عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در گفت‌وگویی پاسخگوی پرسش‌های خبرنگار همشهری بود.
- نظارت بر شرکت‌ها و اپراتورهای ارائه‌کننده خدمات اینترنت چگونه است؟ مشخصا بر گران‌فروشی نظارت وجود دارد، اما کم‌فروشی و کوتاهی در ارائه خدمات چگونه است؟
وزارت ارتباطات هم از طریق سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی بر عملکرد اپراتورها نظارت دارد و هم خودش به شکل دوره‌ای و بعضا به شکل دائمی کیفیت شبکه و وضعیت اپراتورها را پایش می‌کند و هم اینکه به گزارش‌های مردمی از طریق سامانه۱۹۵رسیدگی می‌کند. هرکدام از هموطنان عزیزمان چه نسبت به کیفیت شبکه و چه نسبت به قیمت، هر ملاحظه‌ای و هر شکایتی داشتند، می‌توانند با سامانه شبانه‌روزی و رایگان ۱۹۵از هر جای کشور تماس بگیرند یا از طریق سایت۱۹۵اقدام و شکایت خود را ثبت کنند. همکاران من حتما رسیدگی خواهند کرد. اگر هم حضور نداشته باشند، پیام‌شان ضبط می‌شود و بعدا حتما به آن رسیدگی خواهد شد. در مورد بحث نیم‌بها یا یک‌سوم‌بها شدن بعضی از پلتفرم‌ها باید بگویم که ما این را هم خودمان دنبال و نظارت می‌کنیم. براساس مصوبه فعلی شورای‌عالی فضای مجازی ترافیک داخلی کشور باید نیم‌بها باشد؛ البته با تشریفاتی با کسب اجازه از کاربر می‌توانند به‌جای حق اشتراک، ترافیک تمام‌بها حساب کنند. پلتفرم‌هایی که حق اشتراک‌پذیرند مثل پلتفرم‌های پخش فیلم (وی‌اودی‌ها) که بعضا برای دیدن فیلم کاربران باید پول پرداخت کنند، می‌توانند درواقع با اپراتور توافق کنند؛ البته مشروط به اینکه سهامدار مشترک بین اپراتور و آن پلتفرم یا سکو وجود نداشته باشد. این شرایطی دارد، اما با شرایط خاصی چنین اتفاقی هم ممکن است بیفتد، اما در حالت کلی، ترافیک داخل کشور نیم‌بهاست و ترافیک پیام‌رسان‌ها هم یک سوم‌بها. البته با این اتفاقی که ۲ماه پیش افتاد و افزایش تعرفه فقط در مورد ترافیک خارج کشور رخ داد، یعنی ۳۴درصد، عملا این ۵۰درصد هم تقریبا به ۴۰درصد کاهش پیدا کرد. اگر در این مورد هم مردم عزیزمان شکایتی داشتند، می‌توانند با ۱۹۵تماس بگیرند. الان تقریبا عموما رعایت می‌شود، به‌جز یکی، دو تا از پلتفرم‌های بزرگ که این موضوع در مورد آنها درحال پیگیری است؛ البته در بعضی از اپراتورها روی بعضی پلتفرم‌ها چنین اتفاقی را شاهد هستیم که تمام‌بها حساب می‌کنند؛ درحالی‌که طبق مصوبات باید نیم‌بها حساب شود یا حتی یک‌سوم‌بها که این موضوع را نیز دنبال می‌کنیم، ولی ۱۹۵شبانه‌روزی آماده دریافت گزارش‌ها و شکایات مردم عزیزمان در حوزه ارتباطات است.
