همشهری آنلاین -یکتافراهانی: داروهای کورتیکواستروئیدی شامل کورتیزون، هیدروکورتیزون و پردنیزون هستند و اغلب در درمان بثورات، بیماری‌های التهابی روده، آسم و دیگر بیماری‌ها مفید و مؤثر واقع می‌شوند. اما کورتیکواستروئیدها خطرات و عوارض جانبی زیادی هم دارند.
بنابراین هنگام انتخاب این دارو بهتر است مزایا و خطرات آنها حتماً توسط پزشک متخصص ارزیابی شود
با توجه به سؤالات زیادی که همیشه در مورد مصرف داروهای ضدالتهابی که اغلب آنها را با نام کورتون می‌شناسیم با دکتر سیدمحمدرضا هاشمیان، استادتمام دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی و فوق تخصص مراقبت‌های ویژه در خصوص چگونگی مصرف کورتیکواستروئیدها و عوارض آنها گفت و گو کرده‌ایم.
چرا مصرف کورتون معمولا با نگرانی همراه است؟
این دسته داروها هنگامی که در دوزهای خاص تجویز می‌شوند به کاهش التهاب کمک می‌کنند. به این ترتیب می‌توانند علائم بیماری‌های التهابی مانند آرتریت، آسم و بثورات پوستی را کاهش دهند.
کورتیکواستروئیدها همچنین سیستم ایمنی را سرکوب می‌کنند. بنابراین می‌توانند به کنترل شرایطی کمک کنند که در آن سیستم ایمنی به اشتباه به بافت‌های خود حمله می‌کند.
ضمن آنکه این دسته از داروها می‌توانند سریع‌تر درد را تسکین دهند. با این حال، این شکل از درمان بدون خطر نیست. اگرچه گاهی اوقات تسکین درد دائمی است، اما در بعضی موارد علائم پس از چند هفته یا چند ماه برمی‌گردند.
بیشتر بدانیم :
علت ضعیف شدن استخوان‌ها ؛ عوارض مصرف زیاد دارو بر سیستم اسکلتی عضلانی
عوارض مصرف کورتون و موارد منع و مصرف آن چیست| شمشیر دولبه کورتون چگونه در بدن عمل می‌کند؟
تاثیر کورتیکواستروئیدها در افزایش احتمال زنده ماندن بیمار کرونایی
داروهای کورتیکواستروئیدی معمولاً شامل چه مواردی هستند؟
کورتیکواستروئیدها داروهای ضدالتهابی هستند که می‌توانند قرمزی و تورم ناشی از آسیب‌های وارد شده به بدن را کاهش می‌دهند و برای درمان انواع بیماری‌هایی مانند آسم، اگزما، درد مفاصل، و آرتریت روماتوئید تجویز می‌شوند. کورتیکواستروئیدهای سیستمیک به صورت خوراکی یا تزریقی برای درمان بیماران تجویز می‌شوند و معروف‌ترین کورتون‌ها شامل کورتیزون، هیدروکورتیزون، دگزامتازون و پردنیزون هستند. این داروها در درمان بثورات، بیماری‌های التهابی روده، آسم و دیگر بیماری‌ها مفید هستند.
عملکرد کورتیکواستروئیدها به چه صورتی است؟
هنگامی که کورتیکواستروئیدها در دوزهای خاصی تجویز می‌شوند به کاهش التهاب کمک می‌کنند و می‌توانند علائم بیماری‌های التهابی مانند آرتریت، آسم و بثورات پوستی را کاهش دهند
اما کورتیکواستروئیدها خطر عوارض جانبی نیز دارند، از جمله اینکه فعالیت سیستم ایمنی بدن را که در واقع از بدن در برابر بیماری‌ها و عفونت‌ها دفاع می‌کند کاهش می‌دهند یا به عبارت دیگر، سیستم ایمنی را سرکوب می‌کنند.
همین امر می‌تواند باعث شود سیستم ایمنی به اشتباه به بافت‌های خودی حمله کند. علاوه بر این، دوزهای بالای کورتیکواستروئیدها می‌تواند منجر به بالا رفتن قندخون و فشارخون در افراد شود و خطر بروز عفونت‌های بیشتر نظیر عفونت‌های قارچی را نیز افزایش دهد.
