همشهری آنلاین – مریم سرخوش: با وجودی که سال‌هاست متولیان نظام سلامت به بیمارستان‌ها و پزشکان زنان و زایمان درباره مداخله در زایمان‌ها هشدار می‌دهند، اما همچنان خانواده‌های زیادی هستند که تمایل دارند فرزندشان را در تاریخ رند به دنیا بیاورند.
حالا اولین تاریخ رند ۱۴۰۳ هم از راه رسیده و افزایش تقاضا برای زایمان در این روز روند صعودی دارد. اتفاقی که باعث شد اوایل هفته جاری وزارت بهداشت به بیمارستان‌های خصوصی برای این زایمان‌های خارج از قاعده اولتیماتوم بدهد.
البته که تمایل خانواده‌ها برای این روزهای رند برای این مراکز بیمارستانی چندان هم بد نیست، چون هزینه‌های چند برابری برای چنین تقاضاهایی که عمدتا با جراحی‌های سزارین هم انجام می‌شود، از خانواده‌ها دریافت می‌کنند. آمارهای رسمی وزارت بهداشت هم نشان می‌دهد آمار سرازین در ایران بالاتر از نرم جهانی است و ۵۶ درصد از کل زایمان‌ها تشکیل می‌دهد. در روزهای رند تقویمی هم شیب صعودی آن تشدید می‌شود.
قدمت ۱۵ ساله تولدهای رند
سابقه تولد تقویمی نوزاد با برچسب زایمان لاکچری به ۱۳۸۸/۸/۸ برمی‌گردد و با وجودی که وزارت بهداشت دستورالعمل توقف تاریخ‌های لاکچری تولد و برخورد با متخلفین را صادر کرده اما طی سال‌های اخیر سزارین‌های غیرضروری پیش از موعد در تاریخ‌های خاص روند افزایشی داشته است.
امسال هم سعید کریمی، معاون درمان وزارت بهداشت، در بخشنامه‌ای به دانشکده‌ها و دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور ضمن تاکید بر ضرورت مقابله با تخلفات سزارین‌های تقویمی، گفته «با توجه به اینکه مقرر است عملکرد بیمارستان‌ها و پزشکان در اجرای بخشنامه‌های ابلاغی و خاستگاه خانواده‌ها در امر سزارین غیرضرور تقویمی و تبعات ناخواسته تحمیلی به حوزه سلامت مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد، ضروری است برنامه‌ریزی به منظور حضور تمام وقت کارشناس نظارت در اتاق عمل بیمارستان‌های دارای بلوک زایمان دارای افزایش آماری سزارین به منظور ثبت موالید مطابق با جدول مذکور انجام شود.»
کریمی، در این بخشنامه ضمن الزام ثبت تمامی موالید در ۲۴ ساعت تاریخ سوم خرداد ۱۴۰۳ در تمامی بیمارستان‌ها، بر گزارش هرگونه تحمیل شرایط غیرعادی به اتاق‌های عمل از جمله کنسلی سایر عمل‌های جراحی، فراخوان‌های نیروی انسانی، اشغال تخت‌های NICU و نیاز به تخت‌های مازاد، افزایش درخواست و نیاز به فرآورده‌های خونی، عوارض ناخواسته و مرگ و میر مادر و نوزاد هم تاکید کرده است.
تغییر فرهنگ زایمان
او در گفت‌وگو با همشهری آنلاین، به تغییر فرهنگ زایمان در کشور اشاره کرد و گفت: سال‌هاست که در کشور ما فرهنگ تولد دچار پیچیدگی‌هایی شده که هم خانواده‌ها در آن دخیل هستند و هم کادر درمان. به همین دلیل نمی‌توان گفت که اقبال به تاریخ‌های لاکچری یا رند تقویمی تنها ریشه در خواست خانواده‌ها دارد. همچنین روند بارداری و زایمان در کشور طی سال‌های اخیر بر اساس دستورالعمل‌هایی که وزارت بهداشت تدوین کرده، به این سمت رفته که به عنوان بیماری و یک کار تخصصی و فوق تخصصی در نظر گرفته شود.
خداکرمی با تاکید بر این که پدیده بارداری و زایمان کاملا فیزیولوژیک است و انجام آن در تبحر ماماهاست، ادامه داد: فلسفه تربیت متخصص جراحی بیماری‌های زنان و زایمان تنها برای ۱۵ تا ۲۰ درصد مواردی است که ممکن است زن باردار دارای یک بیماری زمینه‌ای باشد یا مادر و جنین دار یک عارضه بارداری باشند. در تمام حوزه‌ها هم متخصصان داخلی یا جراحی برای مواردی تربیت می‌شوند که بخشی از عملکرد ارگان‌های داخلی بدن دچار اختلال شده باشد. یا بر اثر عواملی یک عارضه اورژانسی حادث شده باشد، اما در روند تربیت متخصص جراحی بیماری‌های زنان و تدوین راهنماهای بالینی در ایران به گونه‌ای عمل شده که کل بارداری و زایمان به صورت یک پدیده بیمارگونه تلقی شده و گویا نیاز به دخالت‌های تخصصی دارد، در صورتی که اینگونه نیست.
