به گزارش همشهری آنلاین با شروع جنگ تحمیلی روستاهای مرزی در استان‌های آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام و خوزستان خالی از سکنه شد. بعد از جنگ تحمیلی هم زمین‌های مین‌گذاری شده، مانعی برای بازگشت روستاییان بود.
با پاکسازی زمین‌ها بازگشت به روستاهای مرزی آغاز شد و به تازگی عملیات بازسازی و احیای روستاهای مرزی برارعزیز، قلعه‌سفید و هدایت در قصرشیرین کرمانشاه آغاز شده است.
روستا زنده می‌ماند
اهالی روستاهای مرزی آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام و خوزستان روزهای نخست جنگ تحمیلی با دست خالی مقابل دشمن ایستادند. چندی بعد که قرار شد روستاها را خالی کنند تا نیروهای نظامی مستقر شوند راهی شهرها و روستاهای اطراف شدند. سیدآزاد حسینی، یکی از اهالی روستای مرزی بله‌بزان کرمانشاه که زمزمه احیای آن نیز شنیده می‌شود، آن روزها را به خوبی به‌خاطر دارد و به همشهری می‌گوید: «کوچ غیرمنتظره، ما را ساکن شهر پاوه کرد. مهاجرت به شهر باعث شد برخی دستفروشی کنند. سقزچینی و بنه‌چینی هم بلد بودیم.»
حسینی از اواخر سال ۱۳۶۶که آتش جنگ آرام شده بود اینطور می‌گوید: «فکر باغ‌های انار و گردو از ذهن ما بیرون نمی‌رفت. اهالی حدود ۵کیلومتر را پای پیاده طی می‌کردند تا به روستا برسند و باغ تشنه را آبیاری کنند.»
حسینی ادامه می‌دهد: «آن زمان روستا ۱۰۰خانوار داشت. روستاهای مرزی که جان بگیرد مبادلات مرزی هم رونق می‌گیرد.»
جبار مظلوم، از اهالی روستای مرزی قلعه‌سفید کرمانشاه است که مویی سپید کرده و از آن روزگار سینه‌ای پر از خاطره دارد. می‌گوید: «زمین‌های کشاورزی در روستایی که بیشتر از ۳۰سال است از آن مهاجرت کردم، هنوز هم برایم خیلی ارزش دارد. گندم می‌کاشتم.» او به همراه خانواده به اسلام‌آباد غرب مهاجرت کرد. چند سال بعد دوباره راهی شهر دیگری شد. می‌گوید: «با جان و دل به روستا برمی‌گردم.»
تقویت مرز با احیای روستاهای مرزی
مدیر امور روستایی کرمانشاه، حریم مرز را یکی از عوامل مهم برای احیای روستاهای مرزی می‌داند و به همشهری می‌گوید: «حریم مرز مدت‌ها ۵کیلومتر بود که اجازه هیچ ساخت وسازی داده نمی‌شد. الان به کمتر از یک کیلومتر رسیده است.»
امیر خسروانی ادامه می‌دهد: «برخی از این روستاییان به استان‌های اطراف و حتی کرج، تهران و شهرهای شمالی مهاجرت کردند و چندان تمایلی به بازگشت ندارند. احیای روستاهای مرزی خالی از سکنه به تقویت مرز نیز کمک می‌کند.»
به‌گفته خسروانی، اجرای سامانه گرمسیری (طرح توسعه منابع آب و خاک برای پیشرفت و توسعه مناطق مرزی) یکی از مشوق‌های بازگشت روستاییان است. کرمانشاه ۳ هزار و ۱۹۵روستا دارد که ۶۰۰ روستا خالی از سکنه است. به‌گفته فرشاد سلیمانی، بخشدار مرکزی قصرشیرین ۷۲ قطعه زمین در روستای برارعزیز به مالکان برای بازسازی واحدهای مسکونی واگذار می‌شود. ۵۰قطعه آن به افرادی که کد بازسازی دارند به‌صورت بلاعوض و رایگان واگذار می‌شود و ۲۲ قطعه آن نیز مربوط به مالکانی است که اکنون در قید حیات نیستند و قرار است با معرفی نماینده ورثه برای دریافت زمین معرفی شوند. طبق طرح هادی روستای برارعزیز هریک از واحدهای مسکونی ۳۴۵ مترمربع مساحت دارد.
