همشهری آنلاین-لیلا شریف: اسکن درختان و شناسایی مشکلاتی که در پشت ظاهر سبز و ایستاده‌شان با آن درگیر هستند، این امکان را می‌دهد که قبل از وقوع حادثه‌ای خطرآفرین در رابطه با درختان پوسیده و ضعیف تصمیم گیری شود. کارشناسان ممکن است گاهی به‌دلیل وضعیت وخیم پوسیدگی درخت، حکم به قطع درخت بدهند و گاهی نیز مشکل با سربرداری و تزریق مواد مغذی به ریشه و تنه حل و فصل می‌شود تا از این طریق شهر شاهد بروز حوادث حاصل از سقوط درخت‌های پوسیده بر سر خودروهای پارک‌شده و عابران پیاده نباشد. اسکن و حفاظت از درختان تهران در کل شهر انجام می‌شود. مناطق۶، ۱، ۲، ۵ و ۹ در زمره بخش‌هایی هستند که خبر پایش درختان در آنها به گوش می‌رسد.
برای شناخت بیماری درختان چه می‌کنند؟
مانند انسانی که برای شناسایی بیماری نیازمند اسکن و انجام آزمایش‌های متعدد است، تمام مشکلات ریز و درشت درختان نیز با استفاده از توموگرافی(اسکن) عیان می‌شود. در توموگرافی، بخشی از کار با سرعت صوت سر و کار دارد چرا که صدا در محیط پیوسته با سرعت بیشتری حرکت می‌کند و در محیط‌های ناپیوسته (پوسیده) کمتر است. کارشناسان با اندازه‌گیری سرعت صوت می‌توانند به سالم‌بودن یا پوسیده‌بودن درخت پی ببرند. محسن مجدآبادی، رئیس اداره فضای سبز منطقه۲ شهرداری تهران در گفت‌وگو با همشهری به توضیح شیوه اسکن درختان شهر پرداخت و گفت: روند ساماندهی درختان به ۲ شکل برای درختان خشک و سبز پیگیری می‌شود، مسائل مربوط به درختان خشک از طریق کمیسیون ماده۷ پیگیری می‌شود و در این کمیسیون تصمیم می‌گیرند که آیا باید حکم به قطع درختی داد یا خیر؟ به‌گفته او «بررسی وضعیت درختان سبز و کهنسال مسیر دیگری را طی می‌کند. سنجش سلامت این دسته از درختان با شیوه توموگرافی انجام می‌شود؛ چراکه ممکن است ظاهر درختی، سالم و سبز اما از داخل دچار پوسیدگی باشد. از آنجایی که حتی دقیق نمی‌توان به میزان پوسیدگی درخت از طریق بررسی ظاهر پی برد، از روش توموگرافی یا همان اسکن درخت‌ها استفاده می‌کنیم. در این روش تمام اجزای درخت اسکن می‌شود تا مشکلات هر بخش از درخت عیان شود. برای انجام توموگرافی از ارتفاعات مختلف درخت، اسکن انجام می‌گیرد. به‌عنوان مثال، ۱۰سانتی‌متر بالاتر از پایین‌ترین قسمت تنه و بخش روبه‌روی درخت را اسکن می‌کنیم.»
درختان شهر چطور اسکن می‌شوند؟
برای اسکن درختان شهر از شیوه و دستگاه‌های خاصی استفاده می‌شود و کارشناسان در تمام مراحل مراقب هستند تا آسیبی به درخت وارد نشود: «یک‌سری میله‌های فلزی با سیم به یک دستگاه که از شیوه اولتراسونیک کار می‌کند، وصل هستند. سیستم اولتراسونیک با امواج صوتی عمل می‌کند. با توجه به قطر درخت، چند حفره بسیار کوچک، دور درخت ایجاد می‌شود. میله‌های فلزی وارد حفره‌ها و امواج صوتی به داخل تنه فرستاده می‌شود. نکته مهم این است که این حفره‌ها و امواج به شکلی تنظیم می‌شوند که آسیبی به درخت نرسد. با توجه به اینکه سرعت صوت در محل‌های مختلف متفاوت است، به ما کمک می‌کند تا اطلاعات دقیقی از درخت به‌دست بیاوریم.»
