آشنایی با رشته تحصیلی حقوق و درآمد و بازار کار حقوق در ایران

علم حقوق به‌دلیل کاربرد زیاد در زندگی روزمره، بسیار حائز اهمیت بوده و تقاضا برای ورود به این رشته به‌طور طبیعی افزایش یافته است. با این حال، به‌دلیل محبوبیت بیش‌ازحد این رشته و تقاضای فزاینده تحصیل و اشتغال، چالش‌هایی از جمله محدودیت در پذیرش و ناتوانی در اشتغال(به‌عنوان مثال ناتوانی در جذب پرونده برای وکلا) وجود دارد. در این نوشتار، به تشریح علم حقوق، شاخه‌ها، درآمد و بازار کار آن می‌پردازیم.

علم حقوق چیست؟

علم حقوق، یکی از حوزه‌های اصلی علوم انسانی است که به مطالعه و تحلیل نظام حقوقی و قوانین مربوط به یک جامعه می‌پردازد. این علم؛ بررسی نظام حقوقی، اصول و مبانی حقوقی، نقش و تأثیر قوانین بر افراد و جامعه و روابط حقوقی میان اشخاص و اجتماع و حتی کشورها را در برمی‌گیرد. علم حقوق نقش بسیار مهمی در تحکیم عدالت، حل‌وفصل اختلافات و تدوین قوانین دارد.

علم حقوق از نظر روابط، به دو بخش تقسیم می‌شود: حقوق عمومی و خصوصی. حقوق عمومی به نظام حقوقی کلان و اصول حاکم بر دولت‌ها و ارگان‌های عمومی اختصاص دارد، در حالی که حقوق خصوصی بر روابط میان افراد و امور مربوط به حقوق اشخاص متمرکز است. علم حقوق از نظر قلمروی اجرایی نیز به حقوق داخلی و خارجی تقسیم می‌شود. حقوق داخلی به مجموعهٔ قوانین و مقرراتی اطلاق می‌شود که درون مرزهای یک کشور به‌اجرا درآمده و تعیین‌کنندهٔ حقوق و وظایف افراد درون آن کشور است. این حقوق شامل قانون‌ها، آیین‌نامه‌ها و دیگر اسناد حقوقی است که توسط ارگان‌ها و مقامات داخلی کشور تصویب و اجرا می‌شوند.

در سمت مقابل، حقوق خارجی به مطالعه نظام حقوقی مرتبط با روابط بین‌المللی و تعاملات حقوقی میان کشورها اشاره دارد. این حوزه شامل تعهدات بین‌المللی، توافق‌نامه‌ها، کنوانسیون‌ها و دیگر اسناد حقوقی است که در محافل بین‌المللی تدوین و اجرا می‌شوند. سازمان‌های بین‌المللی نیز نقش مهمی در ارتقای حقوق خارجی دارند و موظف به تسهیل تعاملات حقوقی بین کشورها هستند. در ادامه به توضیح مهم‌ترین شاخه‌های علم حقوق می‌پردازیم.

حقوق اساسی

حقوق اساسی که به‌عنوان یک زیرشاخه از علم حقوق شناخته می‌شود، بعضی از ارتباطات و مقررات بین دولت، نهادها و سازمان‌ها، قوای سه‌گانه و همچنین وظایف دولت نسبت به شهروندان را مورد بررسی قرار می‌دهد. این شاخه از علم حقوق در ایران متشکل از قوانین منسجم و به‌هم‌ پیوسته است که در قوانین کشور ما مورد بررسی قرار گرفته است. مهم‌ترین موضوعات حقوق اساسی عبارت‌انداز:

1. حقوق شهروندی و حقوق سیاسی

2. حقوق اجتماعی

3. حق تأمین رفاه اجتماعی در کهن‌سالی

4. حق تأمین مسکن و سرپناه

5. حقوق فرهنگی در حقوق اولیه

6. قانون مطبوعات

حقوق مدنی

در جوامع انسانی، افراد با یکدیگر در ارتباط هستند و این ارتباطات ممکن است منجر به تعارضات و اختلافات شوند. بشر از گذشته تاکنون، برای زندگی، رشد و حفاظت از خود، ناچار به زندگی اجتماعی کنار یکدیگر بوده و این زندگی اجتماعی، محلی برای تعارضات منافع است؛ ازاین‌رو لازم است قوانینی برای مدیریت این تعارضات و تعیین حقوق و وظایف افراد نسبت به‌هم وجود داشته باشد. حقوق مدنی مجموعه‌ای از قوانینی است که این اختلافات را مدیریت کرده و حقوق و وظایف افراد را تعیین می‌کند. این مجموعه قوانین از زمان تولد تا فوت، حقوق و وظایف اشخاص را مدیریت می‌کنند.

لازم به‌ذکر است که کلمه مدنی، برگرفته از مدینه و به‌معنای شهر است. اما از منظر جهانی، اصطلاح حقوق مدنی به ترجمه‌ی عبارت Civil Law باز می‌گردد و ریشه این واژه به دوران امپراتوری روم می‌رسد. در روم باستان، قوانینی برای مدیریت روابط میان شهروندان به نام jus civil اجرا شدند. حقوق مدنی در کشورهای مختلف جهان اکنون به‌صورت عمده تحت تأثیر قوانین مدنی فرانسه (کد ناپلئون) قرار دارند.

