به گزارش همشهری؛ مناطقی از شمالی‌ترین نقطه تهران تا جنوبی‌ترین منطقه شهر، روزگاری به‌عنوان پاتوق معتادان متجاهر شناخته می‌شدند و اهالی شهر تلاش می‌کردند تا گذرشان به آن مناطق نیفتد و با صحنه مصرف دسته‌جمعی موادمخدر روبه‌رو نشوند. این پاتوق‌ها چنان عرصه را برای حضور اهالی در محله تنگ کرده بودند که مردم حتی برای گشت‌وگذار در کوچه‌های نزدیک به پاتوق معتادان و روددره‌های پایتخت که به‌عنوان بخشی از طبیعت شهر شناخته می‌شدند، رغبتی نداشتند. پاکسازی این مناطق از تجمع معتادان با توجه به مطالبه اهالی شهر در ادوار مختلف پیگیری شد، اما در سال گذشته به همت سازمان خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران تغییرات جدی رقم خورد و خیابان‌ها و کوچه‌هایی که روزگاری به‌عنوان پاتوق معتادها شناخته می‌شدند، حالا با شمایل جدید به تصویر درآمدند. برخی از پاتوق‌هایی که در گذر زمان بیش از هزار و۵۰۰معتاد متجاهر را در خود جای داده بودند، با اجرای عملیات‌های پاکسازی و ساماندهی شکل جدیدی به‌خود گرفتند. در میان پاتوق‌های شهر، پاکسازی روددره فرحزاد نتایج قابل توجهی به بار آورد و کمتر پایتخت‌نشینی باور می‌کند؛ رود دره‌ای که تا اواخر سال۱۴۰۰ در قرق معتادان متجاهر و ده‌ها پلاک قرمز بود، نه‌تنها از حضور معتادان پاک شده، بلکه قرار است به یک اکوپارک تبدیل شود. پاکسازی این نقاط از شهر، روایت‌های عجیبی را به نام خود ثبت کرده‌اند و به‌گفته احمد احمدی‌صدر، مدیرعامل سازمان خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران در کنار آسیب‌های اجتماعی خاص دره فرحزاد، در برخی مناطق با اسلحه به نیروهای شهرداری حمله شده بود.
سه گام برای ساماندهی آسیب‌های اجتماعی شهر
احمدی‌صدر در گفت‌وگو با خبرنگار همشهری در رابطه با اقدامات انجام شده در ۲سال اخیر گفت: در ۲سال گذشته عمده فعالیت‌هایی که برای ساماندهی معتادان متجاهر لازم بود، عملیاتی شدند. ما در ۳گام توانستیم تغییر مهمی در چهره شهر ایجاد کنیم؛ گام اول این بود که توانستیم برای نگهداری معتادان متجاهر و آسیب‌دیدگان اجتماعی ظرفیت‌های جدیدی در یاورشهرها ایجاد کنیم. او افزود: اگر این ظرفیت‌ها ایجاد نشده بود، ما امروز نمی‌توانستیم دست به جمع‌آوری معتادان متجاهر از سطح شهر بزنیم. پاتوق‌های بزرگی در شهر وجود داشت که به محل تجمع معتادان متجاهر تبدیل شده بود. این پاتوق‌ها اجازه نمی‌دادند که اهالی محل بتوانند از فضای پیرامونی خود به درستی استفاده کنند. در گام دوم تلاش کردیم، برخی پاتوق‌ها را که بیش از هزار و۵۰۰معتاد متجاهر را در خود جای داده بودند، شناسایی کنیم و در همین راستا نقاطی مانند فرحزاد، کوه‌سنگی، گردنه تنباکو و بوستان‌های محله هرندی کاملا پاکسازی شدند. به‌گفته احمدی‌صدر «در گام سوم به سراغ پلاک‌های قرمز رفتیم. این مسئله با وجود عملیات‌های متعدد در ادوار گذشته با نتیجه‌ای همراه نشده بود و همچنان بیش از ۴۰۰پلاک قرمز در کلانشهر تهران وجود داشت، این پلاک قرمزها محل تجمع موادفروشان و مصرف‌کنندگان موادمخدر و بزهکاران بودند. این امر بسیار مهم از سوی مدیریت شهری مورد توجه قرار گرفت و ما توانستیم گام‌های مهمی در این حوزه برداریم.»
زندگی معتادان در غارهای فرحزاد
احمدی‌صدر در رابطه با شرایط دره فرحزاد پیش از پاکسازی توضیح داد: زمانی که در زمستان سال۱۴۰۰ قرارگاه اجتماعی شهر تهران تشکیل شد، با کلونی‌هایی روبه‌رو شدیم که اغلب آنها به سلاح‌های گرم و سرد مسلح بودند. روددره فرحزاد نیز سال‌ها به‌عنوان دره مخوف تهران شناخته می‌شد تا جایی که برخی از افراد آسیب‌دیده اجتماعی و معتاد، گوشه و کنار دره را به‌عنوان محل سکونت ثابت‌شان انتخاب کرده بودند: «در گذشته روددره فرحزاد به محل تجمع معتادان تبدیل شده بود، حتی در آن غاری ایجاد کرده بودند و به‌مدت ۸سال در آن سکونت داشتند. در جریان ساماندهی خانم معتادی را از دل یک غار در دره فرحزاد بیرون آوردیم که ۸سال آنجا ساکن بود.» احمدی‌صدر در ادامه گفت: «آپارتمان‌ها و خانه‌های مشرف به روددره فرحزاد هیچ‌کدام پنجره رو به این مکان نداشتند ولی بعد از انتقال معتادان محل به مراکز یاورشهر، یک اکوسیستم و تفرجگاه ملی ایجاد و پنجره‌های برخی آپارتمان‌ها روبه‌روددره فرحزاد باز شد تا از این به بعد مردم از مناظر طبیعی زیبا، لذت ببرند.»
