به گزارش همشهری‌آنلاین، بر اساس آخرین آمار گمرک، ارزش صادرات سیمان کشور در سال ۱۴۰۱ حدود ۳۳۲ میلیون دلار یعنی کمتر از یک درصد ارزش کل صادرات غیرنفتی کشور بوده است در حالی که کشور همسایه ما یعنی ترکیه حتی موفق شده سیمان خود را به آمریکا هم صادر کند.
آخرین اطلاعات موجود از ظرفیت تولید و میزان فروش سیمان این واقعیت را بر ملا می‌سازد که در حال حاضر برای حدود ۲۰ میلیون تن از ظرفیت تولید سیمان کشور یعنی از مجموع ۸۵ میلیون تن، بازار داخلی وجود نداشته و تنها امکان صادرات وجود دارد و از آنجا بازار داخلی سیمان کشور در حال حاضر اشباع شده، یکی از راهکارهای پیش روی این صنعت، توسعه صادرات است.
مرکز پژوهش‌های مجلس می‌گوید: در سال ۲۰۲۲ ارزش صادرات سیمان و کلینکر جهان حدود ۱۳.۵ میلیارد دلار بود که از این مقدار ۳۲.۵ درصد کلینکر، ۵.۱ درصد سیمان سفید و ۶۲.۴ درصد انواع سیمان‌های تیپ بودند و میزان صادرات سیمان پرتلند، طی بازه زمانی ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۱ تغییری نداشته، به‌طوری‌که در سال ۲۰۲۱ تنها ۵۳ درصد مجموع محصولات صادراتی سیمان را به خود اختصاص داده و سهم آن در ۱۱ سال گذشته از مجموع سبد محصولات صادراتی سیمانی ۲.۲درصد کاهش پیدا کرده است.
کارشناسان اذعان دارند: هرچند این نوع سیمان با بازار رو به رشدی مواجه نیست، اما کماکان به‌عنوان اصلی‌ترین محصول این زنجیره شناخته می‌شود در حالی که در بازه زمانی یادشده سهم صادرات کلینکر ۵.۳ درصد افزایش داشته است که بیشتر ناشی از افزایش کشورهای تولیدکننده سیمان از کلینکر وارداتی است. افزون بر اینکه بازارهای جهانی برای سیمان سفید و سایر سیمان‌ها محدود است اما تجارت جهانی در حوزه مصنوعات سیمانی در سال ۲۰۲۱، حدود بیش از ۹ میلیارد دلار دلار برآورد شده که رشد ۱۰ درصدی را تجربه کرده است.
پیشتازی ترک‌ها در بازار سیمان
بازوی تحقیقاتی مجلس فاش کرده که اصلی‌ترین مقاصد صادراتی ترکیه به‌عنوان موفق‌ترین صادرکننده سیمان منطقه، آمریکا، رژیم غاصب صهیونیستی، سوریه و ساحل عاج هستند که نشان می‌دهد این کشور موفق شده بر محدودیت‌های حمل سیمان در مسافت‌های طولانی غلبه کند و مزیت خود را در بازار ایالات متحده آمریکا به‌عنوان مشتری اصلی خود حفظ کند.
این گزارش می‌افزاید: کشورهای افغانستان، سریلانکا و بنگلادش نیز مهم‌ترین مقاصد صادراتی سیمان پاکستان هستند و حضور پررنگ‌تر پاکستان در افغانستان نشان از وجود فرصت‌هایی برای افزایش صادرات به افغانستان است چرا که ۹۹ درصد از صادرات سیمان پاکستان را کلینکر تشکیل می‌دهد.
بیشتر بخوانید:
افزون بر اینها مقاصد اصلی صادرات عربستان سعودی، کشورهای یمن، اردن، غنا و بحرین است به نحوی که ۶۵ درصد از صادرات این کشور مربوط به کلینکر، ۲۲ درصد سیمان پرتلند و ۱۲ درصد سیمان سفید است. مقاصد اصلی صادرات امارات متحده عربی، کشورهای بنگلادش و عمان است و کلینکر بیشترین سهم را در سبد محصولات صادراتی این کشور با ۷۰ درصد داشته و پس از آن نیز ۱۶ درصد سیمان پرتلند، ۱۰ درصد سیمان سفید و ۳.۲ درصد سایر سیمان بوده است.
بازار محدود سیمان ایران
بازوی تحقیقاتی مجلس گزارش داده که ارزش صادرات سیمان کشور در سال ۱۴۰۱ حدود ۳۳۲ میلیون دلار یعنی کمتر از یک درصد ارزش کل صادرات غیرنفتی کشور بوده وکلینکر اصلی‌ترین محصول در سبد صادراتی کشور، با سهم ۶۸ درصدی از کل حجم صادرات است. به این ترتیب ایران ۱.۱ درصد از بازار صادراتی سیمان پرتلند را در سال ۲۰۲۱ در اختیار داشته در حالی که درآمد صادراتی سیمان برای ایران طی ۱۱ سال گذشته به‌صورت میانگین حدود ۱۴.۷ درصدی از کل حجم صادرات است.
مقصد اصلی صادرات سیمان جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۴۰۱ کشورهای همسایه، ازجمله کویت، عراق، افغانستان و پاکستان بوده‌اند. به این ترتیب وضعیت صادرات صنعت سیمان کشور، باوجود لغو معافیت‌های مالیاتی صادرات و اعمال عوارض، از نظر ارزش افزوده عقب‌گرد داشته، به‌نحوی سهم کلینکر در سبد محصولات صادراتی کشور در مقابل محصولاتی همچون سیمان پرتلند افزایش داشته است.
این گزارش نشان می‌دهد در تمامی شرکت‌ها حاشیه سود ناخالص فروش داخلی از حاشیه فروش صادراتی بیشتر است که بیانگر این واقعیت است که فروش صادراتی در شرکت‌های مورد بررسی صرفاً برای حفظ سطح تولید و درآمد شرکت و ایجاد درآمدهای ارزی انجام می‌شود.
مسیر سیمانی پیشنهادی چیست؟
این نهاد تحقیقاتی پیشنهاد داده با توجه به پایین بودن نرخ صادراتی کلینکر باید سهم صادرات کلینکر در صادرات محصولات سیمانی به‌مرور کاهش یافته و سهم محصولات نهایی ازجمله سیمان سفید و سیمان‌های آمیخته در سبد صادراتی کشور افزایش یابد.
علاوه بر اینکه در حال حاضر ظرفیت بسیار مناسبی در حوزه مصنوعات سیمانی و محصولات پایین‌دستی آن در بازار منطقه وجود دارد و شرکت‌های سیمانی می‌توانند از این ظرفیت استفاده کرده و به‌سمت زنجیره پایین‌دست حرکت کنند تا محصولات متنوع‌تری را به بازار جهانی عرضه کنند.
چرا که با توجه به شرایط جغرافیایی کشور، علاوه‌بر کشورهای حوزه CIS، حوزه‌های جغرافیایی کشورهای حاشیه اقیانوس هند با بازار حدود ۲.۳ میلیارد دلار، کشورهای آفریقایی با بازار بیش از ۲.۸ میلیارد دلار و آسیای غربی با بازاری بیش از ۱.۳ میلیارد دلار، می توانند مقاصد مناسبی جهت صادرات باشند.