همشهری آنلاین- مهناز عباسیان: هر سخن کز دل برآید لاجرم بر دل نشیند. یکی از مصداق‌های این مثل، اشعاری است که شاعران آیینی در مدح و ستایش ائمه سروده‌اند؛ ازجمله شاعران توانمند و جوانی چون محمد رسولی که اشعارش بی‌ریا، بی‌تکلف بر دل مخاطبان می‌نشیند. این شاعر آیینی به تازگی در دیدار رهبری شعری را در وصف حضرت زهرا(س) خواند و گل کرد. در این‌ماه مبارک رمضان هم در برنامه‌های تلویزیونی بارها صحبت‌های او و اشعارش را شنیده‌ایم. در ادامه گفت‌وگویی با او داشته‌ایم.
در همین سؤال نخست اجازه دهید بپرسیم اصلا چه شد که جرقه شاعری در شما زده شد؟
از کودکی علاقه زیادی به خواندن کتاب شعر داشتم. یکی از عواملش وجود خواهر بزرگ‌ترم بود که او کتاب حافظ را بسیار می‌خواند. من هم به‌واسطه خواهرم، غزلیات حافظ را حفظ می‌کردم و حفظیات امروزم را مدیون همان زحمات او می‌دانم. در دوران دبیرستان نیز مثنوی نی‌نامه قیصر امین‌پور را حفظ کردم و تأثیر بسیاری روی من گذاشت. بعد از آن بود که نوشتن شعر را شروع کردم. کلا در دوران نوجوانی و اوایل جوانی کتاب‌های زیادی هم از شعرای قدما و هم شعرای معاصر می‌خواندم. بالطبع وقتی روزگارت با شعر می‌گذرد، ناخودآگاه شاعر می‌شوی. من هم از این امر مستثنی نبودم و چون با قواعد شعر آشنا هم بودم،سرودن و نوشتن را شروع کردم.
اولین شعری که سرودید را به‌خاطر دارید؟
بله. البته جالب است بدانید که نخستین شعر من غزلی برای حضرت زینب(س) بود. ایام‌ماه صفر بود و من ارادتی خاص به حضرت دارم برای همین غزل را برای ایشان سرودم. به‌خاطر این غزل خیلی تشویق شدم و انگیزه‌ای شد که شاعری را ادامه بدهم.
چطور به خدمت شعر آیینی و همچنین نوحه‌سرایی درآمدید؟
از اول علاقه به نوحه‌سرایی داشتم و سرانجام نیز در این فضا قدم گذاشتم. البته مهدی زنگنه هم در این امر مؤثر بود. ایشان حق استادی به گردن من دارد. من نوحه‌هایی می‌ساختم و برای ایشان می‌خواندم و ایشان ایرادهایش را می‌گرفت. کم‌کم جدی‌تر کار کردم و شعرهایم را در اختیار مداحان قرار دادم. ناگفته نماند نوحه 2وجه دارد که هم بحث شعر و هم موسیقی در نوحه مهم هستند. برای همین کار خیلی سخت است. نوحه خیلی بیشتر از شعر و کتاب به گوش مردم می‌رسد و سریع با آن ارتباط برقرار می‌کنند، به همین دلیل سختی کار دوچندان می‌شود. شاعر باید هم‌شأن اهل‌بیت(ع) را حفظ کند و هم جذابیت‌های هنری برای مخاطب به‌وجود بیاورد.
آقای رسولی بسیاری از مداحان اشعار شما را می‌خوانند. محدودیتی برای استفاده آنها ندارید؟ مثلا اینکه اصرار داشته باشید اشعارتان در اختیار مداحان معروف قرار بگیرد؟
محدودیتی نبوده و هر کسی می‌تواند با بیشتر مداحان اهل‌بیت(ع) چه سرشناس و چه ناشناس ارتباط بگیرد. اول با مداحان مسجد و هیئت محل کار می‌کردم و هنوز هم کار می‌کنم، معروف و غیرمعروف برایم فرقی ندارد و نوکری اهل‌بیت(ع) را می‌کنم.
به‌نظرتان چطور می‌شود که شعری از یک شاعر یا مداح بین مردم گل می‌کند؟
اینکه شعری در بین مردم گل می‌کند یا نه، اصلا قابل پیش‌بینی نیست چون این اتفاق فقط زمانی برای یک شعر یا نوحه می‌افتد و مورد استقبال مردم قرار می‌گیرد که خود اهل‌بیت(ع) نظر کنند و لطف سیدالشهدا(ع) شامل حال آن شعر شود. همه شعرا همواره حداکثر تلاش خود را به کارمی‌گیرند تا شعر و نوحه‌ای هنرمندانه و باکیفیت ارائه دهند که در عین سادگی، مضمون‌پردازی، زیبایی‌های زبانی را هم رعایت کند. اگر شاعر کارش را خوب انجام بدهد، بقیه چیزها وابسته به‌نظر خود اهل‌بیت(ع) است.
