همشهری آنلاین: ژانر دفاع مقدس مجموعه‌ای از مشخصات و مؤلفه‌هاست که بسته به نگاه فیلمسازانی که در این ژانر کار کرده‌اند، در هر دوره‌ای ویژگی‌های خاصی در آن قابل بازشناسی است. گاه این ژانر با نگاه انتقادی درآمیخته و حاصل کار فیلمی انتقادی شده و گاه به ستایش بی‌کم‌وکاست موضوعش بسنده کرده. با هر نگاهی، تولید فیلم‌های دفاع مقدسی، مخصوصا در سال‌های اخیر، با جدیت بیشتری پیگیری شده و در جشنواره امسال چند فیلم دفاع مقدسی وجود دارد. انسیه شاه‌حسینی فیلمساز دفاع مقدسی است که با جدیدترین فیلمش، «دست ناپیدا»، در جشنواره چهل‌ودو حضور دارد. با او درباره این فیلم گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.
بین «زیباتر از زندگی» که در سی و یکمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و «دست ناپیدا» که امسال در جشنواره حضور دارد ۱۲ سال فاصله است. چرا بین فیلم قبلی و فیلم جدیدتان این‌قدر فاصله افتاد؟
من در این مدت خیلی فیلمنامه نوشتم، ولی خب دولت وقت می‌گفت اینها در اولویت ما نیست و بنابراین دوست نداشتند و کمک نکردند و فیلم‌های ما نوشته شده باقی ماند. تا اینکه دولت جدید آمد و ما اولین فیلمنامه‌ای را که در دست داشتیم، ساختنش را شروع کردیم.
شما در این سال‌ها همیشه اصرار داشتید که فیلمساز دفاع مقدس باشید، ژانر دیگری مثل درام اجتماعی نیست که علاقه‌مند باشید در آن کار کنید؟ صرفا به ساخت فیلم‌های دفاع مقدس علاقه دارید؟
درست است که فیلم‌هایم دفاع مقدسی است، ولی در همه‌شان درام‌های اجتماعی وجود دارد. مثلا اگر فیلم «پنالتی» را دیده باشید، یک درام قوی اجتماعی است که بخشی از آن دفاع مقدسی است. «شب‌بخیر فرمانده» یک درام اجتماعی بود. «زیباتر از زندگی» هم همین‌طور. «دست ناپیدا» هم یک درام اجتماعی است در قالب دفاع مقدس. من تک‌بعدی نگاه نمی‌کنم و صرفا به جنگ نمی‌پردازم. فقط به نیروهای دفاعی نمی‌پردازم. همه فیلم‌های جنگی من بخشی‌شان درام اجتماعی است، منتها باید با دقت دید و این خط اجتماعی را در آنها پیدا کرد.
منظورم از درام اجتماعی فیلم‌هایی است که مسائل روز جامعه را دستمایه کار خود قرار می‌دهند.
دوستان به اندازه کافی از این فیلم‌ها می‌سازند. ژانر دفاع مقدس است که اقبال فیلمسازان به آن کم است. من آمدم در این ژانر کار کردم به صرف اینکه کمتر به آن می‌پردازند و احساس کردم چون در جنگ حضور داشتم، باید انجام وظیفه کنم. شاید دیگران واقعیت‌های آن دوران را نمی‌دانند، ولی من تکلیف دارم چیزهایی را که دیدم بگویم.
