به گزارش همشهری آنلاین، مبارزه با فساد یکی از اصلی‌ترین مطالبات مردم ایران و رهبر معظم انقلاب است. گرچه فساد در جمهوری اسلامی سیستماتیک نیست و مبارزه با آن به شکل جدی پیگیری می‌شود اما آسیب‌شناسی نوع مبارزه یک موضوع قابل توجه است که برای بررسی آن با محمدصادق کوشکی استاد دانشگاه گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.
همه نظام‌ها در پی کاهش فساد در کشور خود هستند
کوشکی در ابتدا گفت: تقریبا بین دانشمندان حوزه سیاست این موضوع مورد اتفاق و اجماع نظر است که قدرت سیاسی منجر به فساد در عرصه سیاست و اقتصاد خواهد شد، به تعبیری یکی از پیامدهای کسب قدرت فساد اقتصادی است. حال هرنظامی در دنیا سعی دارد به نحوی از انحا این فساد ناشی از قدرت را مهار سازد یا کاهش دهد؛ اما هیچ نظامی وجود ندارد که ادعا کند فساد را به صفر رسانده، بلکه همگی سعی دارند که فساد را از وضع موجود کاهش دهند و به حداقل برسانند. همچنین گفتنی است که بین نفع‌طلبان از فساد و مبارزان آنان گاهی یک درگیری همیشگی وجود دارد، مثل درگیری مافیای ایتالیا با ساختارهای انتظامی و قضایی این کشور، یعنی وضعیت به جایی نرسیده است که دولت یا نهاد قضای این کشور از خاتمه مافیای فساد در این کشور سخن بگوید.
فساد چیست؟
وی افزود: همواره در کشورهای دنیا اخبار فساد ناشی از قدرت سیاسی به گوش می‌رسد. اما در این بین در جمهوری اسلامی هم ما شاهد این موضوع هستیم، یعنی فسادی که از قدرت سیاسی و سلسله‌مراتب قدرت ناشی شود و در عرصه اقتصاد یا سیاست بروز و ظهور پیدا کند. وقتی از فساد سخن می‌گوییم، از بهره‌برداری فراقانونی حرف می‌زنیم که می‌تواند در حوزه اقتصاد یا سیاست باشد و معیار این بهره‌برداری هم قانون است. البته یکسری فساد حقیقی در جامعه وجود دارد که شاید درباره آنان قانون‌گذاریِ درخوری صورت نگرفته است، یعنی ما آنچه در قانون آمده است را به عنوان فساد مطرح کرده‌ایم، درصورتیکه شاید در عرصه واقعیت فسادی رخ بدهد که قانون در رابطه با آن دچار یک خلأ جدی باشد.
جمهوری اسلامی از ابتدا اراده مبارزه با فساد را داشته است
این استاد دانشگاه ادامه داد: جمهوری اسلامی اراده و عزم مبارزه با فساد را از ابتدای پیروزی انقلاب تا به الآن داشته است و ما اگر شاخص‌های علمی که در جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد را برای سنجش وضعیت مربوط به فساد را به کارگیریم خواهیم دید ایران در یک وضعیت عادی قرار دارد، یعنی فساد نه آنچنان فراگیر است که در همه جا رخنه کرده باشد، نه آن وضعیت پاکدستی و حداقلی مربوط به فساد وجود دارد؛ گرچه ادعای ما به عنوان یک نظام دینی ایجاب می‌کند که خودمان را به شاریط حداقلی فساد برسانیم چرا که بنا به ارزش‌هایمان باید فساد را به کم‌ترین حالت برسانیم و در جهان نمونه باشیم که متأسفانه نیستیم.
