همشهری آنلاین- الناز عباسیان: «یکی از غفلت‌هایی که شیطان ایجاد می‌کند این است که ما را با حادثه‌های کوچک مشغول کرده و برای انسان فرصت‌سوزی می‌کند. فرض کنید انسان سحر شب جمعه را از دست داد، شیطان وسوسه می‌کند و به جای اینکه انسان برخیزد و با نماز اول صبح جبران این نافله شب را بکند، انسان را غافل می‌کند به‌طوری که احساس خستگی می‌کند و نماز صبح هم اول وقت نمی‌خواند. این غفلت‌هایی که در انسان ایجاد می‌کند یک فضیلت بزرگ را می‌گیرد و بعد آرام‌آرام یک نوع افسردگی در انسان ایجاد می‌کند و توفیق عبادت‌های دیگر را هم می‌گیرد. لذا باید تمامی ثانیه‌های‌ماه شعبان را مغتنم شمرد و از شر شیاطین به‌سوی خدا پناه برد تا خداوند نیز انسان را اجابت کند و در سایه خود به‌سوی عالی‌ترین مقامات سیر دهد.»؛ اینها بخش‌هایی از صحبت‌های آیت‌الله سیدمحمدمهدی میرباقری، استاد حوزه علمیه قم پیرامون مغتنم‌شمردن روزهای‌ماه شعبان است. سراغ ایشان رفتیم و در باب فضیلت‌های این‌ماه و اعمال آن گفت‌وگویی انجام دادیم.
در شرایط کنونی جامعه، گاهی گرفتاری‌ها و دغدغه‌های روزانه باعث می‌شود تا آدمی کمتر به معنویت و تزکیه روح خود توجه داشته باشد. همین موضوع به بروز مشکلات فردی و اجتماعی متعددی دامن می‌زند. در روزهای‌ماه شعبان،یکی از عزیزترین ماه‌های مسلمانان قرار داریم؛ از فضیلت این‌ماه و فرصت‌های خودسازی آن برایمان بگویید.
این ماه، ماه وجود مقدس نبی‌اکرم است که سیدانبیا هستند و به تعبیری کلیدی برای ورود به ماه رمضان است. هر ماهی فضایل پوشیده‌ای دارد که شاید درک آن برای همه قابل فهم نباشد. درماه شعبان درهای برکت به روی مردم باز می‌شود. روایت است خدای متعال این‌ماه را شعبان نامید چون «لِتَشَعُبِ الْخَیرَاتِ فِیه» شعبه‌های خیرات در آن به طرف بندگان جاری می‌شود. از این‌رو باید بگردیم سرچشمه را پیدا کنیم و شعبه‌ها را متصل به سرچشمه کنیم و از آن بنوشیم. فضای بحرانی در زندگی و جامعه نباید موجب غفلت از فرصت‌ها، ماه شعبان و رمضان و رجب شود. متأسفانه غوغا و سر و صدا خیلی از ماها را غافل می‌کند و این فرصت‌های بی‌بدیل و تکرارناپذیر از دست می‌رود. شیطان فرصت‌ها را یکی‌یکی می‌سوزاند و می‌رسی به پایان‌ماه شعبان. باید این فرصت‌ها را قدر بدانیم. یکی از فرصت‌های استثنایی، ماه شعبان است که بین رجب و رمضان واقع شده که خیلی هم روی این تأکید شده، چون بعضی‌ها غفلت می‌کردند. بزرگان دین به ما فرموده‌اند اگر فرصتی را از دست دادی بلافاصله تدارک کن و اگر نماز شبت را نخواندی قضایش را بخوان، اگر نماز صبح اول وقت از دستت رفت فضیلت وقت را از دست نده. این یک قاعده کلی است، اگر شب جمعه از دست رفت سحر جمعه را از دست ندهیم، اگر سحر رفت روز جمعه را از دست ندهیم و اگر روز جمعه از دست رفت غروب جمعه را از دست ندهیم. نسبت به‌ماه شعبان هم همینطور است. اگر ماه رجب و دهه اول‌ماه شعبان از دست رفت، تقریبا ۳ هفته باقیمانده این‌ماه را مغتنم بشماریم. این همان مضمون حدیث نورانی است که امام‌رضا(ع) به اباصلت درماه شعبان فرمودند.
در باب توصیه امام‌رضا(ع) درماه شعبان کمی بیشتر توضیح می‌دهید و اینکه امام رضا(ع) دقیقا به اباصلت چه چیزی گفتند.
