مدیر طرح: میترا زاغی
همکاران: شبنم چهره، فریده درفشی، زهره دیداری، سمیه گایگانی، محمد‌حسن زلفی‌گل
پیشگفتار:
در بین رسانه‌ها، تلویزیون عامه‌پسندترین رسانه قرن بیست و یکم است و به عنوان یکی از اصلی‌ترین دستگاه‌های اشاعه دهنده و سازنده فرهنگ عامه به شمار می‌رود. از میان برنامه‌های مختلف تلویزیونی، سریال‌ها به عنوان یکی از محبوب‌ترین برنامه‌های تلویزیونی بینندگان زیادی را به خود جلب کرده و در سال‌های اخیر نیز تعداد آنها به طور قابل توجهی رو به افزایش است.
در بسیاری از مواقع سریال ساخته شده در یک کشور، در کشورهای دیگر نیز به نمایش در آمده و مورد توجه قرار می‌گیرد. مانند سریال‌های خارجی که از شبکه‌های تلویزیونی ایرانی پخش شده و در بعضی مواقع استقبال فوق‌العاده‌ای از این سریال‌ها شده است، از این رو سریال‌ها جزئی از زندگی روزمره مدرن ایرانی و جزء جدانشدنی آن و نیز جزیی از فرهنگ مردم‌پسند به شمار می‌آیند و باید در بستر مطالعات فرهنگی مورد بررسی قرار گیرند.
در سال‌های اخیر شاهد پخش سریال‌های کره‌ای از شبکه‌های مختلف سیما و استقبال مخاطبان از این سریال‌ها هستیم، به عبارتی سریال‌های کره‌ای عزیز شده‌اند. این امر سوال‌های زیادی را در ذهن کارشناسان تلویزیونی و رسانه‌ای ایجاد کرده، از جمله: چرا این سریال‌ها در مدت کوتاهی از پخش با استقبال فراوان مواجه می‌شوند، چرا نمایش آنها موجی رسانه‌ای ایجاد می‌کند و در نهایت این که از پیامدهای پخش چنین سریال‌هایی در داخل کشور، چگونه می‌توان استفاده کرد؟
در سریال‌های تاریخی مانند "جواهری در قصر" و "افسانه جومانگ"، مخاطبان شاهد ساخت و ساز عظیم و پیچیده‌ای نیستند و به جای تلاش برای خلق فضایی کاملا واقعی، توجه سازندگان اثر معطوف به نمایش جنبه‌هایی از داستان است که برای مخاطبان عام جذاب و دوست‌داشتنی است.
پرداختن به داستان‌هایی با محتوای عشق و حماسه، توجه به جنبه‌های مختلف زندگی عادی همچون ساخت شمشیر، خرید جنس، احتکار و...، استفاده از توان طراحان صحنه‌های رزمی و متخصصان جلوه‌های ویژه، توجه به زیبایی تصویر، توجه جدی به مقوله زیبایی‌شناسی تصویری و... برخی از ویژگی‌هایی است که در این سریال‌ها بارها و بارها رخ داده و ناخودآگاه مخاطب را شیفته خود کرده است.
اما در اغلب سریال‌های تاریخی ایرانی بخش مهمی از وقایع و رویدادها در کاخ حکومتی اتفاق می‌افتد، اما در همین کاخ نیز حاکم همیشه شکل ثابتی دارد و همواره با حضور در بخش شاه‌نشین کاخ خود، به صدور دستورها و فرمان‌ها می‌پردازد و هیچ‌گاه او را در اندرونی و خلوت خود نمی‌بینیم. حتی وقتی در ساعت‌های پایانی شب که حاکم قاعدتا باید در کاخ خود در حال استراحت باشد شخصی سراغ او می‌آید و او با لباسی آماده و حتی دستار و سربند و نشسته با مخاطب خود سخن می‌گوید، اما چنین تصویری کمتر در سریال‌هایی مانند "افسانه جومانگ" رخ می‌دهد و پرداختن به زندگی و جزئیات اصل اول کار است.
به گفته بسیاری از منتقدان و کارگردانان در ادبیات کهن و معاصر ایران، داستان‌ها و حکایت‌های بسیار زیادی وجود دارد که می‌تواند مخاطب تلویزیون را جذب کند؛ اما برگرداندن آنها به زبان سینمایی از اهمیت زیادی برخوردار است.
به نظر می‌رسد این روزها دستگاه‌های فرهنگی و پژوهشی ما آنچنان که باید به تحلیل این ماجرا نمی‌پردازند و برخی از آنها نیز در موج نمایش و پخش این سریال گرفتار شده‌اند. آیا می‌توان امیدوار بود دست‌اندرکاران این امر در سیما با پژوهشی دقیق در این زمینه راه‌هایی برای الگوبرداری از چنین آثاری پیدا کنند.
اهداف تحقیق:
هدف از انجام این پژوهش دستیابی به نظر شهروندان تهرانی در مورد سریال "افسانه جومانگ" است.
جامعه آماری و تاریخ نظرسنجی:
نمونه آماری این تحقیق که از تاریخ 2 تا 5 خرداد ماه 1388 انجام شده شامل 1177 نفر از مردم تهران است که از این تعداد 37 درصد مرد و 63 درصد زن هستند.
گزیده‌ای از یافته‌های این تحقیقق به قرار زیر است:
از 53 درصد پاسخگویی که این مجموعه را دیده‌اند، 37 درصد تمام قسمت‌های این سریال، 11 درصد بعضی از قسمت‌ها و 5 درصد فقط چند قسمت از این سریال را دیده‌اند. 47 درصد از پاسخگویان نیز اصلا این مجموعه را ندیده‌اند.
93 درصد از پاسخگویانی که این سریال را دنبال می‌کنند از طریق تلویزیون و 2 درصد از طریق CD این سریال را دیده‌اند. 5 درصد از آنها نیز بیان داشتند که هم CD این سریال را دیده‌اند و هم از طریق تلویزیون پیگیر این سریال هستند.
جدول زیر توزیع پاسخگویان بر اساس میزان علاقه آنها به مجموعه افسانه جومانگ را نشان می‌دهد:
| میزان علاقه به مجموعه افسانه جومانگ |
تعداد |
درصد |
| خیلی‌زیاد |
335 |
53 |
| زیاد |
134 |
21 |
| تا‌حدی |
119 |
19 |
| کم |
22 |
4 |
| خیلی‌کم |
19 |
3 |
| جمع |
629 |
100 |
نمودار زیر نشان‌دهنده نظر پاسخگویان درباره مقایسه سریال افسانه جومانگ با مجموعه‌های ایرانی است:
پاسخگویانی که مجموعه افسانه جومانگ را بهتر از مجموعه‌های ایرانی می‌دانند دلایل خود را اینگونه بیان کردند: 43 درصد جذابیت بیشتر، 15 درصد محتوای بهتر، 11 درصد مشخص نبودن آخر سریال، 8 درصد فیلمنامه بهتر، 7 درصد واقعی بودن، 7 درصد نکات آموزنده بیشتر، 5 درصد سرگرم‌کنندگی و 4 درصد بازی خوب بازیگران.
این نظرسنجی‌ها ادامه دارد. ممکن است در روزهای آینده، پژوهشگران مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ای همشهری، با تلفن شما هم تماس بگیرند. متن کامل این خبر را در www.hccmr.com بخوانید.