معیار برای یک شعر و شاعر خوب به‌نظر شما چیست؟
شعر تلفیقی از هنر و فن است. هنرش از ذوق و جوشش می‌آید و فن از کوشش، بنابراین این دو مکمل یکدیگرند و اگر یکی از آنها نباشد اصلا شعری شکل نمی‌گیرد. شاید کسی استعداد داشته باشد و یا برعکس کسی بتواند کلام را به نظم دربیاورد اما هیچ‌یک از اینها شاعر واقعی نیستند. ذوق جرقه سرایش است و بعد از آن حتما برای سرودن بیت بیت یک شعر، کوشش نیاز است. اگر یک شاعر در کنار جوشش اولیه، دقت و وسواس لازم در انتخاب واژه‌ها، فصاحت، بلاغت و استواری زبان به خرج ندهد توانایی لازم برای سرودن یک شعر خوب را ندارد.
امروزه شعرای توانمند زیادی در حوزه مذهبی داریم اما برخی از مداحان در انتخاب شعر وسواس زیادی به خرج نمی‌دهند، چرا این اتفاق می‌افتد؟
من معتقدم که خواندن شعرهای دم‌دستی از عدم‌شناخت امام به‌وجود می‌آید و ریشه در مباحث معرفتی دارد. بنده ادعای معرفت نسبت به ایشان را ندارم اما اینقدر می‌دانم هرقدر که معرفت یک شاعر یا مداح به خاندان اهل‌بیت(ع) کمتر باشد، دربیان آنچه باید بگوید، ناموفق‌تر است. نیاز است که منابع مختلف بررسی شود تا شأن این بزرگواران پایین نیاید. مثلا امام‌حسین(ع) را طوری برای مستمع توصیف می‌کند که اصلا در شأن ایشان نیست؛ چه بسا که اگر معرفت درست شود، خیلی از اتفاقات درست خواهد شد. البته معتقدم که تعداد کارهای ضعیف خیلی کمتر از کارهای قوی است، اما چون در کارهای ضعیف هنجارشکنی صورت می‌گیرد، خیلی بیشتر به چشم می‌آید.
چرا تلاشی برای اصلاح خود نمی‌کنند و مضامین و آهنگ‌های سطحی را به معرفت و هر اصل دیگری ترجیح می‌دهند؟
این موضوع نگران‌کننده است اما مطمئن باشید این دسته از افراد در آینده به مشکلات اعتقادی برمی‌خورند. شعر باید محمل رابطه با امام باشد که اگر این اتفاق نیفتد و هیجانات زودگذر جای معرفت را بگیرد، آن فرد پیامدهایش را می‌بیند. مثلا آنجا که نیاز به هدایت امام و اهل‌بیت(ع) دارد، دیگر آن هیجانات به کارش نمی‌آید و دستش بسته می‌ماند...
یک شاعر آیینی به‌عنوان خادم اهل‌بیت(ع) چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟
اینکه خداوند به یک شاعر عنایت کرده و طبع شعری به او داده اصلا دلیلی برآن نیست که حتما او فردی عالی و به‌دور از هرگونه خطا و اشتباهی است. ما نیز ضعف‌های اخلاقی زیادی داریم و باید برای خوب‌بودن تلاش بیشتری کنیم. یک شاعر هم مثل همه شیعیان دیگر باید از فضایل اخلاقی برخوردار بوده و از رذایل دور باشد، به‌خصوص وقتی که اهل‌بیت(ع) به کسی همچون یک شاعر، مداح، تصویرگر و یا حتی یک چای‌ریز هیئت عنایت می‌کنند. مسئولیت ما سنگین‌تر است زیرا مردم ما را منسوب به اهل‌بیت(ع) می‌شناسند و توقع دارند. خود من با همه روسیاهی‌ها باید کاری کنم تا نشان و بویی از تقوا و فضایل اخلاقی که مربوط به اهل‌بیت(ع) است را در خودم به‌وجود آورم تا بتوانم ضمن شاعربودن، امامم را یاری کنم و در جذب و هدایت مردم به سمت معشوق در حد وسعم تأثیرگذار باشم. تقوا و اخلاق در شاعر، سبب اخلاص در شعر می‌شود و قلم را تأثیرگذارتر، سوزناک‌تر و ماندگارتر می‌کند.
