همشهری آنلاین- لیلا شریف: کاشت نهال و توسعه کمربند سبز نیازمند ایجاد زیرساخت‌های خاص همچون آبیاری هوشمند و استفاده بهینه از پساب شهری است، موضوعی که از سوی سازمان بوستانها و فضای سبز شهر تهران پیگیری می‌شود، در همین راستا طرح‌هایی همچون بازچرخانی و استفاده مجدد آب شرایطی مورد توجه قرار گرفت تا به منابع اصلی آب آشامیدنی ساکنان شهر آسیبی نرسد و با تصفیه فاضلاب زمینه استفاده مجدد از پساب فراهم شود.
علی محمد مختاری مدیرعامل سازمان بوستانها و فضای سبز شهر تهران در گفتگو با همشهری به تشریح اقدامات سازمان بوستان ها و فضای سبز شهر تهران درخصوص کمربند سبز تهران پرداخت و گفت: این طرح از بزرگترین طرح ها و اثربخش ترین طرح هایی است که اجرای آن در چند دهه اخیر توانسته اثرات مفیدی را برای شهر تهران و شهروندان تهرانی به دنبال داشته باشد. به عبارت ساده، جنگل کاری های حاشیه شهر تهران که به طرح کمربند سبز پیرامونی شهر تهران موسوم شده، علاوه بر اثربخشی آب و هوایی و اکولوژیکی، می تواند نقش پررنگی در حفظ حریم شهر و جلوگیری از گسترش بی رویه آن داشته باشد و همچون یک حصار بزرگ و سبز، جلوی دست اندازی های سودجویان، زمین خواران و کوه خواران را بگیرد.
اجرای این طرح از سال ۱۳۶۵ در جنوب شرقی تهران آغاز شد و اجرای آن تاکنون نیز ادامه دارد، به گفته مختاری« اجرای این طرح و تکمیل آن در ۳ سال اخیر به ویژه سال جاری شتاب سریعتری داشته و میانگین سالانه توسعه کمربند سبز حاشیه شهر تهران در ۳ سال گذشته، بیش از میانگین سالانه سنوات قبلی بوده است.»
*افزوده شدن ۲ هزار هکتار به کمربند سبز در سال جاری
براساس آمار ارائه شده از سوی سازمان بوستانها و فضای سبز تهران باید گفت که دراسفند سال ۱۴۰۰، ۱۲۵۰ هکتار به کمربند سبز تهران اضافه شد، این رقم در اسفند ۱۴۰۱ افزایش یافت و به رقم ۱۵۰۰ هکتار رسید. امسال نیز با افزوده شدن ۲۰۰۰ هکتار دیگر به این کمربند سبز، این طرح در آستانه تکمیل فاز نخست آن قرار خواهد گرفت.
مختاری با اشاره به جزئیاتی از سطح کمربند سبز حاشیه ای شهر تهران و برنامه سازمان بوستان ها و فضای سبز شهر تهران و شهرداری برای هفته درختکاری گفت: در حال حاضر موجودی کمربند سبز تهران، بالغ بر ۴۶ هزار و ۲۴۰ هکتار است که در سال جاری پروژه توسعه جنگل کاری با هدف بهبود وضعیت زیستی شهر و در راستای طرح پویش مردمی کاشت یک میلیارد اصله نهال در ۲۰۰۰ هکتار دیگر اجرایی خواهد شد.
اجرای این طرح از ۵ ماه پیش آغاز شده و قرار است که ۱۵ اسفند ماه همزمان با روز درختکاری، این توسعه ۲۰۰۰ هکتاری به طور کامل مورد بهره برداری قرار بگیرد، موضوعی که مدیرعامل سازمان بوستانها و فضای سبز شهر تهران به تشریح آن پرداخت:« مساحت جنگل کاری کمربند تهران به بیش از ۴۸ هزار و ۲۴۰ هکتار می رسد و این یعنی پیشرفت فیزیکی ۹۶ درصدی طرح ۵۰ هزار هکتاری فاز نخست کمربند سبز شهر تهران.بر اساس برنامه ریزی های انجام شده تا سال آینده فاز نخست طرح کمربند سبز حاشیه ای شهر تهران به اتمام خواهد رسید و ما امروز در آستانه تکمیل این طرح قرار داریم که تاثیر قابل ملاحظه ای در ارتقای کیفیت محیط زیست دارد، همچنین حصاری طبیعی برای جلوگیری از دست اندازی به حاشیه شهر تهران ایجاد خواهد کرد تا همانند یک فیلتر مهم، کلان شهر تهران را حراست کند.»
