همشهری آنلاین - سحر جعفریان: این خوش‌اقبالان به پشتوانه چشمان رنگی، صورت خوش زاویه، موهای طلایی و بور، قد و قواره‌ای ورزیده و یا شاید هم پدرِ پولدار و پارتی، قدم به عرصه پر رزق و برق هنر هفتم گذاشته‌اند. آری؛ بدون دود چراغ خوردن یا استخوان خُرد کردن، شدند سوپراستارِ مَکش مَرگِ ما که با هر ژست و فیگورِ آرتیستیک‌شان در هر فِریم و قاب فیلمی، گویی قندِ خراسان در دل هواداران، آب می‌کنند. این میان، کودک بازیگر بودن از این قاعده غالب مستثنی که نیست، هیچ؛ بلکه خود، امتیاز و پشتوانه‌ای افزوده محسوب می‌شود که ضریب ورودِ تخصصی یا حتی غیرتخصصی افراد به تلویزیون و سینما را افزایش می‌دهد. بسیارند کودکانی با استعداد یا بی‌استعداد در هنر بازیگری که دست در دست والدین خود به دنبال آگهی‌های تبلیغاتی «فراخوان انتخاب بازیگر» و «استخدام بازیگر ویژه پژوه‌های سینمایی، تئاتر، مستند و تولید محتوای مجازی» در موسسه‌های فیلم‌سازی و آموزشگاه‌های بازیگری شتابان هستند.
اول رُخ بِنَما بعد تست بده!
آگهی فراخوان انتخاب بازیگر یکی از موسسات سینمایی معروف به نشانی الکترونیک بسیاری از افراد مرتبط و غیرمرتبط ارسال شده است. در محتوای چند سطری آگهی، این‌طور آمده: «برای تولید و ساخت چند فیلم کوتاه داستانی و یک پروژه سینمایی از علاقمندان و مستعدان عرصه بازیگری، کودک و نوجوان (رده سنی ۴ الی ۱۴ سال) دعوت می‌شود تا در مراحل مقدماتی و تست موسسه شرکت کنند.» در ادامه فراخوان نیز، چند نمره تلفن برای کسب اطلاعات بیشتر درج شده است. با یکی از نمره‌ها تماس می‌گیریم و فردی خوش‌صدا، توضیح می‌دهد: «ابتدا باید تصویری واضح از خود برایمان ارسال کنید تا آن را پیوست فُرمی کنیم که قرار است یک سری از مشخصات ظاهری و توانایی‌هایتان در آن ثبت شود.» بعد هم با حوصله شروع می‌کند به پرسیدنِ بیوگرافی، رزومه تحصیلی، شغلی و مهارتی. فُرم که تکمیل می‌شود، می‌گوید: «روزی که برای تست تشریف می‌آورید، هیچ هزینه و مبلغی از شما دریافت نمی‌شود. اما اگر در تست موفق بودید و برای پروژه‌ای انتخاب شدید، درصدی از قرارداد اولتان به حساب موسسه واریز خواهد شد.» در بیان رقمِ درصد نیز می‌گوید: «رقمش به عدد دستمزد و قرارداد شما بستگی داد.»
آل‌پاچینو و جودی فاسترِ بعد از این!
شانسِ انتخاب شدن در پروژه‌های تبلیغاتی تلویزیونی برای کودکانِ داوطلب بازیگری که چهره‌یشان با مشخصات چهره‌های اروپایی انطباق دارد، بیشتر است. نشان به نشان که تعداد قابل توجهی از این کودکان با رنگ و رو و بزک هایی تقریبا یکسان (دختر و پسر ۵ تا ۱۰ ساله) در دفتر کوچک یکی دیگر از موسسه‌های فیلم‌سازی به انتظار ورود کارگردان و تهیه‌کننده‌ای نام‌آشنا، نشسته‌اند. بعضی‌هاشان در حال مرور ذهنی و حتی عملی توصیه‌ها و نکاتی هستند که احتمالِ به چشمِ کارگردان آمدن هنگام تست را تا حدود زیادی افزایش می‌دهد. بعضی دیگرشان نیز سیسِ چاپلین، آل‌پاچینو، دنیرو، فریمن، هاپکینز، وینسلت، مونرو، جودی فاستر و چند تن دیگر از بزرگان سینمای جهان را به خود گرفته‌اند و دیالوگ‌هایی از آنها را به تقلید اجرا می کنند. دقیقا در همین لحظه است که پدران و مادران آن کودکانِ سوپراستار بعد از این(!) از زاد و ولدِ زیبارویانی به سانِ آنها، بادی به غبغب می اندازند و به اطرافیان چیزی مانند فخر می فروشند. مرد جوان با چهره ای خونسردِ متمایل به بی تفاوتی محض، جلو می آید و گویی به سلیقه و دلخواه خود، فقط دخترکان و پسران کوچک مو فرفری را برمی گزیند تا به اتاقی دیگر بروند برای تست. با لحنی صمیمی از مرد جوان می پرسیم: «این تست و انتخاب، هزینه‌ای هم دارد؟» بی تعارف، پاسخ می‌دهد: «ما مثل خیلی موسسه‌ها و آموزشگاه‌های دیگر که احتمالا رفته‌ای، کلاهبردار نیستیم! اگر فرزندتان برای بازی در پروژه‌ای انتخاب شود، آن وقت هزینه می‌گیریم.»
