همشهری - سعیده مرادی: وجود بقعه شیخ عبدالله طرشتی در دل بوستانی بزرگ این فرصت را در اختیار گردشگران قرار داده که در کنار تفرج و استفاده از محیط پارک به بقعه رفته و به زیارت و عبادت بپردازند.
بقعه‌ای با نمای ساده و سقفی گنبدی
بقعه شیخ طرشت مساحتی حدود ۲هزارمترمربع دارد و اطراف ساختمان هم حسینیه، قبرستان، فضای سبز و کتابخانه به چشم می‌آید. طبق روایات بنای اولیه بقعه شیخ عبدالله طرشتی مربوط به عهد صفویان و به احتمال زیاد از زمان شاه طهماسب است، که بقعه آجری ساده‌ای بود. امّا شناسنامه آثار ثبتی در میراث فرهنگی آن را مربوط به قرن هشتم می‌داند. بنای قدیمی بقعه مربع شکل و با آجرهای بزرگ ساده ساخته شده است و بر روی آن سقف گنبدی کم خیزی قرار دارد. در ورودی نام «بقعه متبرکه شیخ عبدالله طرشتی» روی پلاکاردی سبز رنگ نوشته شده است. داخل ساختمان، سنگ قبر سبز رنگ علامه طرشتی میان ضریح به چشم می‌خورد.
سنگ قبر ۳۰۰ ساله
قدمت سنگ قبر اولیه بقعه بنا به گفته کارشناسان میراث فرهنگی به ۳۰۰ سال قبل و دوره قاجار می‌رسد که اکنون موجود است؛ اما در اثر گذشت زمان شکسته شده و نوشته‌های روی آن نیز ناخواناست. دهه ۵۰ برای علامه سنگ قبر جدیدی توسط سید حسین هاشمی اصفهانی که از همدوره‌ای‌های امام خمینی(ره) در نجف بود تهیه شد. اکنون این سنگ قبر داخل ضریح دیده می‌شود. روی آن نیز اشعاری از ناسخ التواریخ در مدح شیخ وجود دارد.
همسایه‌های بقعه
در گذشته در کنار بقعه شیخ طرشت، گورستانی بود که امروزه تبدیل به بوستان شده و این مزار داخل آن قرار گرفته است. در مجاورت این بقعه مسجدی بسیار قدیمی و تاریخی وجود داشت که مردم آن را منسوب به امام مجتبی(ع) می‌دانستند. از آثار باقی مانده و اسناد چنان به نظر می‌رسد که این مسجد مربوط به پیش از صفویه بوده است. هرچند که امروزه اثری از آن بنای میراثی باقی نمانده و مسجد بازسازی شده است.
شیخ عبدالله طرشتی که بود؟
در کتاب‌های تاریخی از جمله معجم البلدان و مجالس‌المؤمنین از علامه طرشتی به‌عنوان خواجه جعفر بن‌محمد بن‌موسی بن جعفر معروف به شیخ الکبیر نام بردند که شهرت وی خواجه جعفر وکنیه‌اش ابومحمد دوریستی بود. او اواخر قرن پنجم هجری قمری یعنی حدود ۸۰۰سال قبل و زمان حکومت سلجوقیان در همین محلی که امروز آن را بقعه علامه طرشتی می‌خوانند زندگی می‌کرد. آن زمان طرشت روستایی بسیار خوش آب و هوا بود و چون شهرری پایتخت به شمار می‌رفت و طرشت دورترین روستا به پایتخت محسوب می‌شد به دوربست شهرت داشت که در محاوره دوریست هم می‌گفتند. نام کنیه علامه نیز از زادگاهش می‌آید. او در عصری که شیعه قدرت چندانی نداشت مجتهد و عالم شیعه بود و بسیاری از بزرگان علم و سیاست به او احترام می‌گذاشتند. در کتاب مجالس‌المؤمنین از علامه به‌عنوان نجم‌الدین یعنی قطب دین نام برده شده است.
شکل‌گیری بقعه علامه طرشتی
در تاریخ معماری ایرانی‌ـ اسلامی تا قبل از دوره سلجوقیان بقعه‌سازی وجود نداشت. در این دوره مردم بعد از فوت بزرگان به نشانه ادب و احترام سر قبر او بقعه‌ای می‌ساختند که به شکل چهارضلعی با یک طاق گنبدی شکل بود. علامه طرشتی هم در دوره سلجوقیان می‌زیست و بعد از فوت او مردم به نشانه احترام و ادب در محل زندگی‌اش بقعه‌ای می‌سازند و اطراف آن قبرستان خانوادگی و بزرگان عالم شیعه و بعدها قبرستان محلی می‌شود. در دوره صفویان بقعه علامه طرشتی بازسازی شد. دوره قاجار بقعه به علامه طرشتی شهرت پیدا کرد و به شکلی که امروز وجود دارد بازسازی مجدد شد.
بقعه، محل تدریس علوم دینی و گردهمایی بزرگان
در طول تاریخ بقعه علامه طرشتی محل رفت‌وآمد بسیاری دیگر از بزرگان و عالمان عصر خود بود. حدود ۵۰ سال قبل نیز بزرگ‌ترین علما از جمله آیت‌الله بروجردی و آیت‌الله مرعشی به بقعه رفت‌وآمد می‌کردند. از علامه تألیفات بسیاری برجا مانده است. اکنون ۴ عنوان از کتاب‌های وی در کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی قم به نام‌های عبادات، اعتقادات، یوم الیله و رد بر زیدیه موجود است.
نشانی: خیابان آزادی، نرسیده به میدان آزادی، خیابان شهید اکبری، بوستان طرشت
نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: استاد معین
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: استاد معین
سال ثبت ملی: ۱۳۷۷
شماره ثبت ملی: ۲۰۲۱