همشهری-نیلوفر ذوالفقاری: فقط ۲۰ کیلومتر دورتر از خیابان‌های شلوغ و همیشه پرترافیک پایتخت و هوایی که روزهایی زیادی از سال، شاخص آلودگی آن از حد مجاز هم می‌گذرد، به روستایی می‌رسیم که واقعا نام مناسبی بر آن گذاشته‌اند؛ گلزار. خیلی از پایتخت‌نشین‌ها خبر ندارند که در همسایگی شهرشان، تا چشم کار می‌کنند زمین‌های گلکاری و روستایی است که شغل اصلی بیشتر ساکنان آن، پرورش گل و گیاه است، روستایی سرسبز و خوش آب و هوا که گل و گیاه موردنیاز بازارهای اصلی کشور را تامین می‌کند و بار تولید بخشی از صادرات به بازارهای جهانی را هم برعهده دارد.
گلزاری در همسایگی پایتخت
از مرز شرقی تهران که خارج می‌شویم، تابلوهای بزرگراهی که به نام امام هشتم(ع) مزین شده، به مسافرانی که مقصدشان مشهدالرضاست، از صدها کیلومتر دورتر خوش‌آمد می‌گویند. این بزرگراه برای آنها که راهشان به بازار گل امام رضا(ع) افتاده، مسیر آشنایی است. خاوران و پاکدشت را که پشت سر می‌گذاریم، به روستایی می‌رسیم که نام گلزار را برای آن انتخاب کرده‌اند. این روستا از شمال شرق با روستای آلوئک، از جنوب شرق با روستای خسرو و از غرب با روستای فیلستان هم‌مرز است. فاصله این روستا از شهر پاکدشت به عنوان مرکز بخش، مرکز شهرستان و نزدیکترین شهر به روستا، ۴ کیلومتر و فاصله آن از تهران تنها ۲۰ کیلومتر است. از همان ابتدای بلوار اصلی روستا، گلخانه‌ها و فروشگاه‌های گل و گیاه به استقبال مسافرانی می‌آیند که اگر برای اولین بار به روستا آمده باشند، نمی‌دانند قرار است کمی جلوتر، با چندین هکتار زمین و سوله پرورش گل و گیاه روبه‌رو شوند.
حصار کلک ۲۰۰ ساله
بافت روستا چندان فشرده نیست و خانه‌ها و ساختمان‌ها طوری کنار هم قرار گرفته‌اند که روستای گلزار، شکل طولی پیدا کند. آن‌طور که محلی‌ها و ساکنان قدیمی روستا می‌گویند، تاریخچه شکل‌گیری روستا به حدود ۲۰۰ سال قبل برمی‌گردد. روستا در گذشته به شکل یک قلعه بوده که اهالی آن در این قلعه سکونت داشتند، به دلیل شکل قلعه مانند این روستا محلی‌ها نام حصار کلات را به آن دادند که البته بعدها این نام به حصار کلک تبدیل شد. خبری از زمین‌های گلکاری نبود و روستا شبیه به بسیاری از روستاهای دیگر، خاکی بود. با گذشت زمان و گسترش باغ‌ها و گلخانه‌های فراوان، نام این روستا به گلزار تغییر کرد. محلی‌ها هم که قبل از آن به مشاغلی مثل دامداری مشغول بودند، سراغ این گلکاری آمدند و حالا چند نسل از اهالی این روستا، شغلی جز پرورش انواع گل و گیاه نداشته‌اند. خانه‌ها در سال‌های اخیر تا حدودی بهسازی شده‌اند و امکانات اولیه یکی یکی به روستا اضافه شده‌اند، اما بیشتر مساحت روستا را زمین‌ها و سوله‌های گلکاری اشغال کرده است. در کنار این‌ها، بعضی مشاغل مثل تولیدات وسایل جانبی مرتبط، گلدان، سموم و داروهای نگهداری از گیاهان و پایه‌های چوبی تزئینی، در این سال‌ها کم و بیش در روستا رونق گرفته‌اند.
