همشهری آنلاین- فرخنده رفائی: تهران البته پیش و پس از سال ۶۶ هم سیل‌های ویرانگر داشته که آخرین آن به لحاظ زمانی سیل امامزاده داوود در مرداد ۱۴۰۱ بود، اما سیل تجریش یا سیل دربند که مرداد سال ۶۶ در یکی از میادین مهم و پرتردد پایتخت رخ داد، از لحاظ سرعت گسترش، شدت وقوع و میزان تلفات و خسارات شوکه کننده بود و و ذهن مردم ماندگار شد.
سیل تجریش، روز یک‌شنبه ۴ مرداد ۱۳۶۶ ساعت یک بعدازظهر، بر اثر بارش شدید باران و جاری‌شدن سیلاب شدید در دره‌های دربند و گلاب دره رخ داد. در این روز با وجود گرمای هوا، رگبار و تگرگ شدیدی شروع به باریدن کرد و در مدت کوتاهی سیلاب عظیمی از رودخانه گلابدره به حرکت درآمد که در مسیر خود سد ساخته‌شده را تخریب و صدها تن گل‌ولای و سنگ را در مسیر رودخانه گلابدره و جعفرآباد به سمت میدان تجریش به حرکت درآورد.
این سیل با حدود ۳۰۰ نفر کشته و بالغ بر ۷۵ میلیارد تومان خسارت مالی دومین سیل پرتلفات کشور اخیر لقب گرفت اما واقعیت ناگوار ماجرا این است که هنوز از تجربه تلخ این سیل درس نگرفتیم و اشغال حریم رودخانه‌ها و مسیل‌های تهران تا امروز نیز ادامه دارد. از جمله آنها ساخت و سازهای بسیار در حاشیه روددره‌های کن، دربند، درکه و فرحزاد است که با توجه به تفرجگاه بودن آنها می‌تواند فاجعه‌آفرین باشد.
تجاوز به حریم رودخانه‌ها مهم‌ترین عامل سیل است
در حریم بعضی از رودخانه‌های تهران مثل کن و فرحزاد در سال‌های گذشته ساخت و سازهایی انجام شده که همچنان در حال استفاده و بهره‌برداری هستند. از سوی مدیریت شهری تهران از ادوار گذشته تاکنون تلاش‌هایی برای برخورد با این موضوع انجام شده اما این سازه‌ها همچنان وجود دارند و می‌توانند در مواقع بارندگی شدید خطرات زیادی را متوجه شهروندان کنند.
احمد صادقی، عضو شورای اسلامی شهر تهران در این‌باره به همشهری گفت: ما در بحث سیل دو نکته مهم در حوزه شهری داریم. تجاوز به حریم رودخانه‌ها اولین نکته است. حریم و بستر رودخانه همانگونه که از نامش پیداست بستر رود است و مخصوص گذر آبی است که شاید برخی از سال‌ها و بعضا ده‌ها سال به دلایل مختلف ازجمله کم آبی و کم بارشی خشک شده باشد، اما توپولوژی منطقه به گونه‌ای است که هرگاه بارشی وجود داشته باشد آب مجددا از همین مسیر جریان پیدا می‌کند و بایستی در بحث ساخت و ساز در حریم رودخانه‌ها دقت خیلی زیادی انجام شود.
جلوگیری از ساخت و ساز در حریم طی یک دهه اخیر
صادقی، درباره وضعیت کنونی شهر تهران به لحاظ ساخت و ساز در حریم رودخانه‌ها، افزود: ما با توجه به ضوابط سختگیرانه‌ای که وضع شد دیگر طی یک دهه گذشته شاهد ساخت و ساز در حریم رودخانه‌ها نبودیم اما از دیرباز و از زمانی که ساخت و ساز در حریم رودها تابع ضابطه‌ای نبوده، ساخت و سازهایی انجام شده و باقی مانده است که در حال حاضر یکی از مهم‌ترین موضوعات بحث آزادسازی حرائم رودخانه‌هاست.
