همشهری آنلاین- سحر جعفریان: همه آن جمع‌آوری شده‌ها به زحمت، اشک و پول را می‌ریختند تهِ صندوقی چوبی یا فلزی که امنیتش به قفل و کلیدی شکسته بند بود. برخی‌شان به لذتی که از تملک آن مجموعه شخصی می‌بردند، قانع بودند اما برخی دیگرشان که سری در حساب و کتاب داشتند گاه پی معامله آثاری از مجموعه‌شان را با دوست، هم‌کلاسی یا هم‌محله‌ای می‌گرفتند. قناعت یا تجارت، این علاقمندی به جمع‌آوری آثار گوناگون در برخی از آنها، قد کشید و بر و بار پیدا کرد. به طوری که بسیاری‌شان در بزرگسالی، صاحب مجموعه‌هایی ارزشمند و متنوع از نسخ خطی، کتب قدیمی، تابلو نقاشی‌های هنری، فرش‌های دست‌بافت تا سکه، اسکناس، ظروف، پارچه، تزییات و صنایع دستی، آلات موسیقی، ابزار، وسایل صنوف قدیمی شدند. کمی بعد هم با راه‌اندازی انجمن کلکسیون‌داران ایران، گرد هم آمدند تا ضمن به اشتراک گذاشتن تجربیات خود، در حفظ و حراست از آثار هنری، فرهنگی، ملی و بومی کوشا باشند.
معمولی ها و عجیب و غریب‌ها
بیش از ۵۰۰ کلکسیونر از شهرهای مختلف کشور عضو انجمن کلکسیون‌داران ایران هستند که هر سال طی برگزاری مراسمی به تقدیر از مجموعه‌داران فعال و نیز معرفی ۳ مجموعه‌دار برتر سال ضمن اعطای نشان طلای درجه یک می‌پردازند. امسال این نشان‌های به ناصرالدین حسن‌زاده (نسخ خطی و کتب قدیمی)، ابوالعلی پژویان (تمبر و اسکناس) و امیرمحمد امیرراد (پرنده و سیگار) تعلق گرفته است. اگر از آثار جمع‌آوری شده و معمولِ مجموعه‌داران که اغلب فرش، کتاب، تمبر، اسکناس، کبریت و صنایع دستی است، بگذریم، به مجموعه‌هایی با آثار عجیب و یا کمتر مورد توجه قرار گرفته شده، خواهیم رسید که شاید مجموعه های قفل و کلید، تُنگ، جاسوئیچی و یا پرندگان غیر بومی و پاشنه کش هم بخشی از آنها باشد.
بیشتر بخوانید:کاش روزگار هم هوش مصنوعی داشت
همه چیز از ماشین جیمزباند شروع شد
قصه کلکسیون‌داری شاهین زنوزی از حدود ۳۰ سال پیش با هدیه گرفتن یک مینی ماکت ماشین جیمزباند شروع شد. ماکتی کوچک و سیاه رنگ که یکی از دوستان صمیمی‌اش آن را از جمعه بازار پروانه برای شاهین خریده بود؛ چون خوب می‌دانست هیچ هدیه‌ای بیشتر از انواع ماکت‌های ماشین به ویژه از آن برندها و خارجی‌هایش نمی‌تواند شاهین را که از کودکی ذوق داشتن یکی از آنها را داشت، خوشحال کند. بعد از آن بود که شاهین زنوزی با بخشی از پس‌اندازهای ماهانه‌اش راهی مغازه‌های اسباب‌بازی‌فروشی می‌شد و یا سفارش ماکت ماشین‌های خاص از کمپانی‌های معروف را به دوستان و آشنایانی که رهسپار فرنگ می‌شدند، می‌داد. طولی نکشید که کنار همان ماشین سیاه رنگ جمیزباند، چند شورولت، فولکس قورباغه‌ای، پیکان و جیپ نفیس در ویترینی شیشه‌ای که مخصوصشان در گوشه‌ای از اتاقش تهیه دیده بود، ردیف شدند. از خریداری ماکت موتورسیکلت‌ها، قطار، هواپیما، هلی‌کوپتر، کشتی و زیردریایی نیز غافل نمی‌شد و گاهی که برندی شناخته شده از آنها به چشمش می‌خورد، بی‌درنگ و بدون چانه‌زدنی، دست به جیبش می‌برد. تا به امروز که بیش از ۶ هزار ماکت انواع وسایل نقلیه که قدیمی‌ترینشان یک درشکه سربی آمریکایی برای دهه ۳۰ میلادی یا کوچکترین‌شان که ماکتی از یک فولکس به اندازه بند انگشتی از دست است در مجموعه‌اش دیده می‌شود. گران‌ترین ماکت‌ها هم بیش از ۲۰ میلیون تومان ارزش مالی دارد که این مجموعه‌دار ۶۳ ساله آن را در کنار چند ماکت دیگر، جزو سوپرماکت‌ها معرفی می‌کند. کارشناسان حوزه مجموعه‌داری، قیمت مجموعه رنگارنگ شاهین زنوزی را پس از دریافت مجوزهای موزه‌داری بیش از ده‌ها میلیارد تومان برآورد کرده‌اند.
