همشهری آنلاین- محمد بلبلی: فرش دستباف ایرانی، به‌عنوان یکی از نمادهای اصیل فرهنگ و هنر کشورمان، همواره جایگاه ویژه‌ای در خانه‌های ایرانی داشته است، اما نگهداری از این گوهر گرانبها، نیازمند دانش و تخصص خاص خود است.
در یک گفت‌وگو به سراغ حسین بیدآبادی، کارشناس قالیشویی رفته‌ایم تا از رازهای طول عمر فرش دستباف و نحوه نگهداری صحیح از آن، جویا شویم.
چگونه باید از فرش‌های دستباف‌مان نگهداری کنیم؟
در سال‌های اخیر که با آلودگی هوا در زمستان و گردوغبار در تابستان مواجه هستیم باید یک‌سری مراقبت‌های خاص‌تر را برای نگهداری از فرش‌های دستباف انجام دهیم؛ زیرا این عوامل، تأثیرات مخربی روی فرش‌ها پدید می‌آورند.
اثر گرد و خاک بر فرش چیست؟
خاک و گردوغبار باعث بیدخوردگی فرش‌ها شده و علاوه بر این خود خاک و آلودگی وقتی به عمق قالی نفوذ می‌کند باعث پوسیدگی آن می‌شود. وقتی ذرات خاک را زیر میکروسکوپ ببینید متوجه می‌شوید که حالت برندگی دارند و مانند چاقو عمل می‌کنند. این ذرات وقتی به عمق فرش وارد می‌شوند تار و پود آن را می‌بُرند. در ظاهر فرش سالم است، اما وقتی پیش بیاید که بخواهید فرش را تا بزنید، صدایی مانند صدای شکستگی به گوش می‌رسد که این همان تأثیر گردوغباری است که به عمق فرش نفوذ کرده است. ترمیم این پوسیدگی هزینه‌هایی را در بر دارد و اینکه دیگر فرش مانند روز اول نخواهد شد.
گاهی‌وقت‌ها مایعات روی فرش می‌ریزد. آیا این موضوع هم به فرش آسیب می‌رساند؟
بله، وقتی مایعی مانند آب، چای، شربت یا آب گلدان و... روی فرش بریزد باید به‌درستی خشک شود؛ یعنی باید منطقه نمدار شده هوادهی شود؛ طوری که از زیر و روی قالی هوا عبور کند. اگر در همان حالت روی زمین خشک شود ممکن است در فرش پوسیدگی ایجاد شود.
چگونه از این آسیب‌ها پیشگیری کنیم؟
با توجه به این مسائل توصیه می‌کنیم که حتما هر ۲ یا ۳ سال فرش‌ها شست‌وشو شوند؛ چون گردوغبار و گازکربنیک که باعث ایجاد چربی و نفوذ دوده در فرش می‌شود به الیاف و تار و پود فرش صدمه جدی وارد می‌کند.
شست‌وشوی فرش دستباف به تخصص خاصی نیاز دارد؟
مشکل اساسی که در حال حاضر وجود دارد این است که یک‌سری از قالیشویی‌ها تخصص شست‌وشوی فرش دستباف را ندارند. فرش‌های دستباف مخصوصا فرش‌های دستباف گل‌ابریشم تبریز، اصفهان و قم را نیز مثل فرش ماشینی می‌شویند. بارها شاهد بوده‌ایم که این قالیشویی‌های غیرمتخصص صدمات زیادی به فرش‌های نفیس وارد کرده‌اند.
آیا چیزی به نام اعلاشویی در بازار فرش داریم؟
بعضی از قالیشویی‌ها از ناآگاهی مردم سوءاستفاده می‌کنند و اصطلاحاتی مانند اعلاشویی و از این دست کلمات من‌درآوردی را برای جلب‌نظر مشتری به‌کار می‌برند تا بتوانند پول‌های هنگفتی از آنها دریافت کنند؛ حتی با استفاده از همین ناآگاهی به غلط به آنها می‌گویند که ریشه‌های فرش شما پوسیده و دچار اشکال شده است و باید ریشه‌ها تعویض شوند؛ درحالی‌که در اکثر مواقع این ادعا اصلا صحت ندارد و تنها به قصد دریافت پول‌های اضافه از مشتری مطرح می‌شود.
مگر تعویض ریشه فرش دستباف چه تأثیر در آن دارد؟
وقتی ریشه یک فرش دستباف تعویض شود، مانند ماشینی است که تصادف کرده و صافکاری و رنگ روی آن انجام شده؛ بنابر این بعد از تعویض ریشه قیمت فرش بسیار کاهش پیدا می‌کند. در اینجا صاحب فرش از ۲ جهت متضرر می‌شود؛ یکی بابت پرداخت پول هنگفت به قالیشویی و دیگری بابت افت قیمتی که قالی دستبافش پیدا کرده است.
یعنی به‌طور کلی تعویض ریشه را توصیه نمی‌کنید؟
در بعضی از موارد که تمام ریشه‌ها از بین رفته باشد ما مجبور هستیم فرش را اصطلاحا ریشه‌کشی کنیم، اما در خیلی از مواقع که اندکی ریشه‌ها کوتاه شده‌اند توصیه می‌کنیم یا به همان کوتاه بودن ریشه‌ها اکتفا کنید یا اینکه زیر ریشه‌ها لفافه‌دوزی شوند.
اگر دقت کرده باشید فرش‌های داخل اماکن متبرکه مثل حرم امام رضا(ع) اکثرا لفافه‌دوزی شده‌اند. این بهترین روش برای تغییر ندادن حالت اصلی فرش است و باعث طول عمر ریشه‌ها نیز می‌شود.
