همشهری آنلاین - محمد سرابی: از آنجا که در این مدت ظاهر درخت سالم باقی می‌ماند، باید از ابزارهای الکترونیک برای سنجش تراکم و مقاومت درختان استفاده کرد. کاری که از مدتی قبل در شهرداری تهران هم شروع شده است و در مناطق مختلف با استفاده از روش توموگرافی، استحکام درختان را ارزیابی می‌کنند. در اینجا نگاهی می‌کنیم به روش‌های مشابه در دیگر شهرهای جهان.
جنگ بلوط‌ها
مدتی قبل تعدادی نهال از گونه بلوط رورال در شهر ویلمینگتون در ایالت کارولینای شمالی کاشته شد تا به مجموعه درختان این شهر افزوده شود اما حالا که نتیجه توموگرافی درختان منتشر شده است، شهرداری تصمیم گرفت که این درختان را حذف کند. این درختچه‌ها به‌دلیل رشد سریع انتخاب شده بودند تا سرانه فضای سبز را افزایش دهند اما بعد از چند فصل مشخص شد که گونه بلوط رورال به‌دلیل تطبیق نداشتن با زیست‌بوم شهر میزبان آفت‌های زیادی شده است و درختان بلوط قدیمی هم تحت‌تأثیر این آفات قرار گرفته‌اند. تعداد درختچه‌های رورال آنقدر زیاد بود که از بلوط‌های محلی بیشتر شده بودند درحالی‌که بلوط محلی درخت سنتی این شهر محسوب می‌شود. داخل تنه رورال‌ها دچار پوسیدگی شدید با قارچ‌هایی شده است که قابل درمان نیستند و به‌تدریج به سمت بیرون حرکت می‌کنند تا جایی که پوسیدگی تمام تنه را از بین می‌برد. شهرداری اعلام کرده است که حتی اگر این بیماری درمان شود بازهم نمی‌شود از این درختان انتظار داشت که عمر طولانی داشته باشند درحالی‌که برای حفظ فضای سبز شهر به درختان کهنسال نیاز است. به محض اینکه علائم پوسیدگی روی درخت‌های جدید مشاهده شد گیاه‌پزشکان شروع به ارزیابی سلامتی همه درختان بلوط کردند و متوجه شدند قارچ‌ها ممکن است از بلوط‌های جدید به بلوط‌های سنتی منتقل شوند. ۱۶ درخت کاملا آلوده شناسایی و در برنامه حذف قرار گرفتند. حالا گونه‌های دیگر از بلوط برای غرس کردن در این شهر پیشنهاد شده‌اند اما این‌بار معیار، مقاومت دربرابر بیماری است و نه رشد سریع. نکته دیگری که باید در کاشت درخت‌های جدید مورد توجه قرار گیرد و قبلا از آن غفلت شده بود، فاصله محل کاشت درختان جدید و درخت‌های قدیمی است تا بیماری‌های احتمالی کمتر امکان انتقال داشته باشند. انتخاب محل جدید خارج از نقشه فضای سبز شهرداری، به معنی ایجاد شبکه آبیاری جدید است که حداقل باید یک سال و نیم برقرار باشد تا درخت به رشد کافی برسد و بتواند نیاز آب خود را از طبیعت به‌دست بیاورد.
درختانی که پوسیدگی تنه واضح دارند به سرعت قطع می‌شوند اما برای درختانی که مشکوک به بیماری هستند باید ارزیابی‌های بیشتری انجام شود. گروه درخت‌کاری شهرداری اعلام کرده است که در زمینه تشخیص سلامتی گیاهان می‌تواند به مهارت و تجربه متخصصان خود تکیه کند و نیازی به توموگرافی نیست. مدتی قبل از قطع هر درخت تابلویی در مقابل آن نصب می‌شود تا اهالی محله را از روز و ساعت عملیات قطع درخت با خبر کند.
هرس دائمی شاخه‌ها
در سال ۲۰۰۳ زنی به‌نام هیندا سگال بر اثر سقوط درخت افرا در شهر نیویورک کشته شد. سقوط درخت ممکن است در هر محله‌ای از شهر رخ دهد اما مشکل اینجا بود که درختان محله بروکیل که این زن در آن زندگی می‌کرد مدتی قبل ارزیابی شده بودند. کارگران شهرداری ۸ بار برای قطع درختان پوسیده به بروکیل رفته بودند و تعدادی از درختان را قطع کرده بودند اما یک درخت افرا را به جای خود باقی گذاشتند. این درخت نشانه‌هایی از پوسیدگی، ابتلا به بیماری قارچی و تجمع بیش از حد حشرات را داشت که این موارد علائم سستی تنه آن بود. وقتی درخت افتاد و یکی از شاخه‌های آن باعث مرگ سگال شد، شهرداری مجبور به پرداخت غرامت شد. اکنون نه فقط درختان پوسیده بلکه شاخه‌هایی که مشکوک به پوسیدگی باشند هم در چرخه ۵ یا ۷ ساله و در فصل زمستان قطع می‌شوند. در مناطقی که هم احتمال پوسیدگی درخت زیاد باشد و هم جمعیت زیادی در آن رفت‌وآمد می‌کنند مثلا مرکز بوستان‌ها، هر ۲ هفته یک‌بار سلامت ظاهری درخت ارزیابی می‌شود و درصورتی‌که علائم پوسیدگی دیده شود معاینه‌های بیشتر ازجمله سنجش تراکم تنه با استفاده از ابزارهای الکترونیکی صورت می‌گیرد. یکی از انواع درخت‌هایی که در معرض خطر پوسیدگی قرار دارد چنار دورگه است که از ترکیب ۲ گونه درخت چنار متفاوت ساخته شده است و پوسیدگی قارچی می‌تواند مرکز تنه آن را کاملا سست کند.
