جدید‌ترین اثر هنری ثبت شده در فهرست آثار هنری به سرقت رفته، کتاب طراحی‌های پابلو پیکاسو، نقاش نامدار اسپانیایی است که طی 2هفته گذشته دزدیده شده است. با این حال انتشار این خبر بار دیگر توجه اغلب محافل هنری جهان را به سوی خود جلب کرد و پرسش‌های متعددی را پیرامون سرنوشت آثار به سرقت رفته در اذهان عمومی و به‌ویژه کارشناسان امر بر انگیخت. مطلب پیش رو که از یک نشریه آلمانی ترجمه شده است نگاهی است کوتاه و تحلیلی بر روند سرقت آثار هنری در چند سال گذشته که از نظر می‌گذرانیم.
در فوریه سال 2007 دو تابلو نقاشی به نام‌های ژاکلین (پرتره ژاکلین همسر دوم پیکاسو) و تابلو نقاشی مایا و عروسکش که دختر پیکاسو را با یک عروسک نشان می‌دهد از ساختمان قدیمی‌ساز دیانا ویدمایر دزدیده شد. این سرقت بلافاصله به پلیس بین‌الملل و همچنین به آرت‌لاس (بزرگ‌ترین بانک اطلاعاتی آثار هنری به سرقت‌رفته در جهان) اطلاع داده شد. دو تابلو مایا و ژاکلین که دوباره بعد از 5 ماه صحیح و سالم سر و کله‌شان پیدا شد جزو مشهور‌ترین آثار پابلو پیکاسو هستند.
آثار این هنرمند نامدار اسپانیایی جزو محبوب‌ترین آثار حتی در میان سارقان آثار هنری به شمار می‌رود. در بانک اطلاعاتی آرت لاس 646 مورد از آثار سرقت شده پیکاسو ثبت‌شده است. این تعداد اثر به سرقت رفته تاکنون درخصوص هیچ هنرمند دیگری ثبت نشده است و حال آنکه از 2هفته پیش تاکنون یک مورد دیگر نیز به فهرست آثار به سرقت رفته پیکاسو اضافه شده و آن کتاب طراحی‌های این هنرمند مشهور است. بنابر اظهارات، این کتاب طراحی بین ساعت 14:30 هشتم ژوئن و 9:30 صبح روز بعد از آن ناپدید شده است.
این کتاب مشتمل بر 33طرح کشیده شده با مداد است که بدون تاریخ و امضا بوده و به سال‌های 1917 و 1924 برمی‌گردد. به گفته آنا بالداساری، مدیر موزه مرائیس پاریس، طراحی‌های این کتاب در حقیقت یکی از مستندات موجود درباره فرایند کاری این نقاش اسپانیایی است و قبل از هر چیز برای دانشمندان و پیکاسو شناسان از ارزش بالایی برخوردار است. وی افزود: ارزش علمی این اثر به تنهایی چندین میلیون یورو برآورد شده است. بنابر اظهارات ویکتورینه اشتیله، مدیرعامل آرت لاس، اگر طرح‌های این کتاب به‌صورت جداگانه و تک‌تک فروخته شوند قیمت این اثر بیش از این مقدار خواهد شد.
اشتیله که 2ساعت بعد از کشف ویترین خالی پیکاسو در موزه، از سرقت انجام شده مطلع شد تمامی اطلاعات موجود درباره این اثر را نظیر اندازه، تکنیک، امضا و نقاط آسیب دیده تابلو جمع‌آوری کرده است. وی معتقد است وقتی آثار به سرقت رفته به‌طور روشن شناسایی شوند احتمال بازگشت آنها بیشتر است. وی در ادامه می‌گوید اینکه چرا تعداد آثار به سرقت‌رفته پیکاسو همیشه بیشتر از دیگران است تنها یک دلیل می‌تواند داشته باشد و آن اینکه این هنرمند از یک سو تا سنین بالا به‌طور باور نکردنی به فعالیت هنری خویش ادامه داده و از سوی دیگر وی در مقایسه با دیگر هنرمندان آثار کاملا متفاوتی را خلق کرده است.