مصرف کورتون چه عوارضی به دنبال دارد؟
در بعضی موارد ممکن است عوارض جانبی دیگری مانند سایکوز، دلیریوم یا هذیان، ناپایداری‌های خلقی، هایپومانیا و گیجی به ویژه در بیماران سالمند و افرادی که سابقه اختلالات سلامت روان داشته باشند نیز مشاهده شود.
کورتیکواستروئیدها در درمان چه بیماری هایی کاربرد بیشتری دارند؟
داروهای کورتیکواستروئیدی برای درمان آرتریت روماتوئید، بیماری التهابی روده (IBD)، آسم، آلرژی و بسیاری از بیماری‌های دیگر استفاده می‌شوند.
همچنین برای جلوگیری از رد عضو در افرادی که عمل پیوند عضو انجام داده‌اند هم مورد مصرف قرار می‌گیرند؛ چرا که مکانیزم کورتون‌هادر چنین شرایطی، کمک به سرکوب سیستم ایمنی بدن است.
کورتیکواستروئیدها بیماری آدیسون (Addison) را هم که یک بیماری نادر است و زمانی رخ می‌دهد که غدد فوق کلیوی به اندازه کافی کورتیکواستروئید مورد نیاز بدن تولید نکنند نیز درمان می‌کند
کورتیکواستروئیدها با توجه به شرایط درمان به چه روش‌هایی تجویز می‌شوند؟
مصرف خوراکی یعنی به صورت قرص‌ها، کپسول‌ها یا شربت‌ها به درمان التهاب و دردهای مرتبط با بعضی بیماری‌های مزمن مانند روماتیسم حاد مفصلی یا آرتریت‌روماتوئید و لوپوس کمک می‌کنند.
به صورت اسپری‌های استنشاقی و داخل بینی به کنترل التهاب مرتبط با بیماری آسم کمک می‌کنند.
به صورت قطره چشم و برای درمان تورم بعد از جراحی چشم کمک می‌کند.
به صورت موضعی، کرم‌ها و پمادها می‌توانند به درمان بسیاری از بیماری‌های پوستی کمک کنند.
به صورت تزریقی هم اغلب برای درمان علائم عضلانی و مفصلی، مانند درد و التهاب تاندونیت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
عوارض جانبی کورتیکواستروئیدهای خوراکی چیست؟
کورتیکواستروئیدهایی که به صورت خوراکی مصرف می‌شوند می‌توانند بر کل بدن شما تأثیربگذارند. به همین دلیل، محتمل‌ترین نوع کورتیکواستروئید برای ایجاد عوارض جانبی هستند. البته عوارض جانبی به دوز دارویی که دریافت می‌کنید بستگی دارد و ممکن است شامل این موارد باشد:
تجمع مایع که معمولاً باعث تورم در ساق پا می‌شود
افزایش فشار خون و مشکلات مربوط به نوسانات خلقی، حافظه، اختلالا ت رفتاری و سایر اثرات روانی مانند گیجی یا هذیان و همچنین ناراحتی‌های گوارشی و معده.
همچنین مصرف زیاد کورتون اغلب باعث افزایش وزن به ویژه در نواحی شکم، صورت و پشت گردن خواهد شد.
به طور کلی هنگام مصرف طولانی مدت کورتون ممکن است فرد چه حالاتی را تجربه کند؟
توجه داشته باشیم زمانی که کورتیکواستروئیدها را به صورت خوراکی و برای مدت طولانی مصرف می‌کنید، ممکن است با چنین مشکلاتی مواجه شوید: مشکلاتی در چشم و بینایی مانند گلوکوم یا آب مروارید. پف صورت و افزایش قند خون که می‌تواند باعث بدتر شدن دیابت شود. افزایش خطر عفونت به ویژه با میکروارگانیسم‌های رایج باکتریایی، ویروسی و قارچی.
شکستگی استخوان و کاهش تراکم استخوان‌ها که به آن پوکی استخوان می‌گویند خستگی، بی اشتهایی، حالت تهوع و ضعف عضلانی و نازک شدن پوست، کبودی و به تعویق افتادن بهبود زخ
آیا مصرف کورتیکواستروئیدهای استنشاقی هم عوارضی به دنبال خواهد داشت؟
هنگام استفاده از کورتیکواستروئیدی که استنشاق می‌کنید ممکن است مقداری از دارو به جای اینکه به ریه‌ها وارد شود، در دهان و گلوی شما رسوب کند که این امر می‌تواند باعث عفونت قارچی در دهان شود که به برفک دهان نیز معروف است. ضمن آنکه می‌تواند باعث گرفتگی صدا هم بشود.
