همشهری‌آنلاین - گروه سیاسی: روز جمعه سید رسول موسوی، مدیرکل آسیای جنوبی وزارت امور خارجه ایران ضمن اعلام آغاز به کار سفرای ایران و پاکستان، بر مسئولیت رسانه‌های جمعی در تحکیم دوستی دو کشور تاکید کرد. وی با انتشار تصویری از دیدارش با محمد مدثر تیپو، سفیر پاکستان در تهران نوشت: «آقای مدثر وارد تهران شد؛ ساعاتی دیگر آقای امیری سفیر کشورمان وارد اسلام آباد می‌شود». موسوی با بیان اینکه مردم و مقام‌های هر دو کشور از بازگشت روابط به شرایط خوب همیشگی خوشحال هستند، تاکید کرد: «در شرایط کنونی مسئولیت رسانه‌های جمعی هر دو کشور برای تحکیم دوستی و برادری و خیلی سنگین است».
بازگشت سفرا
اظهارنظر مدیرکل آسیای‌جنوبی وزارت امورخارجه ایران درباره عادی‌سازی روابط تهران و اسلام‌آباد درحالی بود که محمد مدثر تیپو، سفیر پاکستان در تهران نیز همزمان با عزیمت به تهران برای ازسرگیری ماموریت دیپلماتیکش در ایران، در حساب کاربری رسمی خود در شبکه اجتماعی «ایکس» نوشت: «ایران و پاکستان قوی برای منطقه و ترویج روابط تاریخی و مردمی بسیار مهم هستند».
این درحالی است که مقام‌های پاکستانی طی روزهای اخیر بر اهمیت تقویت روابط تهران و اسلام‌آباد تاکید کرده‌اند. براین اساس هم بود که جلیل عباس جیلانی، وزیر امور خارجه پاکستان طی روزهای با تاکید بر اهمیت روابط برادرانه کشورش با ایران، تاکید کرد که سفر روزهای آینده وزیر امورخارجه ایران به اسلام‌آباد، گامی مهم در مسیر تحکیم همکاری‌های ضدتروریسم دو همسایه به‌حساب می‌آید.
توافق مهم ایران و پاکستان چیست؟
اینها درحالی است که ناظران تحولات منطقه معتقدند تهران و اسلام‌آباد علاقه‌ای به افزایش سطح تنش ندارند. درچنین شرایطی به‌نظر می‌رسد تنش‌های اخیر بیش‌از هر چیز دوطرف را به سوی همکاری‌های جدی‌تر ضد تروریستی سوق خواهد داد.
«چتم هاوس» یا همان «مؤسسه سلطنتی روابط خارجی» انگلیس در تازه‌ترین گزارش خود درباره تحولات اخیر در روابط ایران و پاکستان، که به قلم «چی‌تیج باجپایی» پژوهشگر ارشد جنوب آسیای این موسسه نوشته شده، تاکید کرده‌است با وجود اینکه برخی نگران سرریز درگیری‌های کنونی در خاورمیانه به منطقه جنوب‌آسیا هستند، اما این، موضوع مستقلی است و به کشورهای همسایه سرایت نخواهد کرد.
باجپایی دراین گزارش با اشاره به اینکه رویدادهای ماه‌های اخیر در خاورمیانه و دریای‌سرخ نقش ایران را به‌عنوان یک بازیگر ژئوپلتیک تاثیرگذار، بیش‌از پیش برجسته کرده، معتقد است: «تشدید تنش‌های اخیر میان ایران و پاکستان، نگرانی‌هایی را درباره سرایت احتمالی درگیری از خاورمیانه به جنوب‌آسیا افزایش داده‌است».
دراین گزارش با اشاره به تنش‌های اخیر در روابط ایران و پاکستان، عنوان شده‌است که در شرایط کنونی هر دو طرف به‌منظور ازسرگیری روابط دیپلماتیک به توافق رسیده‌اند و قرار است حسین امیرعبداللهیان، وزیر امورخارجه ایران در پایان ماه ژانویه، باهدف عادی‌سازی مجدد روابط به پاکستان سفر کند.