نسبت به کدام معصوم، ارادت بیشتری دارید و به ایشان توسل می‌کنید؟
در جایگاه توسل ارادت خاصی به حضرت زهرا(س) و امام‌حسن(ع) دارم. همچنین به حضرت زینب(س)و حضرت ام‌البنین(س) توسل می‌کنم، زیرا این دو خانم واقعا گره‌گشا هستند. البته رزق ما در خانه امام‌رضا(ع) است و الحمدلله زیاد زیارت ایشان می‌روم. شعرا به شکل خاصی دخیل در خانه امام‌رضا(ع) هستند، زیرا در تاریخ آمده، ایشان علاقه خاصی به شعر داشته و ارتباط ایشان با شعرا طور دیگری بوده است.
شما به‌طور مستقیم در محضر رهبری شعرخوانی کردید. چه حسی نسبت به این موضوع دارید؟
لطف حضرت زهرا(س) و افتخاری ارزشمند برای من بود. تا ۱۰ روز مانده به مراسم دستم خالی بود. من در خودم اصلا نمی‌دیدم بتوانم آن اجرا را داشته باشم و سربلند از آن هنگامه بیرون بیایم. الحمدلله که شعرم مورد محبت رهبری قرار گرفت. این شعر که حدود ۷۵ بیت است را 10روز قبل از دیدار و برای آن مراسم سرودم. البته ۵ بیت از این شعرم را از یک مثنوی انتخاب کردم و در واقع جرقه اصلی هم از این مثنوی زده شد.
پیش از این هم در دیدار رهبری شعری خوانده بودید؟
بله، 2سال پیش هم توفیق داشتم. در آن دیدار غزلی با موضوع مدافعان حرم برایشان خواندم که مثل دیگر شعرا مورد تفقد ایشان قرار گرفتم. به برخی مداحان بزرگواری هم که در بیت رهبری خوانده‌اند نیز شعر یا سبک داده‌ام که آن هم مورد توجه ایشان واقع شده است. قاعدتا این تأثیرگذاری حس خوبی به من می‌دهد.
شما جزو مدافعان حرم بوده‌اید؟
نه متأسفانه. بنده توفیق و ظرفیت هم‌قدم‌شدن با شهدای مدافع حرم را نداشتم اما می‌خواستم با هنر اندک خود، ادای دین کوچکی نسبت به این شهدا و حضرت زینب(س) کرده باشم. وقتی می‌بینم بچه‌هایی از نسل بعد از من، شهید شده‌اند، حس جا ماندن دارم و امیدوارم که اگر در کار ما اخلاصی وجود دارد، شهدا خودشان دستمان را بگیرند.
مکث
شعرخوانی محمد رسولی در محضر رهبرانقلاب
محمد رسولی از شاعران جوان، در مراسم دیدار شاعران و مداحان با حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب در محضر ایشان به شعرخوانی پرداخت و اشعارش مورد تفقد مقام معظم رهبری و ستایش شعردوستان قرار گرفت. در ادامه بخش‌هایی از متن این شعر را می‌خوانید:
شب اگر بی‌روح اگر تاریک بود
صبح دیدار خدا نزدیک بود
آسمان محو تماشای زمین
با چه ذوقی آمده روح الامین
با خودش بیت‌الغزل آورده است
عطری از روز ازل آورده است
سوره‌ای آورده که منهاج ماست
صبح میلادش شب معراج ماست
جلوه‌ای از ذات ممدوح آمده
از نفخت فیه من روح آمده
وحی چون باران شد و بر خاک ریخت
کوثری در ظرف ما ادراک ریخت
کوثر است و عز و مجد آورده است
وه که قرآن را به وجد آورده است
قصه‌ی شیرین اعطیناست او
قاب قوسین است او ادنی ست او
او کجا و مرزهای فهم ما؟
غیر حیرت چیست از او سهم ما؟
دست شاعر را پر از مضمون کند
اهل‌بیت شعر را موزون کند
استعاره از حضورش یاس بود
عقل کل در جامه احساس بود
او نبوت را دلیل خاتمه است
قصه خلقت به نام فاطمه(س) است
آیه ی تطهیر عین ذات اوست
عشق از ذریه سادات اوست
هل اتی و نور و قدر و کوثر است
دخترِ... نه مادر پیغمبر است
او به نام زن اصالت می‌دهد
چادرش عطر نجابت می‌دهد
خلقت از دامان زن آغاز شد
در مدینه زن تمدن‌ساز شد
در حقوق زن طلبکاریم ما
ای دنیا فاطمه(س) داریم ما