همشهری- سید محمد فخار: طرح TOD یا توسعه مبتنی بر حمل‌ونقل عمومی یکی از الزامات شورای‌عالی معماری و شهرسازی و شورای اسلامی شهر تهران است تا براساس آن بتوان جابه‌جایی تراکم ایستگاه‌های پرتردد را با توجه به خدمات شهری و بارگذاری جمعیتی به‌گونه‌ای ساماندهی کرد که سفرهای شهری کم شود. با این استراتژی افراد می‌توانند با کمترین زمان به ایستگاه‌ها دسترسی پیدا کنند. این بدان معناست که تمام مراکزی که شهروندان در طول روز با آن سروکار دارند، در اطراف ایستگاه‌های مترو توسعه پیدا کند؛ از مراکز خرید گرفته تا سایر نیازهای شهروندان. بدین ترتیب نیاز به سفرهای درون‌شهری کاهش پیدا می‌کند و ترافیک پایتخت مدیریت می‌شود. از سال۹۷موضوع ساخت مجتمع‌های ایستگاهی زیرمجموعه مترو و معاونت حمل‌ونقل و ترافیک تهران قرار گرفت. در عین حال در زمان شورای شهر پنجم، کمیته‌ای با عنوان TOD در شورای شهر تهران شکل گرفت و شهربانو امانی به‌عنوان رئیس این کمیته تعیین شد. اما طی ۴سال این طرح عملا بر زمین ماند و سنگی از سنگ برداشته نشد.
در عین حال مدیریت شهری در بودجه سال‌جاری، توجه جدی به این موضوع داشت. به‌طوری که مجموعه منابع شرکت توسعه مجتمع‌های ایستگاهی متروی تهران طبق قانون بودجه سال۱۴۰۲تهران، ۵۲۰میلیارد تومان تعیین شد تا روند ساخت این مجتمع‌ها را در تهران فراهم کند. همچنین در تبصره چهارم لایحه بودجه هم شهرداری تهران موظف شد در راستای توسعه حمل‌ونقل عمومی ترتیبی اتخاذ کند تا درآمد حاصل از فروش یا واگذاری مجتمع‌های ایستگاهی مترو صرفا به توسعه و تکمیل خطوط و ایستگاه‌های مترو اختصاص یابد. به این ترتیب مشخص است برنامه برون‌سپاری مجتمع‌های ایستگاهی سیاستی است که شهرداری تهران برای مدیریت این عرصه دنبال خواهد کرد.
آخرین وضعیت پیشرفت TOD
سعید اسکندری، مدیر سرمایه‌گذاری شرکت متروی تهران درباره آخرین وضعیت پیشرفت مجتمع‌های ایستگاهی مترومحور یا TOD به همشهری می‌گوید: بیشتر شهرداری‌های مناطق نظیر مناطق ۷، ۱۷و ۲۰درحال کار هستند. حتی در منطقه ۷کار مطالعات تمام‌شده و در منطقه ۱۷و ۲۰کار مطالعات ادامه دارد. همچنین در منطقه ۷، حدود ۶۰پروانه مجوز تجاری صادر شده است. آنطور که به ما گزارش داده‌اند، استقبال خوبی هم از این مجتمع صورت گرفته و کار روی روال افتاده است. در منطقه۱۸نیز کار در حال انجام است. بنابر دستور زاکانی، شهردار تهران، کار ساخت مجتمع‌های ایستگاهی در همه شهرداری‌های مناطق قرار است با جدیت دنبال شود.
۲۲ایستگاه TOD در تهران
۱۳شهریورامسال معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران از مطالعه روی ایستگاه‌های متروی مناطق ۲۲گانه تهران برای اجرای طرح TOD خبر داده و گفته بود: در حال حاضر تمام مناطق را برای اجرای این طرح زیربار مطالعاتی برده‌ایم. به‌گفته حمیدرضا صارمی، مطالعات این بستر برای ۲منطقه ۷ و ۱۸ تمام‌شده و به تصویب کمیسیون ماده ۵هم رسیده است.