- آیا واقعا به‌دلیل وجود نمونه‌های مشابه خارجی، سایت‌هایی مانند یوتیوب و توییتر فیلتر هستند؟
بحث تصمیم‌گیری در مورد مسدودسازی یا رفع مسدودسازی با وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نیست. در عموم موارد، تصمیم‌گیری‌ها برعهده کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه است که دبیرخانه‌اش در دادستانی کل کشور قرار داشته و ۱۳عضو دارد. این کارگروه براساس قانون جرائم رایانه‌ای تشکیل شده که در سال۸۸تصویب شده است؛ آن موقع شورای‌عالی فضای مجازی نبود. ۱۲عضو دارد که بعدا شورای‌عالی فضای مجازی البته بدون حق رأی به آن اضافه شد. در هر صورت وزارت ارتباطات یک عضو از این ۱۳عضو است؛ حتی دولت هم اکثریت ندارد و فقط ۶عضو از اعضای این کارگروه به دولت اختصاص دارد. طبیعتا من در مورد تصمیم‌گیری، فلسفه و این قبیل مسائل، چون حوزه کاری ما نیست، نمی‌توانم صحبت کنم، اما مثلا پلتفرمی مانند توییتر که نمونه داخلی آن شاید یک سال، یک سال و نیم است که راه افتاده، به‌نظرم ۱۵سال پیش یعنی سال۸۸مسدود شده است. من به‌عنوان وزیر ارتباطات، برنامه و راهبردم این است که ظرفیت‌های داخلی را اینقدر تقویت کنیم که بتوانند با نمونه‌های مشابه خارجی رقابت کنند و اعتقاد دارم که این توانمندی در کشور وجود دارد. می‌توانیم در خیلی از زمینه‌ها هم نیاز داخلی و هم نیاز خارجی را برطرف کنیم. می‌توانیم نیاز مردم و کشور را از طریق جوانان، شرکت‌های دانش‌بنیان و سکوهای داخلی تامین کنیم و مخصوصا در یک سال، یک سال و نیم اخیر هم ظرفیت داخلی نشان داده که این قابلیت را دارد؛ البته وزارت ارتباطات هم تمام‌قد از آنها حمایت می‌کند و تمام زیرساخت‌های لازم را برای‌شان فراهم کرده است. الحمدلله نشان دادند که می‌توانند پذیرای میلیون‌ها نفر، حتی ده‌ها میلیون نفر از مردم عزیزمان باشند. امروزه پلتفرم‌های داخلی‌مان، ماهانه میزبان بیش از ۴۰میلیون نفر از مردم هستند و ما هم کمک و پیگیری می‌کنیم که روزانه ظرفیت آنها افزایش پیدا کند.
- سال گذشته سال پرماهواره‌ای برای کشور بود. در سال۱۴۰۳وضعیت پرتاب‌ها، خصوصا ماهواره‌های مخابراتی و اینترنت اشیاء چگونه است؟
به تعبیر من شاید بشود گفت که سال۱۴۰۲درخشان‌ترین سال در تاریخ فضایی کشور بوده است. از سال ۱۳۸۷که ما ماهواره امید را با ماهواره‌بر سفیر در مدار قرار دادیم تا ۱۴۰۰ما کلا ۱۳پرتاب فضایی داشتیم و در این ۲سال و اندی ۱۲پرتاب. فقط در سال ۱۴۰۲ما ۶پرتاب داشته‌ایم. پرتاب از این جهت مهم است که ثمره کارهایی که دانشمندان‌مان در آزمایشگاه‌ها، دانشگاه‌ها، پژوهشگاه فضایی و در جاهای مختلف انجام می‌دهند، موقعی مشخص می‌شود که این محموله به فضا برود و درست کار کند. ما تا وقتی که پرتابگرمان تثبیت نشده بود، چنین قابلیتی نداشتیم و درواقع نمی‌دانستیم که محموله‌های فضایی‌مان درست کار می‌کنند یا خیر. الان الحمدلله، برای ما مدارات لایه لئو تبدیل به یک آزمایشگاه شده است. ما می‌توانیم محموله‌های فضایی را با موفقیت بفرستیم و کار دانشمندان را تست کنیم. این افتخار بسیار بزرگی است که ما تقریبا در نزدیکی تثبیت لایه لئو هستیم. انشاءالله چند پرتاب دیگر هم انجام دهیم، می‌توانیم بگوییم که ماهواره‌های کشورهای دیگر را نیز با خیال راحت پرتاب می‌کنیم. البته الان تا مثلا ۱۰۰کیلو، ۲۰۰کیلو را ما می‌توانیم در مدارات تا ۵۰۰، ۶۰۰کیلومتری از سطح زمین قرار دهیم. برنامه ما این است که امسال هم وزن را بیشتر کنیم و هم به مدارات بالاتر دست یابیم. سال۱۴۰۲به ۷۵۰کیلومتری هم رفتیم و به مدار بیضوی ۴۵۰هزار و هزار و۱۱۰کیلومتری دست پیدا کردیم. انشاءالله لایه لئو که بین ۵۰۰تا ۲هزار کیلومتر است را بتوانیم امسال با پرتاب‌های متعدد تثبیت و بعد حرکت کنیم به سمت لایه ژئو. انشاءالله امسال سال پر پرتابی را خواهیم داشت. برای حوزه اینترنت اشیاء هم ما بزرگ‌ترین قرارداد بخش خصوصی در تاریخ فضایی کشور را با یک کنسرسیوم منعقد کردیم که بتوانند یک منظومه از ماهواره‌ها را برای ما بسازند که این مهم را هم‌اکنون شروع کرده‌اند. به امید خدا نخستین نمونه‌ها امسال آماده می‌شود و تلاش ما این است که به پرتاب هم برسد که بتوانیم منظومه‌ای از ماهواره‌های مخابراتی برای کارکرد اینترنت اشیاء را بر فراز کشور عزیزمان، جمهوری اسلامی ایران داشته باشیم. درحال ساخت بزرگ‌ترین پایگاه پرتاب فضایی کشور هستیم که در همین دولت آغاز شد و انشاءالله در همین دولت، فاز اول آن افتتاح خواهد شد و نخستین پرتاب‌ها را از آنجا انجام خواهیم داد. ده‌ها ماهواره در دست ساخت است؛ ازجمله ماهواره‌هایی که عرض کردم؛ فکر می‌کنم ۱۶ماهواره برای منظومه ماهواره‌ای شهید سلیمانی و کارهای متعدد فضایی در دست اجراست. همچنین بعد از ۱۰سال، زیست در فضا را در سال۱۴۰۲احیا کردیم و امسال هم تلاش می‌کنیم که یک پرتاب زیرمداری دیگر داشته باشیم که بتوانیم در ۵سال آینده موجود زنده به فضا پرتاب کنیم و حتی بحث اعزام فضانورد را هم داشته باشیم.
- درباره فیبر نوری در تهران و پوشش آن هم صحبت بفرمایید.
پروژه فیبرنوری منازل و کسب‌وکارها درحال حاضر در کل کشور ۳۵درصد پیشرفت داشته است. ما در پایان سال۱۴۰۱، حدود ۲.۵میلیون پوشش داشتیم، اما اکنون ۷میلیون را رد کرده‌ایم، اما در مورد استان تهران هم باید بگویم که ما کار شهرهای استان تهران را آغاز کردیم؛ یعنی شهرهای خارج از کلانشهر تهران. الان هم پیشرفت خوبی داشته‌ایم. بعضی از شهرها کارشان تقریبا تمام شده، بعضی‌ها در میانه راه هستند و بعضی‌ها نیز هنوز شروع نشده است. جلسه‌ای در پایان سال گذشته با استاندار محترم استان تهران و معاون محترم‌شان داشتیم و همه اپراتورهایی که در استان تهران هستند را جمع کردیم. قرار ما با آقای استاندار این شد که ایشان زحمت بکشند، هماهنگی‌هایی با مدیریت شهری شهرها انجام بدهند و هر مشکلی بود، ایشان برطرف کنند و قول ما نیز این شد که اپراتورها تمام‌قد پای کار بیایند که انشاءالله بتوانیم در نیمه اول سال۱۴۰۳کار شهرستان‌های استان تهران را به پایان برسانیم. اگر این همدلی و همراهی باشد، از سمت ما مانعی نیست و می‌توانیم کار پوشش فیبر نوری شهرهای استان تهران را تا هفته دولت آینده تمام کنیم. در مورد شهر تهران باید گفت که همین الان بیش از یک‌میلیون خانوار تحت پوشش هستند؛ هم کارهایی که در گذشته صورت گرفته و هم کارهایی که در این مدت انجام شده است، اما اینکه به‌شکل سازمان‌یافته یک کار منسجمی صورت بگیرد که پوشش شهر تهران کامل شود، درحال رایزنی با شهرداری تهران و شهردار محترم، آقای دکتر زاکانی هستیم تا بتوانیم یک مدلی را برای تهران شکل دهیم که پوشش تهران را کامل کنیم.
