همشهری- مهدیه تقوی راد: برخی از عمارت‌ها اگرچه کارکرد اولیه خود را از دست داده و سال‌هاست به مراکز بهداشتی و درمانی تبدیل شده‌اند اما این ساختمان‌های زیبا بسیار تماشایی هستند و شما می‌توانید با گشت وگذار در آنجا هم از امکانات و طبیعت زیبایشان بهره ببرید هم در دل یک عمارت تاریخی قدم بزنید.
بیمارستان نجمیه
قدمت: اواخر دوره قاجار
زمان ثبت: ۱۳۸۲
شماره ثبت ملی: ۹۴۹۴
نشانی: خیابان جمهوری، تقاطع خیابان حافظ
نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: حافظ
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: حسن‌آباد
نام قدیم: مریضخانه نجمیه
معرفی: از موقوفات ملک تاج‌خانم فیروز نجم‌السلطنه نواده عباس میرزاست. او مادر دکتر محمد مصدق بود که چندین ملک خود را برای درآمد این بیمارستان اختصاص داد و بنا بر وقفنامه‌ای که تنظیم کرده بود بعد از فوتش تولیت بیمارستان به‌عهده محمد مصدق بود.
نخستین بیمارستان مدرن تهران
نخستین بیمارستان مدرن تهران است که به نام نخستین مرکز درمانی خصوصی تهران هم شناخته می‌شود. البته نجم‌السلطنه نیمی از تخت‌های بیمارستان را وقف بیماران مستمند کرده بود. نخستین مدیر این بیمارستان دکتر یوسف میر بود. زمان نهضت ملی نفت و نخست‌وزیری دکتر مصدق یکی از هواداران او به نام محمدحسن شمشیری ساختمان جدیدی به بیمارستان اضافه کرد.
بازسازی ساختمان تاریخی
ظاهر بیرونی ساختمان تاریخی بیمارستان نجمیه همچنان حفظ اما محوطه داخلی ساختمان بازسازی شده است. این بیمارستان کاربری آموزشی- درمانی دارد و تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله است و به‌عنوان یکی از مراکز درمانی تخصصی و فوق‌تخصصی در تهران به شمار می‌آید.
بیمارستان مسیح دانشوری
قدمت: سال ۱۲۸۱
زمان ثبت کاخ مظفری: ۱۳۸۰
شماره ثبت: ۳۷۹۲
نشانی: خیابان شهید باهنر، دارآباد
نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: دارآباد
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: موحد دانش(اقدسیه)
نام قدیم: بیمارستان مسلولین
معرفی: یک قرن پیش مظفرالدین شاه قاجار دستور ساخت عمارتی را در روستای دارآباد داد که این بنا برای درمان سل ریوی شاه همیشه‌مریض، یعنی مظفرالدین‌شاه بود.
تبدیل قصر به بیمارستان
بعدها دکتر مسیح دانشوری پس از کسب مجوز از دربار، یک مدرسه پرستاری در ساختمان میرزا علی‌اصغرخان ساخت و در نهایت با گذر زمان این بیمارستان به بزرگ‌ترین مرکز آموزش، پژوهش و درمان بیماری‌های ریوی و سل کشور تبدیل شد. یکی از ساختمان‌های قدیمی شاه‌آباد که به ساختمان فخرالدوله معروف است، توسط دختر مظفرالدین‌شاه ساخته شد. ساختمان بخش‌های بیماران مبتلا به سل توسط مهندسان آلمانی با معماری خاص طراحی و به شکل بال خمیده ساخته شد.
ساختمان اداری
ساخت قصر مظفرالدین شاه در سال ۱۳۲۰ آغاز شد و یک سال بعد به پایان رسید. در زمان رضاشاه این قصر را به بیمارستان مسلولین اختصاص دادند و بناهای جدیدی هم در محوطه باغ ساختند. اکنون ساختمان اداری بیمارستان مسیح دانشوری در محوطه قصر مظفرالدین‌شاه استقرار یافته و به‌دلیل تعمیراتی که در ساختمان قصر انجام شده، جذابیت‌های تماشایی زیادی دارد.
