همشهری‌آنلاین- گروه سیاسی: هفتمین روز خردادماه ۱۳۹۹ بود که مجلس یازدهم آغاز به‌کار کرد؛ مجلسی که با صفت «مجلس انقلابی» شناخته شد و انتظارات ویژه‌ای درمیان مردم از نمایندگان این دوره شکل گرفت. اگرچه ارزیابی‌های متفاوتی از میزان موفقیت مجلس یازدهم وجود دارد، اما بررسی فهرست وعده‌ها و میزان تحقق آنها، نشان می‌دهد بخش قابل‌توجهی از راهبردهای مدنظر این مجلس محقق شده و نمایندگان توانسته‌اند گام‌های موثری درمسیر رفع مشکلات موجود در کشور، در حوزه‌های مختلف بردارند. نکته اینجاست که به‌نظر می‌رسد مجلس یازدهم موفق شد با عبور از رویکردهای منفعلانه گذشته، فعالانه برای رفع مشکلات اقدام کند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد از ۲۲ حوزه احصا شده، نمایندگان در ۹ حوزه موفق به تحقق ۱۰۰ درصدی وعده‌ها شده‌اند و درحدود ۹ حوزه دیگر نیز وعده‌ها بین ۷۰ تا ۸۰ درصد محقق شده‌اند. این‌درحالی است که براساس بررسی‌های انجام شده. در دو حوزه نیز مجلس یازدهم موفق به تحقق وعده‌ها نشده‌است.
۱
وعده: اصلاح ساختار بودجه
میزان تحقق: ۱۰۰ درصد
اقدام‌های انجام شده
- تصویب قانون برخی احکام مربوط به اصلاح ساختار بودجه کشور
- اصلاح ماده۱۸۲ آیین‌نامه داخلی مجلس برای دو مرحله‌ای کردن بررسی بودجه و جلوگیری از افزایش سقف بودجه
- ایجاد سامانه بودجه‌ریزی برای نظارت آنلاین بر محل هزینه کرد بودجه
- اقدام‌های انجام شده ازسوی مجلس منجر به تحقق تقریبا ۱۰۰ درصدی درآمدهای بودجه سال ۱۴۰۱ شد
۲
وعده: تغییر نظام مالیاتی به نفع مردم
میزان تحقق: ۸۰ درصد
اقدام‌های انجام شده
- اصلاح قانون مالیات بر ارزش‌افزوده
- کاهش مالیات واحدهای تولیدی
- حذف معافیت‌های مالیاتی قشرهای پردرآمد
- شفافیت نظام مالیاتی
- سامانه‌محور کردن نظام مالیاتی
- وضع مالیات پلکانی بر حقوق‌ها
- تصویب قانون مالیات بر خودروها و خانه‌های لوکس
- طرح مالیات بر مجموع درآمد(تصویب نشد)
۳
وعده: مالیات بر عایدی سرمایه
میزان تحقق: ۱۰۰ درصد
اقدام انجام شده: تصویب طرح مالیات بر سفته‌بازی و سوداگری
طرح مالیات بر عایدی سرمایه ازجمله طرح‌هایی بود که باهدف کاهش سوداگری و کاهش التهاب بازارها در بخش‌های مختلف از مسکن گرفته تا ارز و خودرو و برای سوق‌دادن سرمایه‌ها به بخش مولد، مطرح شد و پس از رفت و برگشت میان مجلس و شورای‌نگهبان، در آستانه نهایی شدن قرار دارد. این درحالی‌است که کارشناسان معتقدند بهبود وضعیت اقتصاد کشور در گرو حذف سوداگری است؛ موضوعی که اجرایی شدن قانون «مالیات بر عایدی سرمایه» نقش مهمی در تحقق آن دارد.
۴
وعده: سیاست‌های حمایتی فراگیر به‌ویژه برای طبقه محروم جامعه
میزان تحقق: ۸۰ درصد
اقدام‌های انجام شده:
- تصویب قانون حمایت از خانواده
- تصویب ثبت‌نام متقاضیان یارانه
- تصویب ثبت‌نام سهام عدالت
- بیمه رایگان ۵ میلیون نفر
- تصویب ارائه کالابرگ به مردم درصورت حذف ارز ترجیحی (اکنون ۷ دهک امکان استفاده از کالابرگ را دارند)
۵
وعده: حذف انحصارها و تسهیل دریافت مجوز
میزان تحقق: ۱۰۰ درصد
اقدام انجام شده: تصویب قانون صدور مجوزهای کسب‌وکار
قانون تسهیل صدور مجوزهای کسب‌وکار درحالی در مجلس یازدهم تصویب و در دولت سیزدهم اجرایی شد که کارشناسان معتقدند ازجمله قوانینی به‌شمار می‌رود که اجرایی سازی مناسب آن، می‌تواند بسیاری از مشکلات حوزه تولید را رفع کند و به رونق فعالیت‌ها دراین عرصه بینجامد.