در مصاحبه‌هایی که پیش از جشنواره انجام داده بودید، گفته بودید ایده «دست ناپیدا» را از فیلم خودتان «شب‌بخیر فرمانده» گرفته‌اید، اما صحبت‌هایی هم هست که فیلم شما قرابت‌هایی با کتاب «حوض خون» دارد. فیلم شما اقتباسی است یا ایده‌اش از فیلم دیگر خودتان گرفته شده؟
فیلم من هیچ ربطی به این کتاب ندارد. «حوض خون» راه دیگری می‌رود و قصه دیگری است و فیلم من راه خودش را می‌رود و قصه خودش را دارد. فقط در موضوع اشتراک دارند. مثلا شما می‌روید راجع به فوتبال فیلم می‌سازید، یک نفر دیگر هم می‌رود و راجع به فوتبال فیلم می‌سازد. بین این دو فیلم فقط موضوع که فوتبال است مشترک است، ولی دو فیلم متفاوت‌اند. «حوض خون» قصه زنانی است که لباس رزمندگان را می‌شستند و از جبهه حمایت می‌کردند و فیلم من هم درباره همین زنان است، اما یک دنیا از نظر شکل و پرداخت و جنش نگاه به موضوع با هم تفاوت دارند. همه‌چیز بین این دو اثر ۱۸۰ درجه فرق دارد. «حوض خون» بیشتر بیوگرافی زنانی است که لباس رزمندگان را می‌شستند، ولی من در فیلمم یک درام اجتماعی از این موضوع ساختم.
در فیلم‌های قبلی‌تان همیشه با بازیگران حرفه‌ای کار کردید، اما در «دست ناپیدا» با نابازیگران و بازیگران بومی کار کردید. چرا بازیگران غیرحرفه‌ای را برای این کار انتخاب کردید؟
برای اینکه باورپذیر باشد. اگر یکی از بازیگران خانم سلبریتی را می‌بردم کنار کارون لباس می‌شست، همه می‌خندیدند. اما وقتی یک چهره ناشناس این کار را انجام می‌دهد و به بهترین شکل هم انجام می‌دهد و خود جنس است، کار من موفق‌تر می‌شود. ضمن اینکه جنس قصه‌های من نیاز به سلبریتی ندارد. بازیگر سلبریتی به درد فیلم‌هایی می‌خورد که قصه ندارند و فقط به دنبال جلب تماشاگر هستند، ولی من فیلم من قائم به قصه است. موضوع است که برای من مهم است و هر بازیگری می‌تواند این نقش را بازی کند، کما اینکه در این فیلم بیش از ۱۰ بازیگر ناشناس را که تا به حال بازی نکرده بودند، به سینما معرفی کردم. چون درست سر جای خودشان در فیلم نشسته‌اند و درست بازی کرده‌اند و من استفاده درستی از آنها کردم، غیر از اینکه فیلم من را قابل باور کردند، چند هنرپیشه خوب هم به سینما معرفی می‌شود.
در جشنواره امسال چند فیلم با موضوع دفاع مقدس و فرماندهان جنگ حضور دارد. به عنوان کارگردانی که سال‌ها در سینمای دفاع مقدس کار کرده‌اید، وضعیت این نوع سینما را چطور ارزیابی می‌کنید؟
سال‌ها خیلی وحشتناک بود، مثل دشتی آفت‌زده و ملخ‌زده بود. ولی حالا خوشبختانه بار رویکرد فرهنگی دولت سیزدهم و مسئولان این دولت در این مدت کم چند فیلم خوب دفاع مقدسی ساخته‌اند و به جشنواره آورده‌اند و فکر می‌کنم در آینده هم رو به ازدیاد برود. هم در زمینه فیلم‌های دفاع مقدس و هم در زمینه فیلم‌های اجتماعی حرکت خوبی آغاز شده است و من به آینده سینما خیلی امیدوارم.
به نظر شما مخاطبی که به فیلم‌های کمدی عادت داده شده، اصلا از فیلم‌های دفاع مقدس استقبال خواهد کرد؟
آن‌قدر باید بسازیم تا عادت کند. برای اینکه خوراک خوب به مخاطب ندادیم. طبیعتا وقتی مدام ساندویچ به تماشاگر می‌دهیم، ذائقه‌اش به خوردن آبگوشت عادت ندارد. اگر خوراک خوبی به تماشاگر بدهیم، رغبت می‌کند. ما باید تماشاگر تربیت کنیم، نه تماشاگر، فیلمساز.
پیش‌بینی می‌کنید فیلم شما در اکران عمومی مخاطب داشته باشد؟
صد در صد. با ریتم خوبی که دارد، کسانی که فیلم را دیده‌اند، گفته‌اند پرفروش خواهد بود.