چطور می‌توان این تاثیرات را به حداقل ممکن رساند؟
در صورت غرغره کردن و شست و شوی دهان با آب بهتر است بعد از هر بار پاف دارو توسط دستگاه استنشاقی کورتیکواستروئیدی، می توانید از تحریک دهان و گلو جلوگیری کنید. همچنین شما باید مطمئن شوید همان آبی را که در محیط دهان برای شست و شوی دهان و گلو قرار دارد قورت ندهید.
مصرف داروهای کورتیکواستروئیدی در کودکان به چه صورتی است؟
بر اساس نتایج بعضی پژوهش‌ها محققان بر این باور هستند داروهای کورتیکواستروئیدی استنشاقی ممکن است سرعت رشد در کودکانی که از این داروها برای آسم استفاده می‌کنند، کند شود.
عوارض جانبی کورتیکواستروئیدهای موضعی و تزریقی معمولاً چگونه خود را نشان می‌دهند؟
کورتیکواستروئیدهای موضعی می‌توانند منجر به نازک شدن پوست، ضایعات پوستی و آکنه شوند. کورتیکواستروئیدهای تزریقی هم می‌توانند عوارض جانبی موقتی در نزدیکی محل تزریق ایجاد کنند. این عوارض جانبی شامل نازک شدن پوست و احتمالاً درد شدید همراه است. علائم دیگر نیز ممکن است شامل گرگرفتگی صورت، بی خوابی و بالا رفتن قند خون باشد. به همین دلیل نیز پزشکان نیز معمولاً با توجه به وضعیت هر فرد، تزریق کورتیکواستروئید را به سه یا چهار بار در سال محدود می‌کنند.
نقش کورتیکواستروئیدها در درمان بیماری کووید-۱۹ به چه صورتی است؟
کووید-۱۹ می‌تواند ریه‌ها و مجاری تنفسی را به شدت تحت تأثیر قراردهد. همان طور که سیستم ایمنی بدن با ویروس‌ها مبارزه می‌کند، ریه‌ها و مجاری تنفسی آسیب می‌بیند و دچار التهاب می‌شوند مشکلات تنفسی بروز پیدا می‌کنند و انتقال اکسیژن به دیگر اندام‌های حیاتی با اختلال شدید مواجه می‌شود.
همچنین در مواردی که فرد به نوع شدید بیماری کرونا مبتلا و بستری شده باشد، سیستم ایمنی بدن برخی از بیماران، واکنش بیش از حد و شدیدتری در برابر ویروس نشان می‌دهد. همین مشکل باعث التهاب بیشتر و آسیب‌هایی در کل بدن می‌شود که کورتیکواستروئیدها می‌توانند تا حدود زیادی این واکنش‌ها را کنترل کنند.
برای چه بیماری‌های دیگری کورتون می‌تواند درمان اصلی محسوب شود؟
سندرم زجر تنفسی حاد ARDS از علل شایع نارسایی تنفسی و مرگ در افراد بدحال مبتلا به عفونت‌های تنفسی نظیر کووید-۱۹، پنومونی، آنفلوآنزا و دیگر موارد است که تحت عنوان یک آسیب التهابی حاد و منتشره در ریه تعریف می‌شود.
در چنین شرایطی بیماردچار هایپوکسمی شدید می‌شود و بسیاری از مطالعات معتبر در سطح جهان نیز نشان داده‌اند که مصرف کورتون توانسته در پیشگیری از مرگ بیماران و کاهش نرخ مرگ و میر مؤثر واقع شود.
سپیس Sepsis به عنوان پاسخ مرگبار نسبت به عفونتی تعریف می‌شود که می‌تواند به شوک، نارسایی در چند ارگان بدن و در نهایت مرگ منجر شود در حدود ۱۵ درصد از افراد، سپسیس به شوک سپتیک تبدیل می‌شود و میزان مرگ و میر در بیمارستان‌ها که بر اثر شوک سپتیس رخ می‌دهد بین ۳۰ تا ۵۰ درصد تخمین زده می‌شود. استفاده ازکورتیکواستروئیدها زمانی که بیمار تحت درمان است می‌تواند مؤثر واقع شود و خطر مرگ و میر را کاهش دهد.