۶
وعده: تحول در حوزه بازار سرمایه
میزان تحقق: ۵۰ درصد
اقدام‌های انجام شده:
- تصویب طرح اصلاح قانون بازار سرمایه در کمیسیون
- اختصاص یک درصد از منابع صندوق توسعه ملی به صندوق تثبیت بازار سرمایه در بودجه ۱۴۰۲
۷
وعده: توجه به حوزه دانش‌بنیان
میزان تحقق: ۱۰۰ درصد
اقدام انجام شده: تصویب قانون جهش تولید دانش‌بنیان
قانون جهش تولید دانش‌بنیان ازجمله گام‌های راهبردی مجلس یازدهم در حوزه توسعه فعالیت‌های دانش‌بنیان در کشور به‌حساب می‌آید که علاوه‌بر تسهیل امور بورسی، گمرکی و صادراتی برای شرکت‌های دانش‌بنیان باهدف رونق تولید و صادرات آنها، بستر مناسبی برای حفظ نخبگان در کشور به‌وجود می‌آورد.
۸
وعده: تبدیل وزارت خارجه به وزارت امورخارجه و تجارت بین‌الملل
میزان تحقق: ۰ درصد
در نخستین‌ماه‌های آغازبه‌کار مجلس یازدهم بود که برخی نمایندگان ضمن اشاره به ضرورت توسعه دیپلماسی اقتصادی در وزارت امور خارجه، تاکید کردند که برای ساماندهی فعالیت‌ها دراین حوزه، نام وزارت خارجه نیز باید به «وزارت خارجه و تجارت و امور بین‌الملل» تغییر یابد. با این وجود اما، علی‌رغم گام‌های موثر مجلس در حوزه تقویت دیپلماسی اقتصادی، وعده تبدیل وزارت امورخارجه به وزارت امورخارجه و تجارت بین‌الملل محقق نشد.
۹
وعده: بهبود قوانین حوزه مسکن
میزان تحقق: ۱۰۰ درصد
اقدام‌های انجام شده:
- تصویب قانون مالیات بر خانه‌های خالی
- تصویب قانون جهش تولید مسکن
- تصویب طرح کنترل اجاره بهای مسکن
۱۰
وعده: اتصال سامانه‌های کشور به‌صورت شبکه‌ای
میزان تحقق: ۱۰۰ درصد
اقدام انجام شده: تصویب قانون مدیریت داده‌ها و اطلاعات ملی
قانون مدیریت داده‌ها و اطلاعات ملی، مشتمل بر ۱۲ماده و ۹تبصره، پس‌از تصویب در ۳۰شهریورماه ۱۴۰۱ ازسوی مجلس، در ۲۰مهرماه همان سال به تایید شورای‌نگهبان رسید. مهم‌ترین کارویژه این قانون، ارائه منسجم خدمات به مردم است که در بسیاری از حوزه‌ها گره‌گشای چالش‌های موجود خواهد بود.
۱۱
وعده: برخط شدن حسابرسی دیوان محاسبات
میزان تحقق: ۱۰۰ درصد
اقدام انجام شده: قبل از مجلس یازدهم گزارش تفریغ بودجه با یک‌سال تاخیر تقدیم مجلس می‌شد که عملا بی‌فایده بود، اما اکنون گزارش‌ها تا ۶ماه زودتر به دست مجلس می‌رسد تا بتوان فرایند بودجه‌ریزی را مبتنی بر این گزارش‌ها انجام داد.
۱۲
وعده: تحول در درون مجلس
میزان تحقق: ۷۰ درصد
اقدام‌های انجام شده:
- برگزاری جلسه‌های متعدد کارشناسی
- ایجاد سامانه جمع‌سپاری برای دریافت پیشنهادهای مردمی هنگام بررسی طرح‌ها و لوایح
- پخش زنده تلویزیونی صحن علنی مجلس برای نخستین‌بار
- شایسته‌سالاری با برگزاری آزمون برای جذب دبیران کمیسیون‌های تخصصی مجلس
- ایجاد شورای هماهنگی مجلس برای تعیین اولویت‌ها و هدفمندسازی اقدام‌ها با حضور روسای کمیسیون‌ها و اعضای هیئات‌رئیسه
اگرچه مجلس یازدهم در ایجاد تحول در عرصه شفاف‌سازی، مردمی‌سازی، هوشمندسازی و کارآمدسازی تا حدود زیادی موفق عمل کرده، اما عدم تصویب طرح «کمیسیون محوری» و همچنین عملی نشد اصلاح ساختار هیات نظارت بر رفتار نمیاندگان موارد قابل توجه دراین حوزه به‌شمار می‌رود.