این پزشک بر طی شدن روند طبیعی زایمان تاکید کرد و گفت: این پدیده فیزیولوژیک از سوی خداوند طوری طراحی شده که بخشی از زندگی کودک عبور از کانال زایمان است و علم هم آن را تایید کرده. به همین دلیل مادر طی زایمان تنها نیاز به حمایت، غربالگری و مراقبت دقیق مامایی دارد تا موارد طبیعی از غیرطبیعی تفکیک شود و اگر فردی نیاز به خدمات تخصصی دارد، به موقع و به درستی خدمات تخصصی و جراحی را دریافت کند. یکی از خدمات، جراحی سزارین است و زمانی ضرورت دارد که جان مادر یا جنین در خطر باشد. یا مانعی بر سر راه عبور جنین از کانال زایمان وجود داشته باشد، از جمله عدم تطابق سر جنین با لگن مادر یا بیماری‌های زمینه‌ای مادر، یا عوارض بارداری.
اهمیت فرمان مغزی مادر برای زایمان
خداکرمی با بیان این که تولدهای تقویمی مداخله آشکار در زندگی داخل رحمی جنین و مداخله در فرآیند مادر شدن زن باردار است، تاکید کرد: پدیده تولد یک پروسه ناگهانی و مقطعی نیست. از هفته ۳۶ بارداری فعل و انفعالات هورمونی در بدن مادر، غده فوق کلیوی جنین و همچنین جفت و مایعی که جنین در آن قرار دارد، رخ می‌دهد. این فعل و انفعالات هشدارهایی را به مغز مادر ارسال می‌کند و این مغز مادر است که فرمان تولد را صادر می‌کند. در این شرایط هورمون اکسی‌توسین از هیپوفیز مادر ترشح و سبب انقباضات رحمی می‌شود و طی یک پروسه ۸ تا ۲۰ ساعته کودک به دنیا می‌آید.
وزارت بهداشت دستورالعمل توقف تاریخ‌های لاکچری تولد و برخورد با متخلفین را صادر کرده اما طی سال‌های اخیر سزارین‌های غیرضروری پیش از موعد در تاریخ‌های خاص روند افزایشی داشته است
او افزود: به همین دلیل اگر کودکی قرار است در تاریخ ۲۰، ۳، ۱۴۰۳ متولد شود ولی قبل از شروع علائم زایمانی در تاریخ ۳، ۳، ۱۴۰۳ به دنیا بیاید، بخشی از زندگی بسیار مهم داخل رحمی جنین حذف شده است. دلیل اهمیت هم این است که در اواخر بارداری تکامل سیستم عصبی، سلول‌های مغز، لوله گوارش و از همه مهم‌تر دستگاه تنفسی جنین انجام می‌شود، اما به خاطر یک تاریخ در شناسنامه، کودک را از این مرحله مهم محروم می‌کنیم.
به گفته این استاد دانشگاه شاید کودک در این شرایط به ظاهر سالم و با وزن نرمال به دنیا بیاید اما از نظر تکامل ارگان‌ها و دستگاه‌های داخلی بدن دچار نارسایی خواهد بود و ممکن است در آینده دچار مشکلات تنفسی، آسم و آلرژی، مشکلات گوارشی، بی‌قراری، دیابت، اوتسیم، اختلال رفتاری و... شود.
عضو سابق شورایعالی نظام پزشکی توصیه کرد: مادرانی که می‌خواهند به خاطر تاریخ ۳٫۳/۳ کودکشان را زودتر از موعد به دنیا بیاورند تا در شناسنامه آنها رقم قشنگی ثبت شود، باید بدانند که هم تمام زندگی کودکشان را تحت تاثیر عواقب چنین تصمیمی قرار می‌دهند و هم خانواده، جامعه و نظام سلامت را با مشکلاتی مواجه می‌کنند. کودکانی که به خاطر روزهای رند تقویمی زودتر از زمان اصلی زایمان متولد می‌شوند، ممکن است دائم در معرض بیماری باشند و این مساله هزینه‌های مضاعفی را به خانواده، نظام سلامت و سازمان‌های بیمه هم وارد می‌کند. این کودک حتی ممکن است زندگی عادی مثل سایر کودکان را تجربه نکند و در این شرایط شاید حتی والدین هم آگاه نباشند که چرا کودکشان دائم بیمار است یا مشکلات تنفسی، گوارشی، عاطفی و ارتباطی دارد.
در حال تولید نسلی بیمار هستیم
خداکرمی با هشدار درباره روند افزایشی این گونه تولدها، تاکید کرد: با وضعیتی که ما در کشورمان داریم و زنان را به دلایل مختلف به سمت سزارین سوق می‌دهیم، در حال تولید نسلی بیمار هستیم که می‌تواند آینده کشور را تحت تاثیر قرار دهد. به همین دلیل توصیه می‌کنم که خانواده‌ها اجازه دهند، کودکشان خودش تاریخ تولدش را تعیین کند. نه مادر و پدر و نه پزشک و ماما نباید در این مساله دخیل باشند. هیچ مادری حق ندارد به خاطر عدد 3، فرزندش را از زندگی کامل داخل رحمی محروم کند.
