن اصلی شامل طبقه همکف و ۳ طبقه بالکن است و دارای ۲۰ کابین مخصوص در ۲ ضلع غربی و شرقی، جایگاه ویژه واقع در بالکن یک و یک جایگاه مخصوص واقع در بالکن دوم است. این تالار در مجموع گنجایش بیش از ۷۰۰ تماشاگر را دارد. نمای بیرونی بالکن‌ها به‌شکل نیم دایره هستند که از داخل به سبک کنگره‌های هخامنشی گچ‌بری شده‌اند. در طبقه همکف ۴ در ورودی از هر سمت سالن، امکان ورود و خروج میهمانان را فراهم می‌کند. همچنین ۶۳ چراغ دیواری کریستال در ۳ ردیف، همراه با لوستری بزرگ روشنایی تالار را تامین می‌کنند.
مجلل‌ترین تالار هنری
مجموعه تالار وحدت از ابتدای تاسیس تاکنون همواره میزبان شاخص‌ترین برنامه‌های هنری ملی و بین‌المللی و مشاهیر هنر ایران و جهان در عرصه‌های گوناگون موسیقی و نمایش بوده است. همچنین مجموعه تالار وحدت به‌عنوان مجلل‌ترین تالار کشور برای برگزاری برنامه‌ها و مراسم افتتاحیه و اختتامیه‌های گوناگون در کشور استفاده می‌شود. ساخت تالار وحدت در سال ۱۳۳۶ آغاز و پس از ۱۰ سال با بهترین طراحی داخلی و تجهیزات بی‌نظیر نور و صدا، در آبان سال ۱۳۴۶ افتتاح شد. ساختمان بنیاد رودکی متشکل از ۲ سالن اجرا به نام‌های تالار رودکی و سالن کوچک است که بعد از انقلاب اسلامی، تالار بزرگ‌تر همزمان با هفته وحدت و جشن میلاد پیامبر گرامی اسلام(ص) به تالار وحدت و تالار کوچک‌تر به تالار رودکی تغییر نام داده شد. پس از انقلاب اسلامی در این ۲ تالار بیشتر برنامه‌های موسیقی و نمایش اجرا می‌شود.