بیمارستان امام‌خمینی(ره)
قدمت: سال ۱۳۱۳
نشانی: انتهای بلوار کشاورز
نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: دکتر قریب
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: مدافعان سلامت (باقرخان)
نام قدیم: هزار تختخوابی
معرفی: ساخت این بنا سال ۱۳۱۷ در زمین ۲۵۰ هزار مترمربعی توسط شرکتی آلمانی با نقشه یک مهندس آلمانی شروع شد. ابتدا ۵۰۰ تختخواب برای بیمارستان درنظر گرفته بودند ولی بعدها به‌علت افزایش تعداد تخت‌ها، به بیمارستان هزار تختخوابی معروف شد. بیمارستان ولیعصر(عج) را هم سال۱۳۵۵ به این مرکز افزودند.
مجتمع بیمارستانی
مجتمع بیمارستانی امام‌خمینی(ره) از ۴ بیمارستان آموزشی امام خمینی(ره)، بیمارستان ولیعصر(عج)، کلان بیمارستان هوشمند حضرت مهدی(عج) و انیستیتوکانسر تشکیل شده است. همچنین مراکز پاراکلینیکی و درمانگاهی متعددی مانند مرکز تصویربرداری، پزشکی هسته‌ای و پژوهشکده‌های وابسته به آنها را دارد.
آرامگاهی برای پزشک شهید
در محوطه بیمارستان هم مزار یک شهید دوران پیروزی انقلاب اسلامی قرار دارد؛ شهیدی که وقتی بهمن‌ماه۵۷، زمانی که در مقابل دانشگاه تهران درگیری میان مأموران و مردم پیش آمده بود و تعدادی از تظاهرکنندگان مجروح شدند، عزت‌الملوک کاوسی که دانشجوی سال دوم پزشکی بود، همراه دوستانش برای کمک به مجروحان رفت اما بر اثر اصابت گلوله به شهادت رسید. به فرمان امام‌خمینی(ره) پیکر او در مجتمع بیمارستانی امام‌خمینی(ره) به خاک سپرده شد و سال۱۳۸۸ بنای یادبودی روی مزار این شهیده ساختند.
بیمارستان دکتر لواسانی
قدمت: سال ۱۲۶۲
زمان ثبت: ۱۳۸۲
شماره ثبت ملی: ۱۰۴۱۲
نشانی: سرخه حصار، انتهای بزرگراه شهید همت (زین‌الدین)، اول جاده آبعلی
نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: والفجر
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: تهرانپارس
نام قدیم: قصر یاقوت، کاخ یاقوت
معرفی: از سال ۱۳۳۶ با تصویب مجلس شورای ملی، باغ قصر یاقوت و تاسیسات همراه با آن به سازمان بیمه‌های اجتماعی واگذار شد تا به بیمارستان ریوی تبدیل شود. در سال۱۳۵۵ با تصویب مجلس، به یک بیمارستان عمومی تبدیل شد و اکنون بیمارستان و مرکز فوق‌تخصصی قلب دکتر لواسانی نام دارد.
از بخش روان تا بخش داخلی قلب
سازمان تامین اجتماعی در دوره‌های زمانی مختلف ساختمان‌های دیگری را در بیمارستان ساخت که به بلوک‌های پنجگانه معروفند. سپس در محوطه بیمارستان بخش‌های روانی، ساختمان جراحی توراکس (جراحی قلب فعلی)، کودکان مبتلا به سل (جراحی و داخلی فعلی) شکل گرفتند و درنهایت سال ۱۳۵۵ ساختمان پذیرش، اورژانس و آزمایشگاه و بخش داخلی (آنژیوگرافی، سی‌سی‌یو و بخش داخلی قلب) ساخته شد.
شکارگاه قجری
عمارت قصر یاقوت سرخه‌حصار از دوره پادشاهی ناصرالدین‌شاه قاجار به جای مانده که در سی و نهمین سال پادشاهی او ساخته شد. قصر یاقوت از بخش‌های قصر بیرونی و حرم‌خانه سلطنتی تشکیل شده است. این مکان به‌خاطر نزدیکی به تهران و به‌عنوان یکی از شکارگاه‌های سلطنتی مهم، مورد توجه ناصرالدین شاه بود. قصر یاقوت دوره پهلوی دوم به آسایشگاه مسلولان تبدیل شد.
