همشهری آنلاین- گروه سیاسی: طی سال‌های اخیر گام‌های مهمی در حوزه صنعت پهپادسازی، آن‌هم در دو حوزه نظامی و غیرنظامی، در کشور برداشته شده و ایران را به یکی از سرآمدان این حوزه در جهان تبدیل کرده‌است. این‌درحالی است که به‌طورکلی طی دهه‌های اخیر، بهره‌گیری از پهپادها در سراسر جهان در حوزه‌های گوناگون با استقبال ویژه‌ای مواجه شده و درایران نیز گام‌های بلندی در حوزه طراحی و تولید انواع پهپادها برداشته شده‌است.
اگرچه طی دهه‌های گذشته پهپادها بیش‌از هر چیز، استفاده نظامی داشته‌اند و به‌عنوان سلاحی به‌صرفه و با کارایی بالا، جایگاه مهمی در ارتش‌های جهان داشته‌اند، اما طی یک دهه اخیر عرصه‌های استفاده از پهپادهای غیرنظامی رشد چشمگیری داشته‌است و درایران نیز شرکت‌های دانش‌بنیان گام‌های موثری در حوزه طراحی و ساخت این نوع پهپادها برداشته‌اند.
تنوع استفاده از پهپادهای غیرنظامی
این روزها فناوری پرنده‌های هدایت‌پذیر از راه دور یا همان «پهپاد» در حوزه‌های متنوع، موارد استفاده بسیاری دارد؛ موضوعی که کاربری آنها را از حوزه نظامی به سوی عرصه‌های غیرنظامی و تجاری هدایت کرده‌است. در ادامه با بخشی از عرصه‌های استفاده از فناوری پهپادهای غیرنظامی آشنا می‌شویم:
- کنترل ترافیک
- نظارت بر آب‌وهوا
- صنعت فیلمسازی
- حفاظت از محیط زیست
- جست‌وجو و نجات
- کشاورزی
- آتش‌نشانی
- پژوهش و علوم طبیعی
- پست و ارسال هوایی
- ارتباطات
- شناسایی عیوب شبکه های خدمات عمومی از قبیل برق، آب، گاز و...
- رسانه
- تفریح و سرگرمی
- راه و شهرسازی
- حفاظت فیزیکی
چرا ساماندهی پهپادهای غیرنظامی ضروری است؟
ضرورت ساماندهی فعالیت‌ها در حوزه پهپادهای غیرنظامی از ضرورت‌هایی است که طی سال‌های اخیر بارها ازسوی کارشناسان مربوط مورد تاکید قرار گرفته و اکنون با ارائه لایحه‌ای ازسوی دولت، گام مهمی دراین حوزه برداشته شده‌است. گسترش استفاده از پهپادهای غیرنظامی آسیب و چالش‌هایی را به‌دنبال دارد که ساماندهی فعالیت‌ها دراین عرصه را گریزناپذیر کرده‌است. در ادامه به بخشی از چالش‌های این عرصه اشاره می‌شود.
- خطرات مالی و جانی پرواز پهپادها در حریم فرودگاه‌های کشور
- عدم رعایت حریم هوایی مناسب و وجود خطر سقوط و آسیب زدن به شهروندان
- نقض حریم خصوصی مردم
- استفاده برای فعالیت‌های جاسوسی از مراکز حساس نظامی و صنعتی
- استفاده در شکارهای غیرقانونی
- ایجاد دردسر برای سامانه‌های راداری
ماده یک لایحه چه می‌گوید؟
اکنون اما لایحه «ساماندهی پرنده‌های هدایت‌پذیر از دور(پهپاد) غیرنظامی» در ۲۷ ماده روی‌میز نمایندگان قرار گرفته‌است؛ لایحه‌ای که با توجه به گسترش روزافزون استفاده از این نوع پهپادها در حوزه‌های علم و فناوری، صنعت، کشاورزی و خدمات و... و همچنین امکان استفاده دوگانه از این «وسایل پرنده»، تصویب و اجرایی‌سازی آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
در ماده یک این لایحه پهپادهای غیرنظامی به دو نوع «خدماتی» و «تفریحی – ورزشی» تقسیم و پهپادهای اسباب بازی از شمول این قانون مستثنی شده‌اند. این لایحه همچنین ضمن اشاره به موارد استفاده پهپادهای خدماتی، آنها را پهپادهایی معرفی می‌کند که در شعاع محل ارائه خدمات، تا ارتفاع حداکثر ۵۰۰ متر از سطح زمین مورد استفاده قرار می‌گیرند.
ازسوی دیگر پهپادهای «تفریحی – ورزشی» نیز پهپادهایی درنظر گرفته شده‌اند که با چشم غیرمسلح قابل مشاهده هستند و در شعاع حداکثر هزارمتری و ارتفاع حداکثر ۱۰۰ متری بدون استفاده از سامانه ناوبری و هرگونه حساسه داده‌برداری، فعالیت می‌کنند.
مهم‌ترین موارد لایحه
در ماده ۲ لایحه، وزارت اطلاعات از شمول احکام این قانون درخصوص تامین، نظارت، بهره‌برداری، عملیات، هدایت و سایر امور مربوط به پهپادهای مورد استفاده خود مستثنی شده‌است. در ادامه مهم‌ترین موارد مورد اشاره دراین لایحه را می‌خوانید:
- تشکیل شورای سیاست‌گذاری پهپادهای غیرنظامی با مسئولیت وزارت راه و شهرسازی
- پروانه ساخت، تولید و... پهپادهای غیرنظامی ازسوی سازمان هواپیمایی کشور صادر می‌شود
- واردات پهپاد غیرنظامی و قطعات آن ممنوع است، مگر در مواردی که مشابه داخلی نداشته و با هماهنگی معاونت علمی فناوری ریاست‌جمهوری برای انتقال فناوری انواع خارجی این وسیله پرنده باشد.
- واردات و صادرات پهپاد و قطعات آن بدون اخذ مجوزهای مربوط، قاچاق کالا محسوب می‌شود و مرتکبان آن مشمول جرایم مندرج در قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز می شوند. خرید و فروش پهپادهای غیرنظامی که اسناد مالکیت نداشته باشند، مشمول جرایم مندرج در قانون تعزیرات می‌شوند.
- پرواز پهپادهای غیرنظامی بدون اخذ مجوزهای مربوطه ممنوع بوده و علاوه‌بر توقیف وسیله پروازی با مالک آن نیز برخورد می‌شود. درصورتی‌که پرواز بر فراز مناطق ممنوعه دارای رده حفاظتی شود، مرتکب این تخلف به اتهام جاسوسی متهم خواهد شد و مالک پهپاد بلافاصله به مراجع قضایی تحویل داده می‌شود.
- بیمه مسئولیت مدنی شخص ثالث پهپادها ازسوی مالکان آنها الزامی است.