*چه گیاهان و درختانی در کمربند سبز کاشته می‌شود؟
مختاری درخصوص جزئیات کاشت درختان و گونه های کاشته شده در طرح کمربند سبز حاشیه شهر تهران نیز گفت: ما بر اساس برنامه ریزی های انجام شده و همچنین رهنمودهای دکتر زاکانی شهردار محترم شهر تهران، استفاده از گونه های مثمر و متناسب با اقلیم شهر تهران را در کمربند سبز حاشیه شهر تهران در دستور کار قرار دادیم که هریک از این گونه های مثمر با توجه به شرایط اکولوژیکی و اقلیم منطقه، انتخاب خواهد شد و ما در انتخاب این گونه ها به نکات متعددی متناسب به شرایط اقلیمی و آب و هوایی مناطق توجه کردیم.
به گفته رئیس سازمان بوستانها و فضای سبز شهر تهران« در این پروژه و در قالب طرح کمربند سبز حاشیه ای شهر تهران، گونه های مثمر متعددی نظیر گردو، بادام، گیلاس، سیب، آلبالو، خرمالو و ... انتخاب شدند و در اراضی متناسب با ویژگی های هریک از این گونه ها کاشته شدند.البته ما در اجرای این پروژه و کاشت درخت و جنگل کاری در قالب کمربند سبز حاشیه ای شهر تهران، در کنار کاشت انواع گونه های مثمر، از گونه های غیرمثمر که مقاومت خوبی نسبت به کم آبی دارند نیز استفاده کرده ایم و در این طرح هم شاهد کاشت گونه های مثمر و هم کاشت گونه های غیرمثمر هستیم.»
*مقابله با ساخت و سازهای غیرمجاز
بخش قابل توجهی از پروژه کمربند سبز حاشیه شهر تهران در دامنه جنوبی البرز اجرایی شده، ، مختاری با اشاره به این موضوع تشریح کرد: با توجه به ارزش زمین در این محدوده و تهدیدات ناشی از ساخت و سازهای غیرقانونی ناشی از زمین خواری و کوه خواری سودجویان، اجرای این طرح علاوه بر اثرات زیست محیطی و کمک به ارتقاء کیفی محیط زیست شهر تهران و اثربخشی اکولوژیکی، باعث شده است دست دلالان و زمین خواران از تعرض به منابع طبیعی و عرصه های عمومی خصوصا ارتفاعات بالاتر از ۱۸۰۰ متر کوتاه بماند. این طرح در کنار تلاش شهرداری که با قدرت، مقابل این سودجویان ایستادگی می کند، به حفظ حریم شهر تهران کمک خواهد کرد.
*اقدام خلاقانه برای آبیاری فضای سبز
سیستم آبیاری تحت فشار زیرسطحی برای نخستین بار در این پروژه به عنوان یک اقدام خلاقانه در جهت مدیریت مصرف آب و صرفه جویی منابع آبیمورد استفاده قرار گرفته است.
رئیس سازمان بوستانها و فضای سبز شهر تهران در رابطه با این شیوه آبیاری توضیح داد: در این پروژه علاوه بر استفاده گسترده از شبکه آبیاری تحت فشار، برای نخستین بار روش آبیاری زیرسطحی هوشمند به عنوان گامی خلاقانه و نوآور به منظور حفظ منابع آبی و مدیریت بهینه مصرف و افزایش راندمان آبیاری پروژه بکارگرفته شده است.
وی ادامه داد: در این روش با استفاده از سنسورهای مختلف میزان دقیق رطوبت خاک، دمای هوا، نور خورشید و مواردی از این دست اندازه گیری خواهد شد و این اطلاعات توسط یک سیستم مرکزی مورد آنالیز دقیق قرار می گیرد و بر اساس نتایج آنالیز انجام شده، میزان و زمان آبیاریبه صورت خودکار تنظیم می شود.