درختان کهنسال سبزی که اطلاعاتی در رابطه با پوسیدگی‌شان وجود ندارد و مسئولان فضای سبز مناطق نمی‌دانند که این درختان درصورت داشتن پوسیدگی در برابر چه سرعت وزش بادی تاب‌آوری دارند، با استفاده از توموگرافی رصد می‌شوند. کار با این دستگاه و اسکن درختان همچون انجام آزمایش خون و اسکن بدن برای انسان است. در همین راستا این اطلاعات و داده‌ها به‌تنهایی قابل تحلیل نیستند و باید به‌دست متخصصان برسند تا براساس آن برای درختان و سلامتشان تصمیم‌گیری شود. مجدآبادی در این رابطه توضیح داد: زمانی که دستگاه اولتراسونیک را برای اسکن به درخت وصل می‌کنیم به ما اطلاعات اولیه را می‌دهد. این اطلاعات به آزمایشگاهی با حضور ۵نفر از متخصصان و استادان دانشگاهی حوزه کشاورزی، بیوتکنولوژی و باغبانی برده می‌شود. این متخصصان تمام اطلاعات اسکن‌شده را بررسی می‌کنند و به ما می‌گویند که این درختان در کدام نقاط پوسیدگی و چقدر بافت چوب دارند و پوسیدگی‌شان چند درصد است؟ در مقابل کدام بادها تاب‌آوری دارند و احتمال سقوط‌شان در برابر وزش باد با چه سرعتی وجود دارد؟ حتی به ما گفته می‌شود که درخت پوسیده درصورت شکستن از کدام سمت ممکن است بشکند.
پس از آنکه تمام این نکات در قالب گزارشی به مسئولان شهری ارسال شد، نوبت به ارائه نسخه‌های درمانی شفابخش می‌رسد: «کارشناسان مربوطه با تحلیل گزارش‌ها به ما می‌گویند که برای هر درختی با مشکل خاص خود چه کاری انجام دهیم؛ اینکه باید ریشه را تقویت کنیم یا درخت را هرس و سربرداری کنیم و... در این گزارش اعلام می‌شود.»
تزریق مواد مغذی به تنه درختان
مهم‌ترین مشکل درختان اسکن‌شده مربوط به پوسیدگی داخلی درختان است که از نمای بیرونی تنه درخت به هیچ‌وجه قابل رؤیت نیست. رئیس اداره فضای سبز منطقه۲ شهرداری تهران در این رابطه تأکید کرد: پس از دریافت گزارش اسکن درختان در ابتدای امر گزارش به کمیسیون ماده۷ ارسال می‌شود؛ چراکه کمیسیون ماده۷ باید براساس اصول علمی دستور سربرداری، قطع درختان و... را صادر کند. بر این اساس ما دست به اقداماتی همچون حذف شاخه‌ها، ایجاد چال کود، سربرداری و... می‌زنیم. ممکن است یک درخت ۱۷متر ارتفاع داشته باشد و به ما اعلام شود که از ارتفاع ۱۰متری سربرداری شود تا درخت سبک شود و سقوط نکند. چال کود یک شیوه برای تغذیه ریشه درخت است که در اطراف درخت حفره‌های ۱.۵متری با شعاع ۵۰سانتی‌متر ایجاد و داخل آنها کود ریخته می‌شود تا در روند آبیاری، مواد مغذی به شکل مستقیم به ریشه درخت برسد.