آسیب‌شناسی مبارزه با فساد
تحلیلگر مسائل سیاسی بیان کرد: من علت این کاستی را این می‌دانم که مبارزه با فساد در جمهوری اسلامی سازمان‌یافته، منسجم و به‌روز نیست. یعنی علی‌رغم خواست و اراده‌ای که برای مبارزه با فساد وجود دارد، برخی خلأهای مربوط به سازمان‌یافته نبودن و منسجم نبودن این مبارزه، راه و بستری را بعضاً برای بروز و ظهور مفسدین و رشد آن‌ها فراهم می‌کند. حال این مفسدین می‌توانند خود مسئولین باشند یا افرادی که منتسب به آنان هستند. لذا برای اینکه نتیجه اقدامات و رفتا جمهوری اسلامی با ادعای آن یکی شود محتاج این است که مبارزه با فساد را قاطعانه، به شکل منسجم، سازمان‌یافته و منظم پیگیری کند.
کوشکی گفت: مبارزه سازمان‌یافته با فساد، به مثابه چتری حمایتی در تمام لایه‌های دولت است که اساساً اجازه و فرصت بروز و ظهور فساد را نمی‌دهد. این نگاه که مفسدین باید اعدام شوند غلط است، چراکه در وهله اول باید طوری اقدام کرد که اصلا فرصتی برای انجام فساد وجود نداشته باشد که بخواهیم بعدا آن مفسد را اعدام کنیم. به تعبیری بنا به شرایط جامعه باید قوانین ما جدیدتر و کارآمدتر بشوند. برای تفهیم بهتر موضوع مثالی می‌زنم، در دوره دولت آقای روحانی برخی شناورهای چینی با بستن قرار داد با عده‌ای از سران شیلات که در حقیقت قراردادی با یک شرکت بوده است با خیال راحت آمدند و با صیدترال، بخشی از ذخایر آبزیان ما در دریای عمان را نابود می‌کردند و زندگی ماهیگیران آن منطقه را با چالش روبه‌رو ساختند. حال وقتی صحبت از شکایت می‌شد، مدیران شیلات این شناورها را به رقم ناچیزی جریمه می‌کردند، چون می‌دانستند که جریمه قانونی این اقدام به قدری کم است که دربرابر سود کلانی که به دست آمده چیزی خاصی نیست و همین موضوع بستر ایجاد یک فساد شده بود.
در مبارزه با فساد باید قوانین بازدارنده داشته باشیم
وی افزود: در وهله بعدی قوانین باید به قدری بازدارنده و سنگین باشند، که اگر کسی مرتکب فساد شد به او اجازه تکرار فساد را ندهد. گاهی برخورد قانونی با مفاسد به شکل درخور نیست و خود همین عدم بازدارندگی به شکلی است که فرد را متمایل به انجام فساد می‌کند. گام سوم در این بین این است که سهم رسانه‌ها در مبارزه با فساد باید مشخص شود. یعنی اگر رسانه در این امر نقشی دارد این نقش چیست؟ ما موارد متعددی داشتیم که خبرنگار یا رسانه‌ای موضوع مبارزه با فساد را مطرح کرد و مشخص نشد که آیا این شخص الآن قهرمان مبارزه با فساد مسئولین است یا اجیره شده‌ای است که می‌خواهد طرف مقابل را بزند، این هم به علت عدم مشخص بودن نقش و کارکرد رسانه است. یا مثلا همچنان معلوم نیست اسم مفسدین اقتصادی باید اعلام بشود یا نه، گاهی اعلام می‌شود و گاهی از اسامی اختصاری بهره گرفته می‌شود؛ همین نوسان ذهن مردم را نسبت به مبارزه فساد در جمهوری اسلامی مخدوش می‌سازد و چنین شائبه‌ای ایجاد می‌کند که نظام متمایل به مبارزه با فساد نیست. درحالیکه اگر مبارزه با فساد را به آن شیوه‌ای که گفتیم سازمان‌یافته کنیم این شائبه رفع می‌شود و جامعه درک می‌کند که اگر در جمهوری اسلامی فسادی رخ دهدکلیت نظام سعی می‌کند با آن فرد یا جریان مفسد برخورد قاطع کند.