علاوه بر این تنظیم خودکار زمان و میزان آبیاری، این سیستم هوشمند تحت فشار زیرسطحی دستاوردهای مهمی را به همراه دارد:«کلیه اطلاعات جمع آوری شده توسط سیستم ها و آنالیزهای مربوطه نیز به صورت برخط در داشبورد مدیریتی قرار می گیرد و برای سطوح مختلف مدیریتی قابل بهره برداری است. مختاری بهره‌مندی و استفاده از سیستم آبیاری تحت فشار زیرسطحی هوشمند در این پروژه، یک گام مهم برای صرفه جویی در مصرف آب و مدیریت و حفظ منابع آبی است که از اهمیت ویژه ای برخوردار است.»
گسترش فاز ۲ تا شعاع ۲۰ کیلومتری شهر
پیگیری فاز ۲ کمربند سبز موضوعی است که به گفته مختاری تا شعاع ۲۰ کیلومتری خارج از محدوده شهر تهران توسعه خواهد یافت. او در این رابطه توضیح داد: ما در نظر داریم تا در فاز ۲ این طرح، اراضی ملی و بلامعارض را تا شعاع ۲۰ کیلومتر خارج از محدوده شهر تهران شناسایی کنیم چراکه معتقدیم این طرح کمربند سبز حاشیه ای برای کلانشهرها یک نقش حفاظتی و زیست محیطی دارد و ما امیدواریم بتوانیم فاز ۲ این طرح را با شناسایی این اراضی آغاز کنیم و در مرحله بعد این طرح را تا شعاع ۲۰ کیلومتر خارج از شهر تهران در اراضی ملی توسعه دهیم.
مختاری در خصوص اقدامات سازمان بوستان ها و فضای سبز شهر تهران درخصوص بوستان های شهر تهران نیز گفت: با توجه به اینکه سرانه فضای سبز ما در تعدادی از مناطق تهران مطلوب است و بالاتر از سرانه استاندارد قرار دارد و در ۶ منطقه نیز با توجه به بافت فشرده مسکونی آنها، سرانه فضای سبز کمتر از ۱۰ متر مربع است، توزیع عادلانه فضای سبز در مناطق مختف شهر تهران یک موضوع قابل توجه است. لذا بر اساس دستور شهردار تهران ما در ۳ سال گذشته با هدف توزیع عادلانه فضای سبز در شهر تهران، بهبود این وضعیت را در دستور کار قرار دادیم و تلاش کردیم تا در مناطق ۷، ۱۰، ۱۱، ۱۷، ۱۲ و ۸ سایر مناطق کم برخوردار شهر تهران از منظر فضای سبز، از ظرفیت های مختلف برای ارتقاء سرانه فضای سبز در این مناطق استفاده کنیم.
رئیس سازمان بوستان ها و فضای سبز شهر تهران اضافه کرد: به عنوان مثال یکی از اقدامات ما در این حوزه آن بود که با بهره مندی از جریمه اعمالی کمیسیون ماده ۷ باغات که برای متخلفانی که موجب قطع درختان شده اند جریمه مالی درنظر می گیرد، برای تملک لکه های مشجر و باغات استفاده کنیم و این جریمه ها را که به حساب مشخصی واریز می شود، صرف تملک لکه های مشجر در این مناطق کم برخوردار کرده و پس از تملک آنها، اقدام به تبدیل این لکه ها به فضای سبز کنیم تا سرانه فضای سبز در این مناطق کم برخوردار، ارتقاء یابد و توزیع فضای سبز در شهر تهران عادلانه تر شود و هر شهروند تهرانی سرانه فضای سبز متناسب با استانداردهای بین المللی را داشته باشد.
رئیس سازمان بوستان ها و فضای سبز شهر تهران در پایان خاطرنشان کرد: تملک و احداث تعداد قابل توجهی پارک های محله ای، منطقه ای و فرامنطقه ای و همچنین توسعه فضای سبز حاشیه بزرگراه هایی از دیگر اقدامات ما در ۳ سال گذشته در شهر تهران است که باعث شده سرانه فضای سبز شهر تهران ارتقاء یابد.