حقوق تجارت

در جامعه مدرن، فهم علم حقوق و به‌ویژه حوزه حقوق تجارت را می‌توان به‌عنوان یکی از اساسی‌ترین نیازها تلقی کرد. انسان‌ها از زمان‌های دور برای تامین نیازهای زندگی، ارتزاق و افزایش دارایی، به تلاش پرداخته و از راه‌های مختلفی نیز استفاده کرده‌اند؛ زراعت، صنعت و تجارت به‌عنوان راه‌های مختلف درآمدزایی به‌مدت زیادی مورد استفاده انسان‌ها قرار گرفته‌اند. با این حال، معاملات و تبادلات تجاری یکی از نقاط حساس و حیاتی در ایجاد تعارضات است که نیازمند وجود قوانین‌ و مقرراتی برای اداره مناسب این روابط و تبادلات است.

حقوق تجارت به بخشی از قوانین‌ و مقررات داخلی کشور اطلاق می‌شود که بر روابط تاجران و امور تجاری حاکمیت دارد. این زمینه علم حقوق فقط به ایجاد قوانین خاص برای تجار و امور تجاری اختصاص دارد و شامل همه اعضای جامعه نمی‌شود.

حقوق کیفری

یکی از شاخه‌های رشته حقوق که امروزه بسیار در زندگی انسان‌ها اثرگذار است، حقوق جزا است. حقوق جزا، حقوق کیفری یا حقوق ارزش‌ها، نقش اصلی در حفظ ارزش‌های جامعه و همچنین تنبیه افرادی که این ارزش‌ها را نقض کنند، بر عهده دارد. حقوق جزا مجموعه‌ای از قوانین‌ومقررات است که هدف آن حمایت از افراد و جامعه در برابر افرادی است که جرمی مرتکب شده‌اند و این قانون، مجازات مناسب برای هر جرم را تعیین می‌کند.

البته رشته حقوق دارای شاخه‌های متعدد دیگری از قبیل حقوق اداری، حقوق بین‌الملل عمومی، حقوق سازمان‌های بین‌المللی، حقوق خانواده، حقوق ثبت و... نیز می‌شود که توضیح همگی در این مقاله نمی‌گنجد.

درآمد و بازار کار رشته حقوق

یکی از سوالاتی که بسیاری از علاقه‌مندان به تحصیل و اشتغال در رشته حقوق دارند، این است که آیا این رشته بازار کار دارد و اشباع نشده است؟ آیا درآمد رشته حقوق خوب است؟

امروزه مشاغل رشته حقوق نیز همانند سایر تخصص‌ها رقابتی شده و اشتغال و میزان درآمد حقوقدانان بستگی به دانش، تجربه و مهارت‌های نرمشان دارد. بنابراین نمی‌توان یک نسخه یکسان را برای همه علاقه‌مندان تجویز کرد. فارغ‌التحصیلان حقوق می‌توانند به‌عنوان مشاوران حقوقی، وکلا، دادستانان، قضات و... فعالیت کنند. بدونِ‌شک شخصی که بر روی مباحث مختلف رشته حقوق تسلط کافی داشته و در این زمینه تجربه خوبی کسب کرده باشد، در عین حال از مهارت‌های نرم مثل مهارت‌های مذاکره، فن بیان، اعتمادبه‌نفس، متقاعدسازی و... به‌میزان بالایی برخوردار باشد، نه بیکار خواهد ماند و نه کم‌درآمد.

درآمد رشته حقوق وابسته به حوزه فعالیت نیز هست. به‌صورت کلی می‌توان گفت در میان لیست پردرآمدترین شغل رشته حقوق، اشخاص فعال در حوزه وکالت ملکی از درآمد مناسبی برخوردار هستند. البته باز هم متذکر می‌شویم، حتی یک وکیل ملکی نیز چنانچه دانش و تجربه کافی در اتمام پرونده با موفقیت نداشته یا در اخذ پرونده ناتوان باشد، هرگز به درآمد خوبی نخواهد رسید.

جمع‌بندی

رشته حقوق یکی از مسیرهای تحصیلی و شغلی پرمتقاضی است که اشخاص با هدف تبدیل‌شدن به حقوقدان و در نتیجه اشتغال و کسب درآمد مناسب وارد آن می‌شوند. رشته حقوق دارای گستره وسیعی از موضوعات مختلف است که براساس قوانین و قلمروی اجرایی تقسیم‌بندی شده‌اند. مهم‌ترین شاخه‌های رشته حقوق عبارت‌انداز حقوق مدنی، حقوق تجارت، حقوق کیفری، حقوق اساسی و حقوق اداری. البته شاخه‌های دیگری نظیر حقوق ثبت، حقوق بین‌الملل عمومی، حقوق سازمان‌های بین‌المللی و... نیز در گستره علم حقوق قرار دارند. چنانچه قصد ورود، تحصیل و اشتغال در رشته حقوق را دارید، توجه داشته باشید که لازمه اشتغال در پردرآمدترین شغل های رشته حقوق، دانش حقوقی، تجربه و مهارت‌های نرم نظیر مهارت مذاکره و متقاعدسازی، اعتمادبه‌نفس و... است.

برای مطالعه مقالات بیشتر، به سایت استاد آنلاین، نخستین آموزشگاه مجازی رشته حقوق مراجعه کنید.