بیمارستان فیروزآبادی
قدمت: سال ۱۳۱۳
نشانی: شهرری، خیابان فداییان اسلام
نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: بیمارستان فیروزآبادی
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: شهرری
نام قدیم: مریضخانه فیروزآبادی
معرفی: این بیمارستان توسط سیدرضا فیروزآبادی در شهرری ساخته شد. او که نماینده ادوار مختلف مجلس بود حقوقی از مجلس دریافت نمی‌کرد. سرانجام فیروزآبادی با ۷ هزار تومان از حقوقش باغی ۵۲ هزار متری در شهرری خرید و با بقیه حقوقش ساختمان این مریضخانه را ساخت.
عمارت کلاه‌فرنگی
این ساختمان وقفی با دو اتاق برای مداوای بیماران به اداره صحیه(وزارت بهداشت و درمان وقت) واگذار شد. آن دوران نخستین قسمت از بیمارستان که بیماران را پذیرش کرد، منزل شخصی فیروزآبادی بود که هنوز هم این روزها روبه‌روی ساختمان اصلی بیمارستان به‌صورت یک ساختمان کلاه‌فرنگی دیده می‌شود. یکی دیگر از موقوفه‌های آیت‌الله فیروزآبادی مسجدی با همین نام است که کنار بیمارستان قرار دارد؛ محلی که پس از فوت سال۱۳۴۴ آنجا به خاک سپرده شده است.
بیمارستان پوست رازی
قدمت: سال ۱۳۱۲
نشانی: خیابان وحدت اسلامی، میدان وحدت اسلامی، بن‌بست رازی
نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: چهارراه وحدت اسلامی
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: حسن‌آباد / خیام
معرفی: دکتر عباس‌خان ادهم (اعلم‌الملک) بیمارستان را دریکی از محله‌های قدیمی تهران و در خیابان وحدت اسلامی (خیابان شاهپور سابق) در زمینی به مساحت ۲۲ هزار مترمربع تاسیس کرد.
باغی که بیمارستان شد
بیمارستان رازی تا سال ۱۳۱۵در ساختمان‌های قدیمی به بیماران نیازمند خدمات ارائه می‌داد. تا اینکه در آن سال باغ محتشم‌السلطنه اسفندیاری (ساختمان فعلی بیمارستان رازی) به مبلغ ۵۲۰ هزار ریال خریداری شد و بیمارستان در همان سال به محل جدید نقل‌مکان کرد و با تعمیرات و اصلاحات ساختمانی مناسب برای درمانگاه‌ها و بخش‌های داخلی و جراحی بنا شد.
بیمارستان سینا
قدمت: سال ۱۲۵۱
نشانی: خیابان امام خمینی(ره)، نرسیده به میدان حسن‌آباد
نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: پایانه فیاض‌بخش
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: حسن‌آباد
معرفی: زمانی که ناصرالدین شاه قاجار از سفر فرنگ بازگشت، دستور داد مریضخانه‌ای به سبک بیمارستان‌های اروپایی بسازند. ناظم‌الاطبا نفیسی نخستین بیمارستان کشور را تاسیس کرد و نام آن را مریضخانه دولتی گذاشت که اکنون به نام بیمارستان سینا شناخته می‌شود.
بازسازی توسط آلمانی‌ها
در زمان سلطنت مظفرالدین‌شاه، نخستین بازسازی و سازماندهی بیمارستان، توسط آلمانی‌ها انجام شد که بناهای به‌جامانده از این بیمارستان، همان ساختار آلمانی خود را حفظ کرده است و با گذشت سال‌ها بخش‌های مختلف دیگری به این بیمارستان افزوده شد. این مریضخانه تا سال۱۳۱۹ شمسی با نام مریضخانه دولتی به‌کار خود ادامه داد و در آن سال به‌منظور تجلیل و قدردانی از پدر طب ایران، ابوعلی سینا، نام «سینا» جایگزین مریضخانه دولتی شد.