آتش این فندک از جنگ جهانی دوم روشن است
اینکه کلکسیونی گرانبها از انواع فندک‌های قدیمی، وارداتی، بنزینی و گازی داشته باشی هم منحصر به فرد است و هم عجیب. با این حال حامد محسنی همان کسی‌ست که از سال ۱۳۸۸ به تدارک این کلکسیون منحصربه فرد و عجیب پرداخت. کارش را هم با خرید فندکی بنزینی و ساخت کشور آلمان که به فندک‌های ترقه‌ای در زمان جنگ جهانی دوم شهرت داشتند، آغاز کرد. بعد از آن راهی بازارهای آنتیک‌فروشی در شهرهای مختلف شد تا مجموعه‌اش را غنی کند. گاهی هم از آن ور آب، برایش فندک‌های برند مسافری می‌آوردند. از ترین‌های مجموعه او می‌توان به چندتایی فندک بنزینی روکش طلا و یا نقره، فندک تخته‌ای سوییسی و فندک دسته چاقویی آمریکایی اشاره کرد که هر بار مشتری‌های بسیاری سراغشان می‌آیند و هر بار نیز حامد بی‌توجه به قیمت پیشنهادی آنها، از فروشی نبودشان می‌گوید. کارشناسان حوزه مجموعه‌داری، قیمت مجموعه متفاوت او را حدود ۲۰ میلیارد تومان تخمین زده‌اند.
بیشتر بخوانید:فوتبالیست ها و بازیگران مشتری این خودروی تاریخی هستند
صد سال مکتب‌خانه، دارالفنون و مدارس مدرن
اغلب، کتاب‌های درسی محکوم به این سر و سرانجام هستند که بعد از پایان هر سال تحصیلی پاره و کهنه، گوشه‌ای دور رها شوند. اما عبدالله شیرازی که بازنشسته آموزش و پرورش است این سرنوشت را هیچگاه و برای هیچ یک از کتاب‌های درسی‌اش نمی‌پسندید. نشان به آن نشان که از همان ابتدا که مکتب رفت و بعد هم در کلاس پشت میز و نیمکت نشست هر آنچه از کتاب درسی، گواهی‌نامه تعلیم و تربیتی، کارنامه و مجلات آموزشی داشت، آرشیو می‌کرد. حتی از دیگران می‌خواست کتاب‌های درسی قدیمی‌شان را به او بفروشند. حالا شیرازی صاحب گنجینه صد ساله آموزش و پرورش با عنوان موزه آموزشی سروش در یکی از خیابان‌های محله پاسداران است. گنجینه او در ۳ بخش قابل بازدید است؛ بخش اول مشاهیر تعلیم از قاجار تا ۱۴۰۳، بخش دوم مدارک تحصیلی شامل کارنامه و تصدیق‌نامه از قاجار تا ۱۴۰۳ و بخش سوم نیز کتاب‌های درسی و تجهیزات آموزشی مکتب‌خانه، دارالفنون و مدارس معاصر. به گفته پرستو فراهانی مدیر این کلکسیون و موزه خاطره‌انگیز، گنجینه صد ساله آموزشی هفته گذشته موزه برتر ۱۴۰۳ شناخته شد.