همشهری آنلاین - گروه سیاسی: جمهوری آذربایجان در همسایگی مرزی رودخانه ارس با ایران جریان‌های پرتلاطمی را در روابط همسایگی ۲ طرف پشت سر گذاشته است. روابط این همسایه شمالی با اسرائیل و اختلافاتش با ارمنستان در کنار برخی تلاش‌ها برای انسداد باریکه ترانزیتی تنگه‌زور و جداسازی خط همسایگی ایران با ارمنستان عمده‌ترین حواشی همسایگی آذربایجان و ایران بوده‌اند.
سیاست همسایگی دولت سیدابراهیم رئیسی در صدر برنامه‌های روابط خارجی دولت سیزدهم به رغم اختلاف‌افکنی‌ها حلقه اتصال ۲ دولت را حفظ کرده است. با وجود مزاحمت‌های خارجی و طرح برخی اظهارات تحریک‌برانگیز از سوی آذربایجان، دستگاه دیپلماسی دولت سیزدهم توانسته از این ارتباط نگهبانی کند و اهمیت روابط ایران و آذربایجان را به‌طور مداوم برای الهام علی‌اف رئیس‌جمهور این کشور متذکر باشد.
اقدامات توازن‌بخش دولت سیزدهم
دولت سیزدهم با حفظ همزمان ادبیات دیپلماتیک در عین اعلام مواضع مقتدرانه در تحرکات منطقه‌ای روی مرز ظریفی در روابط با آذربایجان حرکت کرده است. گزارش‌های متعدد سال‌های اخیر درخصوص خرابکاری‌های نظامی و تهدیدات امنیتی اسرائیل علیه ایران از خاک آذربایجان بارها با هشدار ایران مواجه شده است.
این بار در دیدار روسای جمهور ۲ کشور و در مراسم افتتاح سد مشترک قیز قلعه‌سی و سد خداآفرین در مرز ایران و آذربایجان، علی‌اف تاکید بیشتری بر تامین امنیت منطقه از سوی کشورهای منطقه داشته است.
او در مواضع ملایم‌تری نسبت به طرح برخی مواضع قبل خود تاکید داشته «دوستی و برادری ایران و آذربایجان عامل مهمی برای ثبات منطقه و تقویت امنیت آینده است. ما در تمامی سازمان‌های بین‌المللی که در آن عضویت داریم از یکدیگر حمایت می‌کنیم و به آن ادامه خواهیم داد.»
علی‌اف تصریح داشت «توسعه روابط ایران و آذربایجان در آینده بسیار مثبت است. اتحاد ایران و آذربایجان و روابط دوستان تزلزل‌ناپذیر است. هیچ کس نمی‌تواند بین ما فاصله بیندازد، چنین تلاش‌هایی بیهوده هستند و ما با مراسم امروز دوباره آن را ثابت می‌کنیم.»
اقتصاد مشترک مقوم روابط سیاسی
پروژه‌های مشترک اقتصادی نیز می‌توانند تضمین کننده همکاری‌های ۲ کشور و ارتباطات آنها در آینده باشند. همچنان که برنامه ساخت سد قیزقلعه‌سی از سال ۱۳۸۵ آغاز شد و پس از حدود ۲ دهه بهانه دیدار مقامات ۲ کشور با یکدیگر شد.
رئیسی در صحبت‌هایی که تلویحا از اهمیت افتتاح این پروژه‌های مشترک اقتصادی در تقویت مناسبات سیاسی و دیپلماتیک ۲ کشور دفاع می‌کرد، گفت «ما پروژه‌ای را افتتاح خواهیم کرد که راه‌اندازی آن برای ۲ ملت و۲ کشور اهمیت زیادی دارد. این خود یک رویداد مهم است که می‌توان پروژه‌های بسیار مهمی را بین دو ملت و دو دولت اجرا کرد. برخی ممکن است جلسات ما و موفقیت‌های مشترک ما را دوست نداشته باشند. این برای ما مهم است. نکته اصلی این است که ما با هم آنچه را که برای کشورها، دولت‌ها و مردم ما خوب است، اجرا کرده‌ایم.»
سرمایه‌گذاری‌های مشترک روی انرژی و حمل و نقل کالا نیز دولت‌های ۲ کشور را به فکر تضمین بقای همکاری‌های آتی ۲ کشور انداخته است. به گفته علی‌اف «ما برنامه‌های بزرگی در زمینه انرژی داریم. همان طور که گفته شد، ساخت دو نیروگاه برق آبی ۲۸۰ مگاواتی در اینجا برنامه‌ریزی شده است. توزیع برابر انرژی به نفع هر ۲ کشور خواهد بود. منطقه آزاد شده قره‌باغ و زنگزور شرقی و همچنین منطقه نخجوان به‌عنوان منطقه انرژی سبز در آذربایجان اعلام شده است. این مناطق حدود ۲۵ درصد از خاک ما را تشکیل می‌دهند. ایجاد منابع انرژی سبز در این مناطق به نفع کل منطقه خواهد بود.»
بازگشت به ایده تامین امنیت در منطقه
علی‌اف در بخشی از دیدارهای خود در نقطه صفر مرزی با رئیسی اشاره‌ای به مسائل این کشور با ارمنستان هم داشت و درباره نتیجه‌گیری خود از ترتیبات امنیتی این مشکلات گفت «در حال حاضر روند تعیین مرزهای بین ارمنستان و آذربایجان در حال انجام است. ما شاهد نتایج مثبت اولیه این روند هستیم. من معتقدم که این اطمینان‌بخش است، زیرا این امید را ایجاد می‌کند که سرانجام پس از یک وقفه طولانی، می‌توان توافقنامه صلحی بین آذربایجان و ارمنستان امضا کرد. ما از حمایت ایران در این زمینه استقبال می‌کنیم. توسعه منطقه باید از طریق اراده مردم ساکن در کشورهای منطقه تامین شود. دخالت کشورهای غیرمنطقه‌ای در امور ما غیر قابل قبول است. اگر کسی – رهبران کشورهایی که هزاران کیلومتر از اینجا فاصله دارند – می‌خواهند در این منطقه به نتیجه‌ای دست یابد، اجازه دهید با ما صحبت کنند. مداخله نامناسب و غیرضروری نتیجه‌ای در پی نداشته و نخواهد داشت. من معتقدم که ارمنستان نباید قدم اشتباهی بردارد. مسائل منطقه باید از طریق مشارکت و عزم مستقیم کشورهای منطقه حل و فصل شود. سال‌های متمادی ارمنستان وابسته به پشتیبانی و حمایت کشورهایی بود که دور از اینجا قرار داشتند. اما نتیجه چه بود؟ نتیجه خیلی برای آنها اطمینان‌بخش نبود. دولت‌های منطقه دولت‌های قوی‌ای هستند، آنها دولت‌هایی هستند که یک سیاست غیروابسته را رهبری می‌کنند. هیچ نیروی خارجی هرگز در تحت تاثیر قرار دادن عزم این دولت‌ها موفق نبوده است و نخواهند بود. من امیدوارم که ارمنستان با اجرای سیاست درست برای همکاری منطقه‌ای کمک کند، نه اینکه به آن آسیب بزند.»