همشهری آنلاین-لیلا شریف: رود دره فرحزاد تا دی‌ماه۱۴۰۰ به‌وسیله معتادان متجاهر قرق شده بود و ده‌ها پلاک قرمز و پاتوق غیرمجاز در این منطقه وجود داشت؛ اما با شروع ساماندهی، روددره فرحزاد چهره جدیدی به‌خود گرفته و مقرر شده که یک اکوپارک - با هدف همگام‌شدن فعالیت‌های تفریحی با نگاه خاص به مسائل زیست‌محیطی - در این نقطه ایجاد شود. اکنون پروژه روددره فرحزاد به مراحل نهایی خود نزدیک شده است. آنطور که علی‌محمد مختاری، مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای‌سبز شهر تهران، در گفت‌وگو با خبرنگار همشهری اعلام کرده، «این پروژه منحصربه‌فرد برای نخستین بار در ایران به‌عنوان زیرساخت سبز-آبی شهر تعریف شده است و عملکرد متفاوتی با پارک‌های شهری دارد.» حفاظت از زیستگاه‌های فضای‌سبز برای آیندگان، تشکیل و گسترش اکوسیستم، فعال‌کردن سیستم گردشگری و طراحی پساب فرحزاد برای گونه‌های گیاهی روددره از مزایای پروژه اکوپارک است.
روددره‌های شهر حفظ می‌شوند
مختاری درباره دلایل شکل‌گیری این پروژه مهم فضای‌سبز در تهران گفت: طبق مواد برنامه‌های توسعه دوم تا چهارم شهر تهران (۱۴۰۴-۱۳۹۳) شهرداری موظف است با هدف توسعه پایدار، ارتقای سطح ایمنی و زیست‌محیطی شهر تهران و مدیریت جامع احیاء و ساماندهی رودخانه‌ها و قنوات شهر تهران، به تدوین برنامه جامع احیاء و ساماندهی رودخانه‌ها مشتمل بر روددره‌های کن، وردآورد، درکه، فرحزاد، دربند و دارآباد اقدام کند. به‌گفته او، «به همین منظور طرح احیاء و ساماندهی (ژینایی) روددره‌های شهر تهران تحت عنوان «مطالعات احیاء و ساماندهی روددره‌های درکه، فرحزاد، دارآباد، دربند، وردآورد و کن» در دستور کار شهرداری تهران قرار گرفت و مطالعات مرحله اول آنها تهیه و مصوب شد. اهداف این مطالعات ایمن‌سازی رودخانه‌ها و مسیل‌ها، بهبود اکوسیستم شهری در محدوده حریم اکولوژیکی، فرهنگسازی و هوشیارسازی اجتماعی نسبت به مسائل زیست‌محیطی و برقراری ارتباط شهر-شهروندان-رودخانه، احیاءی کمی و کیفی جریان پایه و تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی، و نیز بازآفرینی شهری در حوزه مداخله مؤثر رودخانه است.»
پروژه‌ای به وسعت ۱۵۷هکتار
قرار است روددره فرحزاد در ۲فاز اجرایی شود. مختاری در این رابطه گفت: این محدوده به سطح تقریبی ۱۵۷هکتار و طول تقریبی ۵کیلومتر توسط سازمان بوستان‌ها و فضای‌سبز شهر تهران در دست اجراست. این پروژه منحصربه‌فرد برای نخستین بار در ایران به‌عنوان زیرساخت سبز-آبی شهر تعریف شده و عملکرد متفاوتی با پارک‌های شهری دارد. با اجرای این طرح یک عرصه حیات‌وحش (با عنوان تخصصی پهنه مدیریت زیست‌بوم فرحزاد) برای نخستین بار به‌عنوان یک پهنه شهری جدید به پهنه‌های شهر اضافه می‌شود.