شغل آبا و اجدادی
تا چشم کار می‌کند، زمین‌های گلکاری دیده می‌شود و سوله‌های وسیعی که انواع گل و گیاه در آنها به ردیف چیده شده‌اند، از گیاهان آپارتمانی گرفته تا گل‌ها و نهال‌های باغچه‌ای. از محلی‌ها درباره قدیمی‌ترهای این شغل در روستا می‌پرسیم و پرسان پرسان، به باغ خانواده مثنوی می‌رسیم. تا انتهای سوله، گلدان‌هایی از گیاهان مختلف کنار هم چیده شده و تعداد محصولات آنقدر زیاد است، که روی دیوارها و آویزهایی که سر تا سر محوطه نصب شده، پر از گیاهان متنوع است. فضا از غبارپاشی گیاهان، شرجی و خنک است. در انتهای یکی از مسیرهای گلخانه که راهی باریک از میان گیاهان باز شده، رضا مثنوی را در حال کندن علف‌های هرز از پای گلدان‌های سرسبز پیدا می‌کنیم. ۶۵ ساله است و می‌گوید از کودکی خودش را در گلخانه‌ها پیدا کرده است: «این شغل پدری من است و از کودکی شاهد تلاش‌های او برای پرورش و نگهداری از گل‌ها و گیاهان بودم. ما ۵ برادر هستیم که همگی وارد این شغل شدیم و هیچکدام از این کار فاصله نگرفته‌ایم. حتی یکی از برادرانم تحصیلاتش را ادامه داد و پزشک شد، اما از کار گل و گیاه دور نشد و همچنان در کنار شغل اصلی خود، به این کار هم مشغول است. با اینکه این شغل به نوعی به ما ارث رسیده، اما خودمان هم به مرور به آن علاقه‌مند شدیم. من وقتی با گل و گیاه سر و کار دارم، خستگی از تنم در می‌رود. من با این کار عجین شده‌ام و زندگی کرده‌ام، حالا هم هر ۳ پسرم وارد همین کار شده‌اند.» آن‌طور که مثنوی از پدرش شنیده، سال‌ها قبل ۲ نفر از باغداران، زمینی را در روستا به این کار اختصاص دادند و محصولات خود را به شکل عمده فروختند، همین کار مردم روستا را تشویق کرد که آنها هم از زمین‌های اطراف برای پرورش گیاهان استفاده کنند و خیلی زود، گلزار به قطب پرورش گل و گیاه تبدیل شد.
از گلزار به همه شهرها
گلزار با بیش از ۱۰۰۰ هکتار سطح زیر کشت محصولات گلخانه‌ای، یک پنجم گلخانه‌های کشور را در خود جای داده است. بیش از ۵۰ درصد از تولیدات گل و گیاه کشور در این روستا تولید و توزیع می‌شود بنابراین می‌توان گلزار را یکی از مراکز اصلی تولید گل و گیاه ایران دانست. علاوه بر این، ۶۰ درصد گل های تک‌شاخه‌ای ایران هم از این مبدا به کشورهای دیگر صادر می‌شود. بازار گل روستای گلزار، رونق بسیار زیادی دارد که علاوه بر تنوع و قیمت مناسب گل‌های تولید شده در گلخانه‌های این روستا، ماندگاری گل‌های این گلخانه‌ها نیز از شهرت خوبی برخوردارند. مثنوی می‌گوید: «ارکیده، آنتریوم، میخک، رز و داوودی، بعضی از گل‌های شاخه‌ای هستند که در این روستا تولید و به بازارهای گل کشور فرستاده می‌شوند.» مثنوی معتقد است نشاء گیاهانی که در گلزار کشت می‌شود، منحصر به همین روستا و بسیار باکیفیت است: «نشاء‌های بهاری، بنفشه، اطلسی، شاهپسند و بسیاری از گیاهان گلدار که شهرداری‌ها در فضاهای شهری می‌کارند، در گلزار کاشته می‌شوند.» در روستای گلزار ۱۵ تا ۲۰ هزار نفر مشغول پرورش گل و گیاه هستند و در میان آنها، اتباع کشورهای دیگر به خصوص اهالی افغانستان هم زیاد هستند. آن‌طور که مسئولان شهرستان پاکدشت می‌گویند، پاکدشت از بزرگترین تعاونی‌های گل و گیاه در کشور به شمار می‌رود و سطح زیرکشت این تعاونی حدود ۷۵۰ واحد تولیدی است و ۲ روستای مشهور گلزار بالا و گلزار پایین در این شهرستان واقع شده‌اند و باغداران روستای گلزار بزرگترین تولیدکنندگان گل و گیاه شهرستان پاکدشت هستند. مثنوی می‌گوید به جز بازارهای گل داخلی، آنها خریداران خارجی هم زیاد دارند: «کشورهای همسایه مثل آذربایجان و ارمنستان، خریداران گل و گیاه گلزار هستند. اما در سال‌های اخیر، عرق مشتری گل و گیاه اینجا شده است. به خصوص بعد از افزایش قیمت ارز، خرید از بازار ما برای آنها بسیار به‌صرفه‌تر شده و به همین دلیل هم استقبال بیشتری از محصولات ما می‌کنند.»