مصرف کورتون برای گلو دردهای مزمن و گرفتگی صدا به چه صورتی است؟
گلودرد از شایع‌ترین نشانه‌های ابتلا به یک بیماری عفونی یا ویروسی است که به دلیل التهاب مخاط گلو ایجاد می‌شود وکورتیکو استروئیدها به صورت تجویز خوراکی (قرص) یا تزریقی در دوره‌های کوتاه مدت می‌توانند التهاب را کاهش دهند. ضمن آنکه در درمان گلودرد نیز مؤثر هستند.
مطالعات نشان می‌دهند که مصرف کورتیکواستروئیدها در دوزهای کم تا متوسط تأثیر مناسبی در درمان گلودرد دارند و معمولاً توصیه پزشکان نیز استفاده دوز کم از این داروهاست.
البته شایان ذکر است استفاده خودسرانه از آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان گلودردهای ناشی از عفونت‌های ویروسی نیز سودمند نیست.
چگونه می‌توان خطر عوارض جانبی کورتیکواستروئید را کاهش داد؟
برای داشتن بیشترین سود از داروهای کورتیکواستروئیدی با کمترین میزان خطر، لازم است بیمار ازپزشک خود در مورد دوزهای کمتر دارو یا دوزهای متناوب سؤال کند. همچنین، اشکال جدیدتر کورتیکواستروئیدها دارای قدرت و طول اثر متفاوتی هستند. بنابراین حتماً اندازه دوز مصرفی را حتماً با پزشک خود هماهنگ کنید.
به عنوان مثال، کورتیکواستروئیدهای استنشاقی برای آسم، به طور مستقیم به سطوح ریه می‌رسند. همین امر باعث کاهش قرار گرفتن دیگر قسمت‌های بدن در معرض دارو می‌شود و ممکن است منجر به عوارض جانبی کمتری شود.
هنگام استفاده از کورتون برای جبران پوسیدگی استخوان باید حتماً کلسیم و ویتامین D مصرف شود؟
بهتر است از پزشک خود بپرسید که آیا لازم است مکمل‌های کلسیم و ویتامین D مصرف کنید یا خیر. زیرا درمان طولانی مدت کورتیکواستروئید ممکن است باعث کاهش تراکم استخوان‌ها یا به عبارت دیگر، پوکی استخوان شود. بنابراین مصرف مکمل‌های کلسیم و ویتامین D در صورت نیاز و با نظارت پزشک، می‌تواند به محافظت از استخوان‌ها کمک کند.
چطور می‌توان دارو را قطع کرد و هنگام قطع کورتون چه مواردی را باید مد نظر قرار داد؟
هنگام قطع درمان باید مراقب باشید. اگر کورتیکواستروئیدهای خوراکی را برای مدت طولانی مصرف کنید، غدد فوق کلیوی شما ممکن است هورمون‌های استروئیدی طبیعی خود را کمتر تولید کنند. برای اینکه به غدد آدرنال زمان داده شود تا این عملکرد را بازیابی کنند، به این ترتیب پزشک اغلب دوز داروی مصرفی شما را به تدریج کاهش خواهد داد. اما اگر دوز دارو به صورت خیلی سریع کاهش پیدا کند، غدد آدرنال شما ممکن است زمانی برای بهبودی نداشته باشند و این احتمال وجود دارد که خستگی، بدن درد و احساس سبکی در سر را تجربه کنید.
کسانی که طولانی مدت از کورتون استفاده می‌کنند چه مواردی را باید مد نظر قرار دهند؟
اگر از درمان طولانی مدت کورتیکواستروئید استفاده می‌کنید، برای بررسی عوارض جانبی باید به طور منظم به پزشک مراجعه کنید تا خطرات و فواید کورتیکواستروئیدها را برای ادامه مصرف بررسی کند.
چون این دسته دارویی ممکن است باعث ایجاد طیفی از عوارض جانبی شود. اما استفاده زودهنگام و به موقع از این دارو باعث کاهش مورتالیتی (مرگ و میر) می‌شود و می‌تواند التهاب، درد و ناراحتی ناشی از بسیاری از بیماری‌ها و شرایط مختلف را تسکین دهند. بنابراین نظارت پزشک بر وضعیت شما و مشورت با او کمک می‌کند بهترو بیشتر خطرات و مزایای کورتیکواستروئیدها را درک کنید. ضمن آنکه انتخاب‌های آگاهانه‌تری در مورد سلامت خود داشته باشید.