استفاده از شامپوفرش برای تمیز کردن سطح قالی‌های دستباف مناسب است؟
در ساخت شامپوفرش از ۹ گونه اسید استفاده شده است، وقتی به وسیله دستمال یا فرچه و... روی فرش کشیده شود، باعث نفوذ آلودگی به عمق الیاف شده و ظاهر قالی فقط تمیز و در درازمدت باعث پوسیدگی می‌شود. استفاده از شامپوفرش را برای فرش‌های دستباف اصلا توصیه نمی‌کنیم، اما برای فرش‌های ماشینی، اتفاقا شامپوفرش گزینه بسیار مناسبی است.
آیا شست‌وشوی فرش دستباف در خانه کار درستی است؟
به هیچ‌وجه. توصیه می‌کنیم فرش‌های دستباف را در منزل شست‌وشو نکنید. اگر در سال‌های پیش و در زمان کودکی‌مان اکثرا فرش‌ها را در حیاط خانه با پارو می‌شستیم و اتفاق خاصی نمی‌افتاد به این دلیل بود که قالی‌های قدیمی اکثرا رنگرزی گیاهی داشتند و آب و پودر رختشویی آنها را خراب نمی‌کرد، اما اکثر فرش‌های تولیدشده در ۵۰ سال اخیر رنگرزی شیمیایی دارند و اگر در خانه شست‌وشو شوند ممکن است، آسیب‌های جدی به آنها وارد شود و وقتی فرش دچار رنگ‌دویدگی شود دیگر به هیچ‌وجه قابل ترمیم نیست.
فرش ماشینی را هم نباید در خانه شست؟
فرش ماشینی را می‌توان در حیاط، پشت‌بام یا هر مکان دیگری شست‌وشو کرد؛ چرا که رنگ‌ها در نخ‌های پلاستیکی ثابت هستند.
شست‌وشوی فرش ماشینی با دستباف چه تفاوتی دارد؟
دستگاه‌هایی که برای شست‌وشو استفاده می‌شوند در هر دو مورد یکسان است، اما موادی که برای شستن استفاده می‌شود با هم بسیار متفاوت هستند. فرش‌های دستباف به‌خصوص فرش‌هایی که در 50سال اخیر تولید شده‌اند رنگرزی شیمیایی دارند. این نوع رنگرزی، ثبات رنگ بسیار کمتری نسبت به رنگرزی سنتی دارد.
با توجه به این موضوع وقتی آب روی قالی ریخته و با پودر رختشویی شسته شود، در بیشتر مواقع رنگ‌های فرش تا حدودی دچار رنگ‌دویدگی یا کدری می‌شوند؛ به‌طور مثال رنگ‌هایی مانند لاکی، صورتی و نارنجی در بخش‌هایی که فرش، رنگ روشن دارد کاملا پخش می‌شود و رنگ تیره‌تر بر سطح قالی احاطه پیدا می‌کند و کل سطح را تحت‌تأثیر قرا می‌دهد.برای استفاده از مواد شیمیایی مخصوص شست‌وشوی قالی دستباف باید تخصص داشت. میزان استفاده از مواد شیمیایی، مدت‌زمانی که این مواد باید روی قالی بماند نیاز به خبرگی و تخصص دارد.
راهنمای نرخ
در روزهای پایانی سال، شست‌وشوی فرش رونق می‌گیرد و بسیاری از خانواده‌ها این کار را به قالیشویی‌ها می‌سپارند.
اگر شما هم قصد استفاده از این خدمات را دارید، پیش از آنکه سفارش خود را ثبت کنید، بهتر است بدانید برای استفاده از خدمات این شرکت‌ها باید چقدر درنظر بگیرید. هر سال اتحادیه قالیشویان تهران نرخنامه خدمات ارائه می‌دهد که قالیشویی‌ها موظف به رعایتش هستند. براساس اعلام اتحادیه قالیشویان تهران، در حال حاضر حدود ۳۵۰ قالیشویی مجاز در پایتخت وجود دارد که مردم می‌توانند به نشانی eght۱۳۵۱.com مراجعه و قالیشویی مطمئن انتخاب کنند.
نرخ خدمات در قالیشویی
فرش ماشینی متری: ۳۰۰۰۰تومان - فرش دستباف متری: ۴۴۰۰۰تومان - موکت متری: ۲۵۰۰۰تومان - پتو ۱ نفره متری: ۸۰۰۰۰تومان - پتو ۲ نفره متری: ۱۲۰۰۰۰تومان - حمل‌ونقل متری: ۶۸۰۰۰تومان
نرخ خدمات خشکشویی در منزل
مبل۷ نفره هردست: ۷۰۰۰۰۰تومان - مبل اضافه هرعدد: ۱۰۰۰۰۰تومان - مبل تختخوابشو یک نفره: ۳۰۰۰۰۰تومان - مبل تختخوابشو ۲ نفره: ۴۵۰۰۰۰تومان - مبل تختخوابشو ۲ نفره: ۴۵۰۰۰۰تومان - تشک کوسن و پشتی هرعدد: ۵۰۰۰۰تومان - خوشخواب ۱ نفره: ۲۵۰۰۰۰تومان - خوشخواب ۲ نفره: ۳۵۰۰۰۰تومان - خشکشویی موکت متری: ۲۰۰۰۰تومان - خشکشویی موکت هر پله: ۸۰۰۰۰تومان - خشکشویی پاگرد: ۱۰۰۰۰۰تومان - خشکشویی فرش ماشینی متری: ۴۵۰۰۰تومان - خشکشویی فرش دستباف متری: ۶۰۰۰۰ تومان.