درگیری با معتادان مسلح
به جز دره فرحزاد، پاتوق‌های دیگری نیز در تهران شناسایی شده بودند که سال‌ها معتادان متجاهر با خیال راحت برای مصرف موادمخدر به این نقاط شهر کوچ می‌کردند. کوه‌سنگی یکی از این پاتوق‌های معتادان بود که در منطقه۱۵ قرار داشت و به‌گفته محمد شیری، شهردار منطقه، در سال۱۴۰۰ حدود ۲هزار معتاد از سطح منطقه جمع‌آوری شدند که این آمار و ارقام نشان‌دهنده تجمع بالای معتادان در کوه‌سنگی بود. در همین راستا مدیرعامل سازمان خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران به تشریح شرایط کوه‌سنگی پیش از پاکسازی پرداخت و گفت: در کوه‌سنگی ۱۵۰۰معتاد متجاهر ساماندهی شدند و این در حالی است که پیش از این شرایط کوه‌سنگی به‌گونه‌ای بود که پلیس مسلح باید به آنجا می‌رفت و فضا را آرام می‌کرد. زمانی که ما به آنجا رفتیم به سمت ما سنگ و آجر پرتاب می‌کردند تا وارد پاتوقشان نشویم. حتی در چندین نوبت اقدام به مضروب‌کردن مددکاران سازمان خدمات و مشارکت‌های اجتماعی کرده بودند.
موادمخدر در سال ۱۴۰۰ جرم اول بود
پاکسازی پاتوق‌های معتادان متجاهر تنها به ایجاد چهره‌ای جدید از شهر ختم نشده است، چرا که در ادامه مسیر معتادان متجاهر پس‌از جمع‌آوری به یاورشهرها منتقل شدند تا در مسیر بهبود قرار بگیرند. چنین اقدامی منجر شد که موادمخدر از دایره ۱۰جرم اول تهران خارج شود. مدیرعامل سازمان خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران با تشریح اقدامات این سازمان در ساماندهی معتادان متجاهر از سطح شهر و انتقال آنان به مراکز غربالگری و یاورشهرها گفت: در سال۱۴۰۰ موادمخدر جرم اول کلانشهر تهران بود، اما خوشبختانه با اقدامات اساسی که در این دوره از مدیریت شهری رقم خورد، امروز شاهدیم که با ساماندهی معتادان متجاهر و انتقال آنان به یاورشهرها، این معضل اجتماعی بنا به اظهارات روح‌الله حسین‌زاده، معاون دادستان تهران حتی جزو ۱۰جرم اول پایتخت هم نیست. او تأکید کرد:ظرفیت ساماندهی ۷هزار و۷۵۰معتاد متجاهر در پایتخت توسط شهرداری تهران ایجاد و ساماندهی معتادان متجاهر در قرارگاه اجتماعی باعث شد که موادمخدر از دایره ۱۰جرم اول تهران خارج شود. دلیل این اتفاق نیز ریشه در جمع‌آوری کلونی‌ها و همچنین کم‌شدن مخاطبان فروشندگان مواد دارد.
یاورشهرها به کمک شهر آمدند
احمدی‌صدر یادآور شد: در ۲دهه اخیر روند صعودی در موادمخدر داشتیم که علل مختلفی داشت و برخی توسعه‌ها موجب افزایش آسیب‌های اجتماعی شد. حل معضل آسیب‌های اجتماعی نیز یک‌شبه اتفاق نمی‌افتد و نیازمند یک پروسه طولانی است که پیگیر آن هستیم. ما در سازمان خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران، افتتاح یاورشهر۱۰ در منطقه۲۱ و خارج از بافت شهری ویژه زنان در روزهای آینده خواهیم داشت تا ظرفیت‌های یاورشهر شهرداری تهران به حدود ۷۷۰۰نفر برسد. پاکسازی شهر از پاتوق‌های قدیمی معتادان متجاهر نه‌تنها موجب بازپس‌گیری فضاهای شهری به نفع اهالی پایتخت شد، بلکه زمینه نجات معتادان را با تکیه بر یاورشهرها مهیا کرد.
۱۰ جرم اول تهران چیست؟
احمد احمدی‌صدر، مدیرعامل سازمان خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران به نقل از روح الله حسین زاده، معاون دادستان تهران گفت: «در سال ۱۴۰۰ مواد مخدر جرم اول کلانشهر تهران بود اما خوشبختانه با اقدامات اساسی که در این دوره مدیریت شهری رقم خورد. امروز شاهدیم که با ساماندهی معتادان متجاهر و انتقال آنان به یاورشهرها، مواد مخدر از لیست ۱۰ جرم اول تهران (سرقت و زورگیری، اوباشگری، ضرب و جرح، توهین، تخریب عمدی، کلاهبرداری اینترنتی، تصرف عدوانی، خیانت در امانت، تهدید و مزاحمت ملکی) خارج شده است.» منظور از مواد مخدر میزان پرونده‌های مرتبط با آن است. علت این امر نیز کاهش مشتری‌های مواد است چرا که بسیاری از معتادان در مراکز یاورشهر به سر می‌برند.