همنشینی با طبیعت
مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای‌سبز شهر تهران در بخشی از صحبت‌هایش به ویژگی‌های منحصربه‌فرد این پروژه اشاره کرد و افزود: با اجرایی‌شدن این پروژه، شهروندان در محدوده سکونت خود به تمام اجزای یک رودخانه طبیعی کوهستانی با جلوه‌های طبیعی بستر و سواحل آن دسترسی خواهند داشت و می‌توانند در محدوده سکونت خود درک درستی از حیات‌وحش شامل زنجیره اکولوژیک کامل پوشش گیاهی دامنه جنوبی البرز، حشرات، خزندگان، پرندگان و جانوران کوچک‌جثه به‌دست بیاورند. مختاری ادامه داد: از این طریق، شهروندان در محدوده سکونت خود توانایی درک ساختارهای منحصربه‌فرد زمین‌شناسی مانند رخنمون استثنایی گسل شمال تهران، زمین‌لغزش‌های بزرگ، ترانشه‌های طبیعی با ارتفاع بیش از ۴۰متر و... را خواهند داشت؛ همچنین فرزندان شهروندان هم امکان تجربه منحصربه‌فرد طبیعت را در قالب بزرگترین مدرسه طبیعت کشور پیدا می‌کنند.
استفاده از پوشش گیاهی سازگار با تنش آبی
مختاری در مورد پوشش گیاهی دره فرحزاد نیز توضیح داد: مدیریت شهری تهران می‌تواند برای نخستین‌بار بذر و نهال پوشش گیاهی بومی خود را در این پهنه در قالب باغ تحقیقاتی تولید و در پارک‌ها و فضاهای شهری خود استفاده کند. به‌گفته او، «مزیت انحصاری این فعالیت سازمان آن است که بذر و نهال پوشش گیاهی ارائه‌شده در این محل با تنش کم‌آبی شهر تهران سازگار است و درنتیجه نیاز آبی فضای‌سبز شهر تهران در آینده کاهش خواهد یافت.»
وضعیت پیشرفت پروژه
طی ۱۶ماه از آغاز فعالیت اجرایی پروژه روددره فرحزاد، زمان قابل توجهی به رفع معارضان پروژه تخصیص داده شده و کماکان در حال تکمیل است. مختاری درباره پیش‌بینی زمان اتمام این پروژه گفت: با توجه به مدیریت معارضان و مدیریت مالی پروژه، به‌نظر می‌رسد فاز۱ اجرایی پروژه تا انتهای تیرماه۱۴۰۳ به‌طور کامل به بهره‌برداری برسد. برنامه‌ریزی صورت‌گرفته برای اتمام فاز۲ اجرایی پروژه نیز تا انتهای سال۱۴۰۳ تحقق‌پذیر خواهد بود.
دستور ویژه شهردار تهران برای فضای‌سبز مناطق کم‌برخوردار
توسعه فضای‌سبز در پایتخت از گذشته دغدغه‌ای جدی در حوزه مدیریت شهری قلمداد شده است؛ بنابراین با گذشت زمان و افزایش هزینه‌های نگهداشت شهر، شهرداری نه‌تنها خدمات توسعه فضای‌سبز را محدود نکرده بلکه توسعه ریه‌های تنفسی شهر را همواره در اولویت کاری خود قرار داده و آن را در حد مطلوب نگه داشته است. به همین دلیل در کنار پروژه‌های توسعه فضای‌سبز در دره فرحزاد و نقاط شمالی شهر، تلاش شد نگاه ویژه‌ای به مناطق کمتربرخوردار از منظر فضای‌سبز وجود داشته باشد. مختاری در تشریح توسعه فضای‌سبز و افزایش و گسترش فضای‌سبز در شهر تهران توضیح داد: برابر دستور شهردار تهران در مناطق کم‌برخوردار در حوزه فضای‌سبز همچون مناطق ۷، ۱۰، ۱۱، ۱۷ و ۱۹ با هدف افزایش سرانه فضای‌سبز با توجه به‌وجود بافت فشرده مسکونی از حساب مخصوص اخذ عوارض حفظ و گسترش فضای‌سبز و قطع درختان در جهت تملک و احداث بوستان‌ها اقدام خواهد شد. او ادامه داد: ۶۰۰میلیارد تومان در سال گذشته برای تملک لکه‌های مشجر (دارای فضای‌سبز) هزینه شد که برای احداث بوستان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد و این بوستان‌ها به‌زودی پس از طراحی بهره‌برداری خواهند شد و به این ترتیب توزیع عادلانه فضای‌سبز در شهر تهران محقق می‌شود.