البته این ویژگی تنها منحصر به تابلوهای نقاشی و طراحی او نیست بلکه تمام آثار وی، از گلدان‌ها و تندیس‌ها گرفته تا آثار سرامیک وی را در بر می‌گیرد. بنابراین تعجبی ندارد که علاقه‌مندان تبهکار چنین آثاری نیز همیشه سرو‌کله‌شان دوروبر پیکاسو پیدا می‌شود. ویکتورینه اشتیله در ادامه اذعان می‌کند که توماس کراون یکی از دوستداران آثار هنری است که افراد خود را مامور می‌کند آثار هنری ذی‌قیمت را برای وی سرقت کنند. به گفته اشتیله آنها 2هزار مورد را مورد بررسی قرار داده و آخرین بار دو مرتبه به حضور این فرد در جریانات پس پرده پی برده‌اند.
به گفته اشتیله اغلب آثار هنری به سرقت رفته بعد از 10 تا 15 سال دوباره سر از بازارهای هنری در می‌آورند اما در اغلب موارد نمی‌توان فهمید که در این مدت چه بلایی سر این آثار آمده است. به‌طور معمول آثار هنری برجسته مدام در میان افراد مختلفی دست به دست می‌شود؛ چرا که نگه داشتن یک اثر هنری مشهور نزد خود آن هم به‌مدت طولانی ریسک بزرگی است. با این حال اشتیله می‌گوید: چه کسی می‌داند، شاید یک مافیای دیوانه هنر کتاب طراحی پیکاسو را نه برای یک یا 2سال بلکه برای همیشه در جایی، مثلا پشت پرده یک اتاق تاریک آویزان کند.
به گفته کارشناسان در اغلب موارد تابلوها به‌عنوان نوعی ارز در خرید فروش مواد‌مخدر و اسلحه مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرند؛ یعنی مبلغ کالا را با آثارهنری پرداخت می‌کنند؛ به همین سادگی! آن هم با این گمان غلط که می‌توان ارزش آثار هنری را با پول تعیین کرد.
به گفته کارشناسان مواردی هم وجود دارد که برای مثال 2باند شیاد برای سرقت آثار هنری با یکدیگر مسابقه می‌گذارند؛ همان بلایی که سال 2004 سر تابلوهای ادوارد مونش(نقاش و گرافیست اهل نروژ 1944-1863) در اسلو آمد. در این سرقت یکی از باند‌ها قصد داشت به دیگری ثابت کند که حرفه‌ای‌تر، شجاع‌تر و هفت‌خط‌تر است، به این ترتیب روز روشن «فریاد» و «مادونا» دو تابلو مشهور جهانی را به سرقت بردند. کارشناسان معتقدند خسارت جبران‌ناپذیری است وقتی این آثار برای همیشه ناپدید شده باشند.
البته در برخی موارد تنها چند روز بعد از سرقت یک اثر هنری، سارق با آرت لاس تماس گرفته و درخواست پول می‌کند. در چنین مواقعی کارآگاه‌های خصوصی مجبورند ابتدا اعتماد‌سازی کرده و کاری کنند که سارقان تصور کنند در امان هستند؛ سپس تلاش می‌کنند با ردیابی برخی جزئیات و اطلاعاتی که گاهی خود سارقان لو می‌دهند آنها را دستگیر کنند. جانشین اشتیله نیز یک‌بار نقش یک طعمه را بازی کرده و با سارق یکی از آثار زیگمار پولکه (نقاش و عکاس آلمانی متولد 1941) در یک کافه ملاقات کرده بود. در این فاصله یکی از ماموران مخفی پلیس که با لباس شخصی در همان حوالی منتظر فرصت کمین کرده بود توانست سارق را دستگیر کند. ویکتورینه اشتیله تاکید می‌کند: البته قصد ما از این کار به هیچ وجه ایجاد سرگرمی نیست.
به گفته کارشناسان هنوز هیچ کس نمی‌داند که چه انگیزه‌ای پشت سرقت کتاب طراحی پیکاسو در پاریس وجود دارد، ضمن آنکه محل اختفای این اثر نیز هنوز در پرده‌ای از ابهام قرار دارد. احتمالا این کتاب طراحی در چند روز آینده یک‌مرتبه روی صندلی عقب یک تاکسی ظاهر خواهد شد، همانند آثار به سرقت رفته مونت (نقاش فرانسوی) و ونگوگ که در فوریه سال 2008 از یک مجموعه هنری در شهر زوریخ سوئیس دزدیده شده بودند. شاید هم این کتاب طراحی برای همیشه ناپدید شود همان‌طور که هر دو اثر هنری پاول سزان و ادگار دگا (نقاش فرانسوی) به‌طور همزمان ناپدید شدند.
zeit.de