تفرجگاه‌های موقت را تعطیل کردیم
عضو شورای شهر تهران به موضوع ساخت وسازهای موقت اشاره کرد و افزود: در کنار ساخت و سازهایی که به صورت دائم انجام شده شاهد این هستیم که سازه‌های موقتی نیز به عنوان تفرجگاه در حریم رودخانه‌ها ایجاد شده که تا آنجایی که مطلع هستم با توجه به این‌که می‌توانیم پیش‌بینی زمانی مناسبی در خصوص زمان بارش‌ها داشته باشیم در زمان بارندگی های شدید این تفرجگاه‌ها تعطیل می‌شوند. صادقی که در مقطعی در دهه ۹۰ ریاست سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران را برعهده داشت، با اشاره به سیل سال ۹۷ تهران افزود: در زمان بارندگی سال ۹۷ به مدت چند روز تمامی تفرجگاه‌های شهر تهران را تعطیل کردیم و اجازه هیچگونه فعالیت و حتی پارک خودروها در تفرجگاه‌ها را هم ندادیم. معتقدم در اتفاقات جوی مشابه باید دقت و جدیت لازم در این زمینه انجام شود.
جلوگیری از تغییر کاربری حریم رودخانه‌ها
عضو شورای شهر تهران همچنین به تغییر کاربری حریم رودخانه‌ها به عنوان دیگر عامل خطرآفرین در زمان بارندگی‌های شدید اشاره کرد و ادامه داد: غیر از بحث ساخت و سازهای دائم و موقت بعضی مواقع می‌بینیم که حریم رودخانه را تغییر کاربری می‌دهند، به عنوان مثال حریم رودخانه قم را تبدیل به پارکینگ کردند و در سیلی که آمد اگر از روز قبل پیش‌بینی و تخلیه نشده بود، آنجا هم فاجعه انسانی اتفاق می‌افتاد.
توجه به الزامات دوره ترسالی
عضو شورای شهر تهران، مدیریت سیل و سیلاب را در شرایط کنونی امری امکانپذیر و راحت توصیف کرد و افزود: این موضوع که در اتفاقات می‌گویند غافلگیر شدیم، خنده‌دار است چون هم بارندگی قابل پیش‌بینی است، هم مشخص است که بستر و حریم رودخانه کجاست. او تاکید کرد: با توجه به پیش‌بینی‌هایی که سازمان هواشناسی داشته، به نظر می‌رسد ما از خشکسالی گذشتیم و در حال ورود به ترسالی هستیم درنتیجه باید خود را برای بارندگی های اینچنینی آماده کنیم.
مسئولیت حریم رودخانه‌ها با آبفاست
علی اکبر فسایی، مدیرکل حریم شهرداری تهران نیز در گفت‌گو با همشهری با اشاره به این‌که مسئولیت حریم رودخانه‌ها با آبفا و وزارت نیرو است، گفت: مسئولیت حریم رودخانه‌ها با این‌که در حریم شهر قرار گرفته‌اند با آبفاست و به ما ارتباط قانونی ندارد. البته ما مکاتباتی با آبفا انجام داده‌ایم که پیش‌بینی‌ها و پیشگیری‌های لازم در مواقع بارندگی در حریم رودخانه‌ها انجام شود اما به طور خاص در این زمینه مسئولیتی برای شهرداری تعریف نشده است.
آبفا باید طرح دعوی کند
او در پاسخ به این پرسش که درحال حاضر مسئولیت ساماندهی ساخت و سازهای انجام شده در حریم رودخانه‌های دربند و دیگر حرائم رودخانه‌های تهران با کجاست، گفت: ما جلوی ساخت و ساز را گرفته‌ایم و در سال‌های اخیر هم ساخت و سازی نشده اما درباره جمع آوری رستوران‌هایی که از قدیم در این حرائم ساخته شده آبفا باید طرح دعوی کند و بگوید که این مراکز در بستر و حریم رودخانه ساخته شده و باید جمع شود. در این صورت ما می‌توانیم در این زمینه اقدام و به آنها کمک کنیم.
آبفا برای ساماندهی حریم رودخانه‌ها اقدامی نکرد
مدیرکل حریم شهرداری تهران درباره نتیجه مکاتباتی که در این خصوص با وزارت نیرو و آبفای تهران انجام شده، نیز اظهار کرد: ما تقریبا هر سال مکاتباتی در این‌باره داشته‌ایم که در این مکاتبات، ضرورت ساماندهی و آزادسازی حریم رودخانه کن که منطقه امامزاده داوود را هم شامل می شود، رودخانه درکه و همینطور حریم رودخانه دربند مورد تاکید قرار گرفته اما همچنان اتفاق خاصی در این زمینه نیفتاده و واکنشی از سوی آبفا انجام نشده است.