ایشان به اباصلت فرمودند که خودت را برای ماه رمضان مهیا کن و کارهای غیرجدی را کنار بگذار و مشغول به کثرت تلاوت قرآن باش و زیاد قرآن بخوان و دعا و استغفار و توبه کن که خالص شوی، یعنی همه غفلت‌ها از بین برود تا برای ماه رمضان حضور پیدا کنی. همچنین امام فرمودند اگر امانتی نزد تو است در همین روزهای باقیمانده ماه شعبان پرداخت کن که وقتی وارد ماه رمضان می‌شوی باری روی دوش تو نباشد. چون خیلی وقت‌ها انسان می‌خواهد به سمت خدا برود و همه‌چیز آماده است ولی یک باری روی دوش انسان است که نمی‌گذارد انسان حرکت کند. انسان باید سبکبال شود. ماه شعبان به‌ویژه اعمال و دستورات خاصی دارد تا مؤمن برای ضیافت‌ماه رمضان آماده شود. اگر شخص تمامی دستورالعمل‌ها را به‌طور کامل انجام دهد به مقاماتی خواهد رسید که فوق‌تصور بشر است. لذا باید تمامی ثانیه‌های این سه‌ماه را مغتنم شمرد و از شر شیاطین به‌سوی خدا پناه برد تا خداوند نیز انسان را اجابت کند و در سایه خود به‌سوی عالی‌ترین مقامات سیر دهد. یکی از غفلت‌هایی که شیطان برای ما ایجاد می‌کند این است که در دستگاه محاسباتی ما تصرف می‌کند و نمی‌گذارد که درست محاسبه کنیم و هر چیزی را سر جای خودش و به‌اندازه خودش بزرگ ببینیم. خبر را بزرگ و کوچک می‌کند و ما را با حادثه‌های کوچک مشغول می‌کند و از حادثه‌های بزرگ غافلمان می‌کند و درنتیجه حادثه‌های بزرگ مخفی می‌شوند.
برای بهره‌بردن بیشتر از این ایام شما چه توصیه‌ای برای خوانندگان این روزنامه دارید؟
توصیه می‌کنم صلوات شعبانیه را مکرر بخوانند و به اینکه صرفاً ظهرها خوانده شود اکتفا نکنند؛ گرچه ورودش برای ظهر است، ولی مکرر خوانده شود، در این دعا می‌فرماید «هَذَا شَهْرُ نَبِیک سیدرُسُلِک شَعْبَانُ الَّذِی حَفَفْتَهُ مِنْک بِالرَّحْمَه وَ الرِّضْوَان» ماهی که چون‌ماه پیامبر است خدای متعال آن را در پوشش رحمت و رضوان خودش قرار داده و اگر کسی وارد این‌ماه شد به رحمت و رضوان می‌رسد. در ادامه دعا می‌فرماید «اللَّهُمَّ فَأَعِنَّا عَلَی الاستنَانِ بِسُنَّتِهِ فِیهِ وَ نَیلِ الشَفَاعَه لَدَیهِ»؛ یعنی کمک کن ما را تا ما هم بتوانیم سنت او را انجام بدهیم و مطابق با سنت او در این‌ماه عمل کنیم، یعنی شب و روز این‌ماه را متناسب با شب و روز حضرت کنیم و طبق سنت حضرت در این ماه عمل کنیم. حضرت شب‌های این‌ماه را برای اینکه بتوانند دستگیری کنند، برای اینکه عالم را احیا کنند، با بیداری به سر می‌کردند و روزهای این‌ماه را روزه می‌گرفتند. ما هم باید تلاش کنیم تا بتوانیم این سنت را انجام بدهیم تا بتوانیم نایل به شفاعت حضرت شویم. البته مناجات شعبانیه مناجاتی است که اذن دخولش این است که انسان یک حالت هَرَب داشته باشد؛یعنی از تکیه‌گاه‌ها و چیزهایی که با آن انس گرفته بود و برای غیرخدا بود، به‌سوی خدای متعال راهی می‌شود. وقتی با تمام وجود فقط به خدا امیدوار شد آن‌وقت یک مرحله دیگر شروع می‌شود.
بعد ازشعبان،ماه رمضان را در پیش داریم که ماه خودسازی است. پس چرا این همه تأکید به تزکیه در این ماه شده است؟
باید در این ماه پاک شویم نه اینکه بگوییم ماه رمضان ماه توبه است. در دهه آخرماه شعبان، این دعا را مکرر بخوانید «اللَهُمَ ان لَم تَکن غَفَرتَ لَنا فیما مَضی من شَعبان فَاغفِر لَنا فیما بَقی مِنه» یعنی خدایا اگر در گذشته این‌ماه ما را پاک نکردی، تا این‌ماه تمام نشده ما را پاک کن. اینجا محیط خاص مغفرت است و انسان با حسرت یاد می‌کند که نتوانسته تا الان از مغفرت این‌ماه برخوردار شود. خدایا ما را از مغفرت این‌ماه برخوردار کن که خیلی‌ماه عظیمی است. تا از این‌ماه بیرون نرفتیم باید به مغفرت برسیم. اگر کسی توانست با این‌ماه سیر کند و با حضرت در این‌ماه همراه شود، به لقاء‌الله می‌رسد و در قیامت، نتیجه سیر با حضرت همین است که انسان به مقام لقا می‌رسد؛ البته مقصود از لقاء‌الله آن لقاء حسی و جسمی و آنکه موجب تشبیه خدای متعال به مخلوق است، نیست. بلکه اگر انسان با حضرت سیر کرد، حضرت ما را به لقاء‌الله می‌رسانند. اینکه اولیای خدا طول سال و یا لااقل‌ماه‌های رجب و شعبان را ریاضت می‌کشیدند برای همین بوده است. 3ماه رجب، شعبان و رمضان ماه‌های بسیار پربرکتی هستند که نقطه شروعی برای سلوک انسان هستند.