قطع درخت ۱۰۰ ساله
بعد از اینکه در لندن یک درخت پوسیده قدیمی قطع شد، مخالفان قطع درختان گفتند که باید کاری برای حفظ آن انجام می‌شد. این درخت بیشتر از ۱۰۰ سال عمر داشت و در مقابل دبیرستانی به نام سنت برنارد قرار گرفته بود اما پوسیدگی تنه آن باعث شد که شهرداری برای جلوگیری از خطر آن را قطع کند. شورای محلی اعلام کرده که تمام تلاش‌ها برای طولانی‌تر کردن عمر درخت انجام شده است و سنجش‌هایی که با ابزارهای مختلف صورت گرفته ثابت کرده که تنه درخت مقاومت لازم را نداشته است. دلیل اصلی پوسیدگی درخت محله ساوتندسی، آلودگی با قارچ‌های بیماری‌زا بود.
شرق اروپا
حدود یک سال قبل شهرداری پوزنان در غرب لهستان کار سنجش پوسیدگی درختان قدیمی این شهر را آغاز کرد. این کار ابتدا در دو پارک سولاسکی و ودویچسکی انجام شد. پوزنان یکی از مراکز جمعیت در شرق اروپا است که مدتی جزو آلمان بود و سابقه سکونت در آن به ۱۰۰۰ سال قبل می‌رسد. ایجاد بوستان‌های عمومی در آن هم در قرن‌های قبل انجام شده است و حالا درختان کهنسال زیادی در آن وجود دارد. در بوستان روگالین گردشگران به دیدن درختانی می‌روند که دور تنه آنها ۶ یا ۷ متر است. در سال‌های اخیر ساکنان پوزنان شاهد از میان رفتن درختان کهنسال زیادی بودند که بخشی از آن به‌دلیل پوسیدگی تنه درختان قدیمی رخ داد. این درختان قادر به مقاومت در برابر تغییرات آب و هوایی جدید نبودند و بیماری‌های متعدد باعث مرگ آنها شد. شهرداری در سال ۲۰۲۱ پروژه‌ای برای جایگزینی درختان قطع شده اجرا کرد که در آن باید در محل هر درخت قدیمی نهال تازه‌ای کاشته شود. گونه‌های جدید براساس مقاومت در برابر پوسیدگی و همینطور گرمای هوا انتخاب شدند.
قارچ به ریشه زده است
شهرداری شهر استیتسویل در ایالت کارولینای شمالی برنامه‌ای برای حذف درختان پوسیده اجرا کرده است که در آن حداقل ۲۰ درخت برای حفظ سلامتی دیگر گیاهان حذف می‌شوند. بیشتر این درختان از نوع بید، بلوط و زبان گنجشک هستند که با قارچ‌هایی مانند ویپینگ کانک و هیپوکلیسون آلوده شده‌اند. قارچ ویپینگ ریشه درخت بلوط را سست می‌کند تا جایی‌که خطر سقوط آن زیاد می‌شود. قارچ هیپوکلیسون هم زیر پوست نفوذ می‌کند و به‌تدریج تنه درخت را از بین می‌برد. در ارزیابی شهرداری استیتسویل علائم دیگری مانند تغییر شاخه‌ها و برگ‌ها هم بررسی می‌شود و اگر همه نشانه‌ها حاکی از پوسیدگی کامل درخت باشد، در مدت یک هفته درخت حذف می‌شود. در مرحله اول تاج درخت قطع و بعد تنه آن هم بریده می‌شود. درختانی که به‌دلیل توفان به یک سمت کج شده باشند هم در اولویت حذف قرار دارند زیرا احتمال داده می‌شود که ریشه آنها به‌دلیل پوسیدگی ناشی از قارچ سست شده باشد.
مقاومت‌سنج
رسیستوگراف ابزاری برای سنجش مقاومت چوب است که در سال ۱۹۸۶ در آلمان ساخته شد. این وسیله که شبیه یک تفنگ ساخته شده است روی تنه درخت قرار می‌گیرد و با فرستادن مته کوچکی به درون بدنه گیاه، میزان مقاومت و تراکم آن را اندازه می‌گیرد. از رسیستوگراف می‌توان برای سنجش مقاومت الوارهای چوبی و حتی قطعات چوبی که در سازه‌ها نصب شده است هم استفاده کرد. انواع قدیمی این دستگاه نتیجه ارزیابی مقاومت چوب را به شکل یک نمودار کوچک چاپ می‌کردند و دستگاه‌های جدید آن را به‌صورت فایل‌های رایانه‌های نشان می‌دهند. این دستگاه سریع‌تر از توموگراف کار می‌کند اما نتیجه آن به اندازه توموگرافی دقیق نیست و در درختان بزرگ، ممکن است مشخصات لایه‌های عمیق تنه را نشان ندهد.
بیشتر بخوانید: قطع درختان در کشورهای دیگر دنیا چگونه است؟ | از حذف چنارها در سیدنی تا تضاد درخت و برق