شمارش معکوس برای بازگشت به روستا
۳۷۱ کیلومتر مرز مشترک ایران با عراق باعث شده تا با آغاز جنگ تحمیلی روستاهای مرزی خالی از سکنه شود. بعد از پایان جنگ تحمیلی روستاییان مشتاق بودند به خانه و زندگی خودشان در روستا بازگردند.
رئیس کمیته مرز کمیسیون امنیت ملی مجلس دلایل خالی ماندن روستاهای مرزی را اینطور به همشهری توضیح می‌دهد: «به‌دلیل کاشت مین و انواع و اقسام مواد منفجره در عمق ۳تا ۵کیلومتری در مرزهای استان‌های غربی امکان بازگشت فراهم نبود. دلیل احیا نشدن این روستاها ازدحام مین و تراکم مواد منفجره بود. در همین مناطق پاکسازی شده هم شهدای بسیاری داشتیم که بر اثر انفجار مین به شهادت رسیدند.» شهریار حیدری می‌افزاید: «بعد از گذشت ۵ سال از جنگ تحمیلی شورای عالی امنیت مصوبه‌ای داشت که با توجه به ملاحظات وضعیت امنیت مرزها قرار شد تا ۵کیلومتر از مرز خالی از سکنه باشد و بعد شد ۳کیلومتر تا اینکه در جلسه شورای امنیت پایدار استان غربی (ایلام، آذربایجان غربی، کرمانشاه و کردستان) مصوب شد که روستاهای مرزی در محل قبلی خود احیا شود.»
حیدری بیشترین روستاهای خالی از سکنه را در استان کرمانشاه معرفی می‌کند و دلیل آن را هم تراکم بالای مین و کاشت آن در عمق زیاد از نیم تا ۳متر در زمین می‌داند و می‌گوید: «آذربایجان غربی، کردستان، ایلام و خوزستان فرآیند شبیه هم از نظر پاکسازی مین برای بازگشت دارند. چند روستا در هورامانات، پاوه و ثلاث باباجانی در کرمانشاه به شرایط قبلی خود بازگشتند، اما روستاهای سرپل ذهاب، گیلانغرب و قصرشیرین موفق به بازگشت نشدند تا اینکه در اوایل مجلس یازدهم پیگیری‌های زیادی با کارویژه مرز شورای امنیت کشور انجام شد و در نهایت به‌عنوان الگو ۳روستای برارعزیز، قلعه‌سفید و هدایت در قصرشیرین کرمانشاه کلنگ‌زنی شد.»
حیدری تأکید می‌کند با اعتبار طرح هادی برای این روستاها بازگشت روستاییان میسر می‌شود و موضوع قابل توجه امنیت پایدار برای این روستاهاست: «فعالیت برای روستای برارعزیز شروع شده و مردم روستا هم مشتاق بازگشت هستند. تنها گره بازگشت مردم مرزی در کرمانشاه فقط اعتباری است که دولت باید در قالب بنیاد مسکن منظور کند.» حیدری تأکید می‌کند: «مرغوب‌ترین زمین‌های کشاورزی در کرمانشاه در دیواره مرزی است. زمین‌های کشاورزی دشت ذهاب بهترین زمین کشاورزی غرب کشور است. از این‌رو بازگشت روستاییان به روستاهای مرزی به توسعه کشاورزی در این منطقه هم کمک می‌کند.»
بیشتر بخوانید:
بازگشت زندگی به روستاها | روستاها دوباره متولد می‌شوند؟
تولد دوباره یک روستا بعد از ۲۵سال