همانطور که اشاره کردید در این‌ماه به صلوات بسیار سفارش شده است.آیا صلوات این‌ماه ویژگی خاصی دارد؟
بله البته درماه شعبان می‌گویندخیلی صلوات بفرستید. امام رضا(ع) می‌فرماید: «اگر کسی قدرت ندارد کفاره گناهانش را پس بدهد زیاد صلوات بفرستد چون صلوات ریشه گناهان را نابود می‌کند.» یکی از این صلوات‌ها صلوات شعبانیه است که در آن صفاتی برای ائمه(ع) ذکر شده و این به‌معنای تواضع در مقابل شأن امام است. با فرستادن سلام و صلوات به امامان درهایی از مقامات به روی ما باز خواهد شد. یکی دیگر از اموری که به ما برای رسیدن به شأن امام کمک می‌کند زیارت است. زیارت جامعه کبیره یکی از این زیارت‌هاست. در زیارت جامعه کبیره 4 خاصیت برای صلوات بیان شده است: اخلاق خوب، رفع آلودگی و ظلمت، رشد و کمال و کفاره برای گناهان. اگر کسی از این‌ماه بیرون رفت و آخر شعبان دید محبتش به نبی اکرم بیشتر شده است، بداند ماه شعبان را با موفقیت پشت‌سر گذاشته و وارد وادی شفاعت شده است. بداند سیر او با حضرت کامل شده چون این محبت ایمان است. این محبت ما را در مدار حضرت می‌آورد. شدت حب حضرت، شدت تقرب به خدای متعال می‌آورد؛ همانطور که فرمودند «مَنْ أَحَبَّکمْ فَقَدْ أَحَبَّ‌الله.»
اعمال ماه شعبان
از عباداتی که در این‌ماه به آن تأکید شده روزه است و پیامبر(ص) معمولا در این ماه مداومت بر روزه داشتند برای اینکه به فیوض این‌ماه دست یابند. البته این روزه را در محبت نبی اکرم بگیرید، افضل عبادات، عبادات حبی هستند. حب نبی اکرم حب خداست. روزه ماه شعبان به 3 روز که رسید ثوابش زیارت نبی اکرم در بهشت است که از آن تعبیر شده به «زیارت‌الله فی عرشه». مرحوم صدوق ذیل این حدیث فرمود: مقصود از زیارت خدای متعال، زیارت نبی اکرم است که ظاهرا براساس همین روایت می‌فرمایند. لذا ماه شعبان ماهی است که اصل‌ماه به نبی اکرم برمی‌گردد و تمام خیرات از وجود مقدس ایشان جاری است و هر خیری در این‌ماه یک شعبه‌ای است به سمت اصل شجره طوبی که وجود مقدس امیرالمؤمنین و نبی خاتم(ص) هستند و به‌خصوص روزه این‌ماه چنین است و ما را به لقا حضرت می‌رساند. اگر کسی می‌خواهد در بهشت محجوب نباشد خودش را از روزه این‌ماه محروم نکند. به استغفار، صدقه‌دادن و صلوات در این‌ماه بسیار تأکید شده است. بزرگان دین به ما فرموده‌اند اگر فرصتی را از دست دادی بلافاصله تدارک کن و اگر نماز شبت را نخواندی قضایش را بخوان، اگر نماز صبح اول وقت از دستت رفت فضیلت وقت را از دست نده. این یک قاعده کلی است. اگرماه رجب و دهه اول‌ماه شعبان از دست رفت، تقریبا ۳ هفته باقی مانده این‌ماه را مغتنم بشماریم. اینکه اولیای خدا طول سال و یا لااقل‌ماه‌های رجب و شعبان را ریاضت می‌کشیده‌اند برای همین بوده است. 3ماه رجب، شعبان و رمضان ماه‌های بسیار پربرکتی هستند که نقطه شروعی برای سلوک انسان هستند.