۱۳
وعده: تسهیل کار صادرکنندگان خوش‌حساب
میزان تحقق: ۰ درصد
تسهیل فعالیت‌های صادرکنندگان خوش‌حساب یکی از وعده‌های مجلس یازدهم به‌حساب می‌آید که با اقدام مشخصی همراه نشد. اگرچه مجلس یازدهم با همراهی دولت‌سیزدهم گام‌های موثری درمسیر رونق تولید و صادرات برداشته، اما تسهیل فعالیت‌های صادرکنندگان خوش‌حساب با قانون یا اقدام مشخصی همراه نشده‌است.
۱۴
وعده: اصلاح قوانین برای کنترل ارزش پول ملی و تورم
میزان تحقق: ۷۰ درصد
اقدام‌های انجام شده:
- ورود به اوضاع آشفته صندوق‌های بازنشستگی برای رفع ناترازی صندوق‌ها
- رعایت سقف منابع و مصارف بودجه‌های سنواتی
- اصلاح قانون مبارزه با قاچاق و کالا
۱۵
وعده: تصویب قوانین مهم برجا مانده
میزان تحقق: ۸۰ درصد
اقدام‌های انجام شده:
- قانون واردات خودروهای کارکرده
- قانون ساماندهی صنعت خودرو
۱۶
وعده: مدیریت تعارض منافع
میزان تحقق: ۸۰ درصد
اقدام انجام شده: تصویب کلیات لایحه مدیریت تعارض منافع
۱۷
وعده: حمایت از افشاگران فساد
میزان تحقق: ۱۰۰ درصد
اقدام انجام شده: تصویب قانون حمایت از افشاگران فساد
۱۸
وعده: ساماندهی بافت‌های فرسوده و حاشیه شهرها
میزان تحقق: ۱۰۰ درصد
اقدام‌های انجام شده:
- تکلیف واگذاری زمین‌های دولتی در محدوده شهرها تا سقف ۲۰ درصد برای بازآفریتی بافت‌های فرسوده و حاشیه‌های شهر
- اختصاص تا ۴۰ درصد تخفیف در قیمت واحدهای نوساز در فرایند «کلید به کلید» در بافت فرسوده و حاشیه‌ای
- اجازه واگذاری مالکیت اعیانی سکونت‌گاه‌های غیررسمی به ساکنان آن
۱۹
وعده: توسعه حمل‌ونقل عمومی
میزان تحقق: ۷۰ درصد
اقدام‌های انجام شده:
- اختصاص ۵۰درصد تسهیلات مالی خارجی دریافتی به تامین ناوگان و تجهیزات قطارشهری
- مجوز انتشار ۳۰همت اوراق بهادار برای توسعه حمل‌ونقل عمومی
- اختصاص ۲۵درصد از عوارض شهرداری‌ها و دهیاری‌ها از فروش حامل‌های انرژی به‌منظور نوسازی ناوگان حمل‌ونقل‌عمومی
۲۰
وعده: اصلاح نظام بانکی
میزان تحقق: ۷۰ درصد
اقدام‌های انجام شده:
- تصویب و ابلاغ قانون اصلاح ساختار بانک‌مرکزی پس‌از ۵۰ سال
- قرار گرفتن طرح بانکداری جمهوری‌اسلامی در دستورکار صحن علنی
۲۱
وعده: نظارت موثر بر شرکت‌های دولتی
میزان تحقق: ۵۰ درصد
اقدام انجام شده: شفافیت بودجه شرکت‌های دولتی در بودجه سنواتی
۲۲
وعده: شفافیت
میزان تحقق: ۷۰ درصد
اقدام انجام شده: انتشار آرای بیش‌از ۲۲۰نماینده در سایت مجلس
«شفافیت» یکی از مهم‌ترین وعده‌های مجلس یازدهم بود که با پیگیری‌های قابل‌توجهی نیز همراه شد. دراین میان اگرچه طرح موسوم به شفافیت قوای سه‌گانه یکی از مهم‌ترین و نخستین اقدام‌های مجلس دراین حوزه بوده، اما همچنان بلاتکلیف مانده و در رفت‌و برگشت‌های متعدد میان مجلس، شورای‌نگهبان و مجمع تشخیص مسلحت‌نظام سرنوشت آن همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.