جاذبه‌های نزدیک
اگر شما هم تا امروز از وجود روستای گلزار در همسایگی پایتخت خبر نداشته‌اید، تقصیری ندارید چون این روستا با وجود اینکه قطب بزرگ پرورش گل و گیاه است، آن‌طور که باید و شاید معرفی نشده است. اما از امروز به بعد اگر خواننده گزارش ما بوده‌اید، با شناختن این روستا یک مقصد به مقاصد گردشگری نزدیک خود اضافه کنید. گلزار جدا از نمایشگاه‌ها و فروشگاه‌های دائمی گل و گیاه، جاذبه‌های طبیعی و بکر دیگری هم دارد؛ ازجمله زمین‌های کشاورزی فراوان که مردم در آنها به گلکاری، سبزی‌کاری و حتی دامداری مشغول هستند. علاوه بر این اگر روزی گذرتان به این روستای زیبا افتاد، می‌توانید در محدوده پاکدشت از آثار تاریخی و دیگر جاذبه‌های گردشگری این محدوده هم دیدن کنید. امامزاده‌محمد (ع)، امامزاده‌عون (ع)، امامزاده‌سیدجلیل (ع)، کاروانسرای خاتون‌آباد، یخچال یبر داغلان، پل قدیمی جیتو، تپه و قلعه ترپاق، تپه و قلعه محمودآباد و عمارت ناصریه، تنها بخشی از جاذبه‌های گردشگری پاکدشت زیبا هستند که برای دیدن آنها کافی است خودتان را به جنوب شرق تهران و بزرگراه امام‌رضا(ع) برسانید. وجود بیش از ۵۰ اثر تاریخی و مکان گردشگری که تاکنون ۳۰ اثر آن در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده، باغات و گلخانه‌های متعدد پرورش گل و گیاه، روستاهای هدف گردشگری و میراث معنوی عشایر، این شهرستان را دارای چشم اندازی خوب در عرصه گردشگری کرده است.
به‌روز کردن شغل پدری
محلی‌های روستای گلزار تلاش کرده‌اند از فرصتی که طبیعت در اختیارشان گذاشته بهترین استفاده را انجام دهند به همین دلیل هم نسل اندر نسل، کار پرورش گل و گیاه را ادامه می‌دهند. آنها که زمین کوچکی دارند، سعی می‌کنند در همان فضای محدود گل و گیاه پرورش دهند و به مرور کار را گشترش دهند. روستاییانی که زمین ندارند هم اکثرا در گلخانه‌ها و زمین‌های کشاورزی دیگران مشغول به کار هستند. جوانان روستا هم سعی کرده‌اند شغل پدران خود را ادامه دهند. هادی مثنوی یکی از این جوانان است که سراغ هر شغلی رفته، دوباره به همین کار برگشته است. او می‌گوید: «تولید گل و گیاه، ارثیه ماست. هیچ‌وقت نتوانستم این شغل را کنار بگذارم و حالا ۱۵ سال است که این کار را ادامه داده‌ام. از اینکه گیاهی را قلمه می‌زنم و آن گیاه رشد می کند، لذت می‌برم. » او معتقد است نسل جدید تولیدکنندگان گل و گیاه سعی کرده‌اند با استفاده از روش‌های مدرن، شغل آبا و اجدادی خود را به‌روز کنند: «ما تولید خود را به‌روز کردیم و از گیاه‌پزشک در تولید گل و گیاه کمک می‌گیریم. با این کار هم روند تولید به‌روز شده، هم مدت زمان به ثمر رسیدن و رشد گیاهانمان کاهش پیدا کرده است. به این ترتیب زودتر به سوددهی می‌رسیم.» مثنوی می‌گوید که تلاش کرده از طرفیت فضای مجازی برای داشتن ارتباط موثرتر با مشتریان بهره ببرد: «هر مشتری که از گل و گیاهان ما تهیه می‌کند، می‌تواند هر زمان در نگهداری از آن به مشکل خورد یا احساس کرد گیاه ضعیف شده، عکسی از آن برایم بفرستد تا بفهمم مشکل از کجاست و او را راهنمایی کنم تا جلوی از بین رفتن گیاه را بگیرد. بسیاری از ما سرسبزی گیاهان آپارتمانی را دوست داریم اما چندان در نگهداری آنها حرفه‌ای نیستیم، بنابراین به راهنمایی و مشورت احتیاج پیدا می‌کنیم.» برای به‌روز کردن کسب و کارهای مرتبط با گل و گیاه، روش‌های خلاقانه‌ای هم وجود دارد که می‌تواند برای محلی‌ها مشاغل جانبی ایجاد کند. در کنار استفاده‌های تزئینی از گل‌ها و گیاهانی که در گلزار پرورش داده می‌شود، هر گل و گیاهی می‌تواند از جنبه‌های دیگری هم مورد استفاده قرار بگیرد. تولید گیاهان دارویی و دمنوش یکی از پرکاربردترین استفاده‌هایی است که می‌شود از آنها داشت. هزاران شاخه گل داودی که دور ریخته می‌شود، می‌تواند تبدیل به دمنوش‌های بسته‌بندی شده شود. به خصوص که استفاده از دم‌کرده گل داودی در طب سنتی برای کاهش تب و درد ناشی از سرماخوردگی توصیه می‌شود. حتی در سطح حرفه‌ای‌تر، هزاران شاخه گل رز که سالانه از بین می‌رود با برقراری ارتباط بین گلکاران و کارخانه‌های اسانس‌گیری، برای تولید انواع عطر و ادکلن به کار رود. تولید دمنوش گیاهی و اسانس‌گیری نمونه‌هایی از کارهای جانبی است که می‌تواند به رونق این بازار و ایجاد شغل برای محلی‌ها کمک کند.