شیطنت کودکانه یا مهارت بازیگری
روی بخش هایی از دیوار دفتر موسسه، پوسترهایی بزرگ از کودکان بازیگر که در صحنه‌هایی از فیلم‌های برتر ایران و جهان خوش درخشیده‌اند، جلوه می‌کند؛ «نرگس و نسرین» خواهران غریب، «سعید» میم مثل مادر، «علی» بچه‌های آسمان، «مجید» قصه‌های مجید، «علی» خورشید، «مکالی کالکین» تنها در خانه، «ناتالی پورتمن» لئون حرفه‌ای، «هالی جوئل آزمنت» حس ششم، «دنیل ردکلیف» هری‌پاتر، «جیدن اسمیت» در جستجوی خوشبختی، «هنری توماس» ای‌تی و چند تایی دیگر. نمایشگری هم یک تیزر تبلیغاتی کوتاه و انگیزشی از پروسه انتخاب کودک بازیگر، آموزش های اولیه و تخصصی، بستن قرارداد پروژه، گریم، بازی و در نهایت کسب شهرت های یکهویی و جوایزی که آرزوس بلند و حسرت دراز بسیاری از خاک صحنه خوردگان است، پخش می‌کند. از اتاق تست، گاه صدای قهقهه‌های طولانی و گاه صدای سوزناک گریه و شیون کودکان داوطلب بازیگری می‌آید. هر چند دقیقه یکبار نیز کودکی از اتاق خارج می‌شود و با خوشحالی یا ناراحتی به آغوش والدینش می‌خزد. مرد جوان، همچنان بی‌تعارف و بی‌تفاوت است که خطاب به چند نفری از والدین بدون مقدمه می‌گوید: «به صرف اینکه فرزندتان خجالتی نیست یا چند حرکت بامزه بلد است نباید رویای خودتان یعنی بازیگری را به او القا و اجبار کنید! استعدادی اگر در این زمینه نداشته باشند بعد از تست ناموفقشان، آسیب روحی و روانی می بینند؛ آسیب هایی که ممکن است تا همیشه هم خودشان و هم اطرافیانشان را آزار دهد.» جمله آخرش را محکم می‌گوید: «شیطنت‌های کودکانه‌شان را با مهارت بازیگری اشتباه نگیرد.»
پول بده یا سفارش شو تا بازیگر شوی!
تعدادشان زیاد است؛ موسسه‌ها و آموزشگاه‌هایی که هزینه تست بازیگری در آنها نه رایگان که سر به چند ۱۰ میلیون تومان می‌زند. هزینه‌هایی که سودش فقط متوجه صاحبان همان موسسه‌ها و به اصطلاح آموزشگاه‌ها است؛ چون اصلا قرار نیست فعالیت حرفه‌ای بعد از تست یا کشف استعدادی صورت پذیرد! «فائزه»، دختری ۷ ساله، شیرین زبان و تَر و فرز دارد که معمولا با هنرنمایی‌های گوناگون، میاندار هر مهمانی و جشن خانوادگی است. واضح است الگویش «ترلان پروانه» است که سعی داشته با کمی آرایش و پیرایش به کودکی‌های این بازیگر در سریال « ۱۰۱ راه برای ذله کردن پدرها و مادرها» شباهت یابد. فائزه می‌گوید: «برای کشف و پرورش استعداد دخترمان تا جایی که امکان داشته باشد سرمایه‌گذاری می‌کنیم. با اینکه یک وقت‌هایی در دام موسسه‌های غیرمجاز افتادیم و یک وقت‌هایی هم چون پارتی نداشتیم تحویمان نگرفتند، اما خسته نمی‌شویم. انشالله بعد از چهره شدن دخترمان، همه این پول و سرمایه‌ها که خرج کردیم، جبران می‌شود. مگر دختر زیبای ما از این بازیگران امروزی چه کم دارد!؟ خیلی از این بازیگران نه سواد و تخصص دارند و نه ادب؛ از سن یادگیری‌شان هم دیگر گذشته. اما فرصت یادگیری برای دختر ما زیاد است فقط کافی است اول کشف شود.»
کودکان بازیگران فرصت بیشتر اما پرخطر دارند
«نادر بدخشان»، کارشناس سینما و فعال در یکی از دفاتر فیلم‌سازی است می‌گوید: «متاسفانه در درصد قابل توجهی از مراجعه‌کنندگان موسسه‌های فیلم‌سازی شاهد اجبار و اصرار والدین به بازیگر شدن کودکان هستیم که اغلب، کودکانشان کاملا نسبت به این هنر بی‌علاقه هستند. درصد دیگری از مراجعه‌کنندگان نیز شامل کودکانی می‌شود که تحت تاثیر محتوای وسوسه‌انگیز فضای مجازی به بازیگری ترغیب شده‌اند. اینان استعدادی هم اگر داشته باشند باید بدانند شهرت بی‌موقع و ثروت بی‌اندازه ناشی از استعداد باید به خوبی مدیریت شود تا در آینده به جای پیشرفت، تباه نشوند! برای همین است که در موسسه‌های معتبر فیلم‌سازی، گروهی از روانشناسان ویژه کودکان و نوجوانان داوطلب بازیگری، فعالیت می‌کنند.»
بیشتر بخوانید: سینمای کودک و نوجوان