بیشتر بخوانید:
- چه زمانی اینترنت ۵G در کشور فراگیر می‌شود؟ برنامه‌های وزارت ارتباطات در این خصوص چه بوده است؟
یکی از اولویت‌ها و برنامه‌های ما توسعه نسل پنجم است. منتهی موانعی سر راه این کار وجود دارد. یک مانع اصلی، بحث فیبر نوری است؛ حتی اگر ۴G با حداکثر سرعتی که به شما اجازه می‌دهد در اختیار کاربران قرار بگیرد، حتما باید بی‌تی‌اس‌تان از طریق فیبر نوری به شبکه متصل شده باشد. در مورد ۵G نیز این موضوع صدق می‌کند. چندی پیش بود که ۲سایت نسل پنجم از ۲اپراتور را در یک استان افتتاح کردیم؛ یکی سرعتش مثلا نزدیک به ۲۰۰، ۳۰۰و یکی دیگر، هزار مگابیت بر ثانیه بود. اولی به‌شکل بی‌سیم به شبکه انتقال کشور متصل بود و دیگری از طریق فیبر نوری؛ یعنی اگر ما بخواهیم از ظرفیت ۵G استفاده کنیم، حتما باید فیبر نوری در همه کوچه‌ها و خیابان‌ها حضور داشته باشد که بتوانیم بی‌تی‌اس‌ها را از طریق فیبر نوری متصل کنیم. این یک مانع بود. مانع دوم، بحث تحریم است که به هر حال تجهیزات نسل پنجم را به‌سختی می‌شود تهیه کرد. در هر صورت دوستان در حال تدبیر هستند. ما حتی بومی‌سازی را هم در دستور کار قرار داده‌ایم که کار بسیار سختی است. موضوع سوم، بحث سرمایه‌گذاری است که با این درآمد و هزینه‌هایی که اپراتورها دارند، طبیعتا سرمایه‌گذاری در نسل پنجم که سرمایه بسیار زیادی را می‌طلبید، دشوار است. نسل پنجم به این شکل است که باید تعداد بی‌تی‌اس‌ها نسبت به نسل چهارم بسیار افزایش پیدا کند. یکی از اهداف ما در رابطه با این افزایش تعرفه که سال گذشته اتفاق افتاد که پایین‌تر از تورم بود و بعد از ۵، ۶سال که افزایشی نداشت، رخ داد، این بود که منابع لازم را به‌منظور توسعه برای اپراتورها فراهم کنیم و همین کار را هم کردیم؛ یعنی تعهد گرفتیم از اپراتورها که تمام منابع حاصل از این افزایش را صرف توسعه شبکه کنند. یک بخشی از این منابع را هم تعهد گرفتیم که با منابع خودشان و با منابعی که از بانک‌ها می‌گیرند، اهرم کرده و صرف توسعه نسل پنجم کنند که طبق توافقاتی که صورت گرفته و تا آخر سال ۱۴۰۳، شبکه ۵G باید ۱۰درصد در کشور توسعه پیدا کند، الان حدود ۳، ۴درصد است. مانع بعدی بحث فرکانس است. فرکانس احتیاج دارند. ما ۳، ۴باند فرکانسی داریم که به‌طور مشخص به آن «گلدن فرکانس» یا فرکانس طلایی برای ۵G گفته می‌شود. یکی از آنها فرکانس ۳۶۰۰تا ۳۸۰۰است که ما مقدمات واگذاری به اپراتورها را فراهم کرده‌ایم. انشاءالله اوایل سال‌جاری مزایده‌اش برگزار می‌شود و این فرکانس در اختیارشان قرار می‌گیرد. موارد اجرایی کوچکی نیز وجود دارد که برطرف می‌شود.
- از آخرین وضعیت تولید گوشی همراه ایرانی در کشور بفرمایید.