۸۵ درصد بارداری‌ها بدون هیچ مشکل و مداخله‌ای می‌تواند به سرانجام برسد. اما ایران یکی از معدود کشورهایی است که آمار سزارین در آن بسیار بالاست
او در پاسخ به این سؤال که اگر زایمان شرایط طبیعی داشته باشد، اما کودک با سزارین به دنیا بیاید، آیا این آسیب‌ها قطعا برای او وجود خواهد داشت، بیان کرد: این مساله ۱۰۰ درصد نیست، اما تجربه نشان داده کودکانی که با روش سزارین به ویژه سزارین انتخابی به دنیا می‌آیند ۳۰ تا ۵۰ درصد بیشتر از سایر کودکان به عوارضی که به آن اشاره کردم، مبتلا می‌شوند.
خداکرمی معتقد است در این شرایط نه تنها خانواده که همه مقصرند، از صدا و سیما با محتوایی که تولید می‌کند و زایمان را در اتاق عمل نشان می‌دهد تا تیم درمانی که ممکن است برای راحتی کار خود سزارین را پیشنهاد بدهند. حتی وزارت بهداشت که در تدوین راهنماهای بالینی به گونه‌ای عمل کرده که زایمان یک امر تخصصی در نظر گرفته شود. در حالی که زایمان تنها در شرایطی که با یک عارضه یا بیماری و مشکلات غیرمنتظره در حین تولد همراه باشد می‌تواند به شکل جراحی سزارین و خدمات تخصصی انجام شود.
۸۵ درصد بارداری‌ها نیاز به مداخله ندارد
رئیس انجمن علمی مامایی درباره آمار زایمان‌هایی که به جراحی سزارین نیاز دارند، بیان کرد: ۸۵ درصد بارداری‌ها بدون هیچ مشکل و مداخله‌ای می‌تواند به سرانجام برسد. اما ایران از معدود کشورهایی است که آمار سزارین در آن بسیار بالاست. در برخی استان‌ها، از جمله گیلان بیش از ۸۰ درصد تولدها در اتاق عمل صورت می‌گیرد و در کل کشور هم این عدد ۵۶ درصد است. در روزهایی هم که عددهای رند تقویمی داریم، رشد این آمار افزایش و تعداد قابل توجهی از زایمان‌های قبل از تکامل جنین به روش سزارین انجام می‌شود.
خداکرمی با تاکید بر این که همه اینها مصیبت‌بار، نگران‌کننده و سبب شرمندگی همه ماست، عنوان کرد: اجازه نمی‌دهیم کودکان امروز و فردای ما خودشان زمان تولدشان را تعیین کنند. ما مداخله مستقیم در پدیده خلقت داریم، در حالی که خداوند بشر را به گونه‌ای طراحی کرده که بخشی از زندگی‌اش عبور از کانال زایمان و بخشی از زندگی مادر هم تحمل درد زایمان باشد. البته شاید برخی به من خرده بگیرند که چرا باید چنین دردی برای مادران وجود داشته باشد، باید بگویم که حتی اگر مادری نگران درد زایمان است، می‌تواند به جای جراحی سزارین از روش‌های بی‌درد غیردارویی و دارویی استفاده کند. این مساله در بسیاری از کشورهای دنیا و درباره بسیاری از افراد مشهور هم مطرح است که تمایل شدیدی به زایمان‌های طبیعی دارند. چون می‌دانند با زایمان طبیعی و بدون مداخله‌های پزشکی، شرایط جسمی بهتری خواهند داشت و حتی بازگشت بدن‌شان به شرایط قبل از زایمان هم راحت‌تر است.
او در پاسخ به این سؤال که با سزارین‌ها آیا مادران شانس زایمان طبیعی را از دست خواهند داد، عنوان کرد: ۳۰ درصد کسانی که در زایمان اول جراحی سزارین داشته‌اند، می‌توانند در بارداری‌های بعدی زایمان طبیعی داشته باشند. اما یک مطالعه جالب داشتیم در یک گروه از مادران ایرانی که نشان داد، کسانی که هم زایمان طبیعی و هم جراحی سزارین را تجربه کرده‌اند، حس بهتر و تجربه زیباتری در به دنیا آوردن فرزندشان با زایمان طبیعی داشته‌اند. به همین دلیل خواهش من از مادران و خانواده‌ها این است که به خاطر عددی که تنها در شناسنامه کودک درج می‌شود و در آینده هیچ اهمیت و امتیازی برای او نخواهد داشت، آنها را در معرض بیماری قرار ندهند.
رئیس انجمن علمی مامایی البته به این نکته هم اشاره می‌کند که سرازین هم یک عمل نجات‌بخش و مفید است اما برای آن دسته از زنان باردار و کودکانی که با زایمان طبیعی در معرض خطر یا بیماری قرار می‌گیرند و روش سزارین این خطرات را حذف می‌کند.