همشهری آنلاین- زهرا رفیعی: وزارت نیرو از زمانی که بارش‌های امیدبخش بهاره شروع شد تا کنون ۲۰۰ میلیون متر مکعب از پشت سدها برای دریاچه ارومیه رها کرده‌اند. امسال روند افزایش سطح دریاچه به دلیل بارش‌های خوب بهاره، تثبیت شده است. برای دریاچه‌ای که سالانه بین ۹۰۰ تا ۱۱۷۰ میلیمتر یا بین ۲تا۳ میلیارد متر مکعب تبخیر دارد پایداری نگهداشتن این آب در دریاچه کار بسیار دشواری است. هر چه هوا گرمتر باشد، تبخیر نه تنها در دریاچه ارومیه که در مخزن سدهای منطقه نیز بیشتر می‌شود. بر اساس قوانین بالادستی اولویت یک تامین آب شرب است و پس از آن بر روی کاغذ محیط زیست است درحالی که برای آب منطقه‌ای‌های این حوضه آبریز رضایت کشاورزی مهمتر است. بر اساس مطالعات ستاد احیای دریاچه ارومیه اگر در بخش کشاورزی تغییرات اساسی صورت گیرد، می‌توان بر خشکسالی و گرما به نفع دریاچه ارومیه غلبه کرد.
رهاسازی ۲۰۰ میلیون متر مکعب
احمد قندهاری، سرپرست حوضه آبریز دریاچه ارومیه: مهم‌ترین اقدام‌های مدیریت حوضه آبریز دریاچه ارومیه با وجود وضعیت نامساعد بارش‌ها در حوضه آبریز ارومیه در ۶ ماه نخست سال، حدود ۲۰۰ میلیون مترمکعب از سدهای حوضه آبریز، رهاسازی و جریان آب به‌سوی دریاچه ارومیه و تالاب‌های اقماری آن روان شد. در ادامه باتوجه‌به وضعیت مناسب‌تر بارش‌های بهاری جریان رهاسازی از سدهای حوضه و کانال انتقال آب به دریاچه افزایش قابل‌توجه یافته است، به‌طوری‌که تا پایان فروردین‌ماه بالغ بر ۵۸۰ میلیون مترمکعب آب رهاسازی و انتقال آب انجام گرفت. بر اساس برنامه‌های در دست انجام، رهاسازی آب از سدهای حوضه به‌خصوص سدهای بوکان و مهاباد همچنان ادامه دارد؛ در صورت مساعد بودن شرایط، این اقدام تا پایان نیمه اول اردیبهشت‌ماه ادامه خواهد یافت. همه این فعالیت‌ها سبب شد که هم‌اکنون تراز دریاچه ارومیه به رقوم ۱۲۷۰.۵۳ متر، به وسعت ۱۷۹۰ کیلومترمربع و به حجم ۲.۳۴ میلیارد مترمکعب برسد. تأمین نیاز زیست‌محیطی تالاب‌های اقماری نیز به بیش از ۸۰ میلیون مترمکعب (۱۵ میلیون مترمکعب بیشتر از برنامه) محقق شد. اقدام‌های بسیاری باید انجام داد که نیازمند همکاری طیف وسیعی از آحاد جامعه و دولت به‌خصوص کشاورزان منطقه و وزارتخانه جهاد کشاورزی، سازمان حفاظت محیط‌زیست و سازمان برنامه‌وبودجه با وزارت نیرو است تا فرایند تعریف شده که با ترمیم و بهسازی آغاز می‌شود، به احیای دریاچه ارومیه منجر شود.
وعده کاهش ۴۰ درصدی مصرف آب
آرزو اشرفی زاده، مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالابها: نیاز آبی که به وزارت نیرو در مورد حقابه دریاچه ارومیه اعلام کردیم ۳ میلیارد و ۴۲۶میلیون متر مکعب است. بر اساس اسناد اولیه ارزیابی زیست محیطی پروژه زاب نیز قرار است ۶۲۳ میلیون متر مکعب نصیب دریاچه ارومیه شود. از آنجایی که هنوز تملک اراضی مسیر انتقال آب از تونل زاب به نام سازمان حفاظت محیط زیست درنیامده، انتقال آب هنوز در فاز اول قرار دارد. ما امیدواریم که وزارت نیرو بر تعهدات خود در این زمینه عمل کند. همچنین قرار است کاهش ۴۰ درصدی مصرف آب از پایاب سدهای حوضه آبریز ارومیه به نفع دریاچه صورت بگیرد. وزارت نیرو البته وعده داده که این بخش از وظایفش را انجام خواهد داد.
حال بهاری دریاچه ارومیه
حال دریاچه بهتر از روزگاری که ۳۲ میلیارد متر مکعب آب داشت، نیست ولی اجرایی شدن برخی برنامه‌ها، پروژه‌ها و سیاست‌ها کمی اوضاع را تغییر داده است. پس از اجرای عملیات سد کانی‌سیب و تونل انتقال آب رودخانه زاب به دریاچه در دولت سیزدهم و جاری‌شدن آب به‌سوی دریاچه ارومیه، به همراه عملیات رهاسازی آب سدهای حوضه و عدم آبگیری انهار زراعی در فصل غیرکشت، بخش قابل‌توجهی از پیکره دریاچه ارومیه از خشکی خارج و پر آب شد. در نتیجه اگرچه وضعیت دریاچه ارومیه به روزهای اوج خود فاصله دارد، ثبات نسبی وضعیت نسبت به مدت مشابه امیدوار کننده است. سال آبی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه با کم‌بارشی آغاز شد و بارش‌ها چندان قابل‌توجه نبود. این موضوع سبب شد برنامه منابع و مصارف و تأمین نیاز زیست‌محیطی دریاچه ارومیه تحت شرایط بارش بدبینانه تنظیم شود. به‌هرحال با سپری‌شدن پاییز و شروع زمستان به‌خصوص در بهمن سال ۱۴۰۲، بارش‌های مناسبی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه به وقوع پیوست و این مهم موجب شد که تا پایان فروردین ۱۴۰۳ به‌اندازه کل بارش سال آبی گذشته، این حوضه منتفع شود.
| بازه زمانی در اردیبهشت |
تراز |
وسعت به کیلومتر |
حجم آب به میلیارد مترمکعب |
| ۱۴۰۱ |
۱۲۳۴.۴ |
۲۴۹۵ |
۳.۱۴ |
| ۱۴۰۲ |
۱۲۷۰.۴۲ |
۱۵۴۰.۷ |
۲.۰۳ |
| ۱۴۰۳ |
۱۲۷۰.۵۳ |
۱۷۹۰ |
۲.۳۴ |
| دهه ۷۰ |
۱۲۷۴.۴۳ |
۴۰۰۰ |
۱۴ |
روزگار خوش ارومیه:
وسعت حوضه آبریز دریاچه ارومیه: ۵۱ هزار و ۸۷۶ کیلومترمربع
وسعت دریاچه ارومیه در زمان پرآبی: ۵ هزار و ۲۰۰ کیلومترمربع
عمق دریاچه: بیش از ۶ متر
مساحت دریاچه در زمان پر آبی : ۵ تا ۶ هزار کیلومتر مربع
حجم آب: ۳۲ میلیارد متر مکعب
تبخیر سالانه بین ۹۰۰ تا ۱۱۷۰ میلیمتر یا حدود ۲تا۳ میلیارد متر مکعب