این حوزه، یک حوزه مشترک بین ما و وزارت محترم صمت است. متولی تولید، صنعت و ادوات الکترونیکی، دوستان در وزارت صمت هستند. ما یک کار مشترک را با وزارت صمت شروع کرده‌ایم و می‌خواهیم زیرساخت لازم فراهم کنیم که در قدم اول بتوانیم بخشی از نیازهای کشور را تامین و بحث سیستم‌عامل را دنبال کنیم که الان الحمدلله کار در حال پیگیری است. بنده اعتقاد دارم که جوانان ما می‌توانند واقعا نیاز کشور را در این حوزه هم برطرف کنند؛ البته هم نیاز کشور و هم اینکه صادرات داشته باشیم. من یک سال و نیم پیش با وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات هند صحبت می‌کردم، می‌گفت که ۵۰درصد نیاز کشور را در داخل هند تولید می‌کنیم. او می‌گفت این کار را یک سال تا یک سال و نیم پیش شروع کردیم و الان که خدمت شما صحبت می‌کنم هند، صادرکننده تلفن همراه شده است. من بارها عرض کرده‌ام، جوانان ما از جوان‌های هندی کمتر نیستند. ما می‌توانیم نیاز کشور را تامین کنیم، اما فضا، حتما باید فضای رقابتی باشد. نمی‌خواهیم تجربه تلخ بعضی از حوزه‌های دیگر که در کشور بوده است، تکرار شود. حتما ما می‌توانیم گوشی‌های باکیفیت تولید کنیم که حتی قابلیت رقابت با خارجی‌ها را نیز داشته باشند. در همین چند مدلی هم که از گذشته داشته‌ایم یا اخیرا تولید شده، نشان داده‌ایم که می‌توانیم هم از نظر قیمت و هم از نظر کیفیت رقابت کنیم. به هر حال یک مسیر طولانی در پیش است که باید با همدلی و همراهی بقیه دستگاه‌ها و مهم‌تر از همه اینها اعتماد مردم آن را طی کنیم. مردم به هر حال باید اعتماد کنند و گوشی برای‌شان به‌صرفه باشد. آنها انتخاب‌کننده هستند و باید به انتخاب مردم هم احترام بگذاریم. امیدوارم که این همدلی و همراهی نتیجه‌اش این شود که ما شاهد حضور پرقدرت گوشی‌های ایرانی در بازار جهانی هم باشیم.
- و در پایان نکته خاصی که بخواهید به آن اشاره کنید...
ما یک کار بزرگی را در دستور کار قرار دادیم. چون می‌دانید که یکی از چالش‌های جدی ما در حوزه اقتصادی بحث نیروی انسانی است. ما نیروی انسانی ماهر در این حوزه به‌شدت نیاز داریم و در برنامه هفتم توسعه یک بندی را برای دولت تکلیف کردیم که سالانه ۱۰۰هزار نفر را در این حوزه، ما آموزش بدهیم و تربیت کنیم و برای آمادگی از ابتدای سال۱۴۰۳، این کار را شروع می‌کنیم. پارسال یک پروژه بزرگ تعریف کردیم که بتوانیم ۵۰هزار نفر را آموزش دهیم. اکنون کار را در ۵، ۶استان حتی در استان‌های محرومی مثل چهارمحال‌بختیاری شروع کرده‌ایم؛ آموزش برنامه‌نویسی به بچه‌های دبیرستانی و شکر خدا بازخوردهای خوبی هم داشته‌ایم؛ چون کاری که ما درحال انجامش هستیم، توانمندسازی خود معلمان هم هست؛ یعنی ما با آموزش‌های روز، توانمندی‌های معلمان حوزه فناوری را که در دبیرستان‌ها هستند افزایش می‌دهیم که وقتی سر کلاس می‌روند، بتوانند خوب مفاهیم را به بچه‌ها منتقل کنند. تا الان که خدمت شما هستم بیش از ۳۰هزار نفر آموزش دیده‌اند و در حال آموزش هستند و این موضوع ادامه دارد. در پایان گواهینامه به آنها داده می‌شود و استعدادهای این حوزه که شناسایی می‌شوند، مسیر خودشان را پیدا می‌کنند که در تحصیلات تکمیلی بتوانند به نیروهای ماهر و تحصیل‌کرده در حوزه اقتصادی تبدیل شوند که به‌نظر من می‌توانیم به شکل ریشه‌ای مسئله نیروی انسانی را حل کنیم.
گفت‌وگو: ساسان شادمان منفرد