جلوگیری از گسترش دامنه تنش‌ها
باجپایی به برخی نگرانی‌های به‌وجود آمده پس‌از حملات متقابل ایران و پاکستانی به مواضعی در خاک یکدیگر اشاره می‌کند و می‌افزاید: «با وجود ترس از اینکه این تحولات، جبهه جدیدی را در درگیری و بی‌ثباتی جاری در خاورمیانه باز کند، اما هر دوطرف از این کار جلوگیری کرده‌اند. وزارت خارجه هر دو کشور اعلام کرده‌اند اقدام‌های آنان، صرفا تروریست‌های پناه گرفته در قلمرو یکدیگر را هدف قرار داده‌است»؛ موضوعی که نشان می‌دهد تنش‌های اخیر در روابط ایران و پاکستان ارتباط مستقیمی با تحولات جاری در خاورمیانه ندارد.
این گزارش با تاکید بر اینکه هیچ‌یک از این دو کشور خواهان گسترش تنش نیستند، تصریح می‌کند در شرایط کنونی پاکستان از یک‌سو با وضعیت نامناسب اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کند و ازسوی دیگر برای انتخابات سراسری ماه آینده آماده می‌شود. این‌درحالی است که توجه ایران نیز به تحولات جاری در خاورمیانه معطوف شده‌است.
ریشه تنش‌های مرزی میان ایران و پاکستان
باجپایی با تاکید بر اینکه برخلاف بی‌ثباتی‌های حاکم بر روابط پاکستان با هند و افغانستان، اسلام‌آباد از روابط نسبتا پایداری با ایران برخوردار بوده‌است؛ «ساعاتی پیش‌از حملات هوایی ایران، نخست‌وزیر موقت پاکستان، در حاشیه مجمع جهانی اقتصاد در داووس با وزیر امورخارجه ایران دیدار کرد. در همان روز دو کشور رزمایش دریایی مشترکی را در نزدیکی تنگه هرمز و خلیج‌فارس انجام دادند».
در ادامه این گزارش آمده‌است: «اگرچه گستردگی خصومت‌های اخیر بی‌سابقه بود، اما تنش‌ها و درگیری‌های مرزی موضوع جدیدی نیست. ایران و پاکستان مدت‌هاست که مشغول انتقاد از یکدیگر به‌دلیل عدم برخورد جدی با فعالیت‌های تروریستی در ۹۰۰ کیلومتر از خوط مرزی مشترک هستند».
باجپایی با تاکید بر اینکه در کانون این تنش‌ها، چند گروه تروریست قرار دارند، تصریح می‌کند: «در سمت پاکستان حرکت‌های تروریستی ازسوی گروهی وابسته به داعش موسوم به «جیش‌العدل» هدایت می‌شود. در سمت ایران اما، شورش بلوچ‌ها علیه دولت پاکستان، ریشه‌های ناسیونالیستی سکولار بیشتری دارد و خواستار یک دولت مستقل یا خودمختار بلوچ هستند».
خطر تشدید تصادفی تنش‌ها؟
در گزارش «چتم هاوس» به این نکته هم اشاره شده‌است که «درحالی‌که هیچ‌یک از دوطرف خواهان گسترش درگیری‌های مرزی نیستند، خطر پنهان تشدید تصادفی تنش‌ها وجود دارد، به‌ویژه در شرایطی که هر دوطرف به‌دنبال حفاظت از امنیت ملی خود هستند».
باجپایی به‌عنوان نویسنده این گزارش در پایان این‌گونه نتیجه می‌گیرد که «درحال‌حاضر، بعید به نظر می‌رسد تنش‌ها میان تهران و اسلام‌آباد بیشتر شود، چراکه ایران و پاکستان به‌جای هدف قرار دادن یکدیگر، بر خنثی‌کردن حرکت‌های تروریستی در داخل مرزهای خود متمرکز هستند. برخلاف ماهیت به‌هم پیوسته درگیری و بی‌ثباتی در خاورمیانه، تنش‌ها بین ایران و پاکستان نسبتاً مستقل است و بعید است به کشورهای همسایه و منطقه وسیع‌تر جنوب آسیا سرایت کند».