به جز تغذیه ریشه، از شیوه دیگری به نام تغذیه تنه برای نجات درختان شهر استفاده می‌شود؛ موضوعی که مجدآبادی در تشریح آن گفت: یکی از اقداماتی که انجام می‌دهیم، مربوط به تزریق تنه است. در این شیوه مواد غذایی مستقیم به تنه تزریق می‌شود. این شیوه مانند تزریق سرم یا آمپول برای انسان عمل می‌کند. تزریق به تنه برای درختان کهنسال پیگیری می‌شود، چراکه ریشه این درختان تا ۵متر می‌تواند نفوذ کند و درخت تا ۱۰متر می‌تواند از ریشه مواد غذایی را دریافت کند. از یک ارتفاع بالاتر، دیگر درخت توان ندارد که مواد مغذی را به تنه برساند. به‌گفته رئیس اداره فضای سبز منطقه۲، در سال گذشته نزدیک به ۴۰درخت کهنسال با قطرهای بالاتر از ۱۵۰سانتی‌متر در این منطقه اسکن شده است؛ چراکه سقوط این درختان دردسرساز و موجب خسارت‌های مالی و جانی شدیدی خواهد شد: «به‌منظور جلوگیری از اتفاقات احتمالی دست به اسکن بخش داخلی درخت می‌زنیم. در شهریور سال گذشته بود که سقوط یک درخت کاملا سبز با قطر ۲۲۰سانتی‌متر در محدوده فرحزاد موجب خسارت به چند خودرو شد. کسی گمان نمی‌کرد که این درخت سقوط کند، اما متأسفانه با کم‌سرعت‌ترین باد، درخت افتاد و این اتفاق موجب شد تا به سرعت توموگرافی درختان منطقه را در دستور کار قرار دهیم. امسال نیز تلاش کردیم تا ۴۰درخت کهنسال دیگر را رصد کنیم. »
اولویت درختان ولیعصر برای اسکن
اسکن درختان و تیمار آنها محدود به یک منطقه خاص نیست و این موضوع در دستور کار تمام مناطق شهرداری قرار دارد. احسان خیراتیان صفایی، معاون خدمات شهری و محیط‌زیست منطقه یک نیز در رابطه با اسکن درختان در این منطقه توضیح داد: دلیل اصلی اسکن درختان این است که درختان منطقه به‌خصوص درختان چنار دارای قدمت بالایی هستند و حفظ و نگهداری‌شان برای ما بسیار ارزشمند است. برخی از آفت‌هایی که گریبانگیر درختان می‌شود، از داخل، درخت را دچار مشکل می‌کند و از ظاهر درخت چندان نمی‌توان به مشکل پی‌برد. بر این اساس درختان منطقه را با اولویت درختان ولیعصر(عج) در اولویت قرار دادیم. این کار ۳فاز خواهد داشت، اکنون فاز اول تمام‌شده است و در انتظار گزارش شرکت مشاور هستیم.
به‌گفته صفایی، اسکن درختان از سوی شرکت مشاور و مورد تأیید سازمان بوستان‌ها انجام می‌شود: «پس از آنکه گزارش به‌دست ما برسد، مبنای اقدامات لازم برای حفظ و نگهداری درختان قرار می‌گیرد. فاز اول اسکن درختان منطقه از تیرماه سال‌جاری شروع شد و تا اواخر شهریورماه در محدوده پارک‌وی تا حوالی خیابان پسیان ادامه داشت. فاز دوم نیز پس از دریافت گزارش در محدوده خیابان ولیعصر ادامه خواهد داشت و در فاز سوم نیز به درختان ارزشمند منطقه با قدمت بیش از ۶۰سال خواهیم پرداخت. تا پیش از این تمامی اقدامات مربوط به بررسی و حفظ سلامت درختان از طریق کلینیک گل و گیاه منطقه انجام می‌شد. متخصصان گیاه‌پزشکی در این کلینیک فعالیت می‌کنند و به شناسایی عوارض ظاهری درخت می‌پردازند و بر همین اساس دستورات لازم برای نگهداری و درمان را می‌دهند اما به‌طور کلی توموگرافی از دقت و عمق بسیار بالایی برخوردار است.»