مناطق دیگر نیز در دست مطالعه هستند. ایستگاه بریانک جزو ایستگاه‌هایی است که اگر مطالعاتش به تصویب برسد می‌تواند رهاورد خوبی برای منطقه داشته باشد. در عین حال ابتدای هفته گذشته صارمی اعلام کرد که با اجرای TOD سفرهای درون‌شهری به‌گونه‌ای انجام می‌شود که شهروندان برای تردد به محل کار، خرید و دریافت خدمات نیاز به استفاده از خودرو نداشته باشند. شهرداری با اجرای طرح TOD می‌خواهد بازخوانی جدیدی از محله داشته باشد. TOD یکی از راه‌های نجات تهران از ترافیک سنگین و آلودگی هوا است؛ چراکه با اجرای این طرح، سفرهای درون‌شهری به‌گونه‌ای انجام می‌شود که شهروندان برای تردد به محل کار، خرید و دریافت خدمات نیاز به استفاده از خودرو نداشته باشند. به‌گفته صارمی، معاون شهردار تهران تا انتهای بهمن‌ماه تهیه ۱۹پروژه TOD در مناطق آغاز شده و از این تعداد، قرارداد ۹پروژه نهایی شده و بقیه در آستانه نهایی‌شدن هستند. ۳تا از پروژه‌ها نیز آغاز شده‌اند. پروژه‌های مذکور در ۵قسمت اصلی شناخت، برنامه‌ریزی حوزه ایستگاهی، طرح شهرسازی و مصوبات کمیسیون ماده۵، طراحی شهر و نهایتا اقدام تعریف شده‌اند. تعریف پروژه‌ها باید در چند مرحله هویت متناسب با حوزه ایستگاهی، برنامه‌ریزی سکونت، جانمایی کاربری اصلی(مسیر اصلی پیاده) و کاربری‌های اطراف، مسیرهای پیاده و تجهیز آن، پروژه‌های محرک توسعه و پروژه‌های عمومی صورت گیرد.
شناسایی ساختار اصلی، گام مهمی است که هویت، کالبد و کاربری اطراف پروژه براساس آن ساختار شکل می‌گیرند. ساختار پیاده‌روی در این پروژه‌ها باید قوی باشد تا بتوان مسئله تردد خودروها و پارکینگ حاشیه‌ای را ساماندهی کرد و سپس حمل‌ونقل عمومی مکمل و مسیرهای دوچرخه در آنها تامین شود. مسئله هویت از دیگر موضوعات مهم در اجرای TOD است.
آغاز کار از منطقه۱۸
هفته گذشته نخستین پروانه شهرسازی مجتمع ایستگاهی تهران در منطقه۱۸صادر شد. شهرداری منطقه۱۸در زمینه تحقق رویکردهای مباحث توسعه مبتنی بر حمل‌ونقل عمومی(TOD)، نخستین پروانه شهرسازی مجتمع ایستگاهی را صادر کرد. در فرایند اقدامات صورت گرفته برای صدور پروانه این مجتمع در کمیسیون ماده۵شهرداری تهران، زیربنای کلی در ابعاد ۳۷۷هزار و ۵۳۵مترمربع درنظر گرفته شد. در این مجتمع ایستگاهی واقع در حاشیه بلوار معلم، ابتدای شهرک صاحب‌الزمان(عج)، از مجموع مساحت کلی، ۵۸هزار و ۷۵۰مترمربع عرصه داشته و به‌عنوان چرخ محرکی در بخش توسعه مبتنی بر حمل‌ونقل عمومی محسوب می‌شود. توسعه فشرده، اختلاط کاربری‌ها، پیاده‌مداری و تسهیلات حمل‌ونقل و جابه‌جایی ازجمله رویکردهای توسعه مبتنی بر حمل‌ونقل عمومی یا به‌عبارتی همان TOD بوده که با این اقدام مدیریت شهری می‌توان در زمینه دستیابی به آنها گام برداشت.